Verslag Roadshow Omgevingswet Utrecht ‘Bedreiging of kans: de Omgevingswet komt gewoon.’

Wederom onder leiding van dagvoorzitter en inmiddels Omgevingswet-expert Jan van der Meer werd het plenaire gedeelte afgetrapt door de dienstdoende wethouder. Jansen prijs de mogelijkheden langs de infrastructuur. Er zaten ijzeren regels rondom deze trajecten, maar er is nu meer mogelijk als mensen dat graag willen. Dat moeten we omarmen. De wethouder ziet echter ook gevaren: Het kan best dat proceskosten afnemen, maar ook dat de maatschappelijke baten neerslaan bij anderen en de kosten bij ons. Jansen hoopt dat hier de komende vier jaar veel aandacht voor komt.

Na de wethouder was het de beurt aan Kristel Lammers voor een voortgangsbespreking van het programma Aan de slag met de Omgevingswet. Als vertegenwoordiger namens de VNG is het haar taak om de stem te zijn van de gemeenten richting het ministerie. En dat is geen sinecure. Er zijn veel doelgroepen bij gemeenten: bestuurders, juristen, gezondheidsmedewerkers, omgevingsdiensten etc. Stuk voor stuk met eigen uitdagingen. We zorgen daarom ook dat we verschillende programmas opzetten waarin deze mensen een kans krijgen om informatie uit te wisselen en hun bijdrage te leveren. Voor de medewerkers die nu al aan de slag willen gaan heeft Lammers een duidelijke boodschap: Pak je coalitienotities erbij en zoek haakjes voor de implementatie van de Omgevingswet. Je weet wat je doelen zijn als gemeenten en waar je kunt verbeteren. Daar moet je op inhaken.

Opmerkingen waar Carola Verbeek zich in kan vinden bij de presentatie van de Impactanalyse. In een levendige discussie sprak ze met de deelnemers over de angst voor een grote-bekken-democratie en de nieuwe integraliteit nu zijn er mensen die verantwoordelijk zijn voor een regel. Verbeek: Als we de cultuur niet weten te veranderen, verandert er helemaal niks.

Interessante materie, die werd opgevolgd door vier workshops:

• Omgevingsvisie Kromme Rijnstreek

• De gemeenten Bunnik, Wijk bij Duurstede en Houten werken samen aan een omgevingsvisie voor het buitengebied Kromme Rijn, en dat is bijzonder.

• Aan de hand van Bureau LOS Stad om Land is een projectgroep vanuit de drie gemeenten bezig met het opstellen van een omgevingsvisie die wordt gedragen door de bewoners van de gedeelde buitengebieden.

We merkten dat onze buitengebieden te maken hebben met dezelfde problemen, stelt Fred Odijk van de gemeenten Bunnik vast. Agrariërs stoppen, fruittelers hebben last van vernatting en verdroging, technologie wordt beperkt door regelgeving en de ontsluiting met het Rijkswegennetwerk is een lastig punt. Dus besloten we het, in de geest van de Omgevingswet, samen aan te pakken.

Die aanpak begon bij de bewoners van het buitengebied. Wat zijn nou de problemen die zij in het dagelijks leven ervaren? Iedereen bij de gemeente kent mensen in het gebied en op basis van dat netwerk zijn we gaan praten met mensen en zijn we gaan luisteren naar hun verhalen. Uit die verhalen stelde de projectgroep uiteindelijk meer dan 250 vraagstukken vast.

Het is vervolgens heel belangrijk om je eigen verantwoordelijkheid als gemeenten te pakken, stelt Hans van Kempen van LOS Stad om Land. Welke vraagstukken uit de samenleving pak je op en kies je uit om beleid op te maken en welke laat je over aan de samenleving. Dat hebben we nog scherper proberen te stellen via een online consultatie en een bijeenkomst.

Een van de conclusies is dat de gemeenten geen beeldkwaliteit meer bepalen voor plannen die buiten het bestemmingsplan vallen. De burger die iets wil, moet via een digitaal platform de discussie aangaan met zijn buren over de beeldkwaliteit van zijn plan. Aan de hand van die input moet hij zijn beslissing onderbouwen.

Het hele proces roept nog wel vragen op. Wat is de rol van de raad nog als je de samenleving centraal stelt? Hoe bereik je de agrariërs (via een LTO-vergadering) en hoe voer je eenduidig beleid als de omgevingsvisie straks in werking is getreden? Interessante ontwikkelingen voor de toekomst en waar de gemeenten graag van gedachten over wisselen met andere samenwerkende gemeenten.

Instapmodellen voor gemeenten

Jouw enthousiasme is niet het enthousiasme van anderen, merkte Ernst Koperdraad (KING) terecht op in de sessie die hij samen met Kristel Lammers (VNG) hield. Koperdraad was nog net niet betrokken bij de invoering van de grondwet, maar veel grote wettelijke veranderingen die later kwamen, maakte hij mee. En elke keer kan ik de reactie van werknemers van de overheid terugbrengen tot één van de volgende vier categorieën.

• Die verandering, dat valt allemaal wel mee hoor. We doen het al goed, we pakken dit ook even op en dan gaan we straks gewoon weer door.(consoliderend)

• Ho, hier gebeurt wel wat en dat is ook belangrijk, maar als ik bij de wethouder kom, dan is zijn antwoord: business cases. Wat gaat het opleveren? (calculerend)

• Tjakka! Topidee, dat hebben ze daar in Den Haag heel goed bedacht. Dit is het gouden ei en we krijgen het wel in beweging.(vernieuwend)

• Verandering is prima, maar het moet zich eerst nog maar eens bewijzen. Laten we het gewoon eerst proberen met een pilotproject.

Aan welke kant staat u, is de vraag van Koperdraad en Lammers. Het is de vraag die veel mensen zichzelf moeten gaan stellen. En er is daarin geen goed of fout. Terwijl veel gemeenten al volop bezig zijn met het maken van omgevingsvisies wordt er soms te weinig nagedacht over de manier waarop ze de Omgevingswet willen implementeren binnen de organisatie. Instapmodellen vanuit de vier gezichtspunten hierboven kunnen helpen om het goede gesprek te voeren en de voor- en nadelen van de aanpak in beeld te krijgen.

Deregulering bij waterschappen

Hoogheemraadschap van Rijnland heeft sinds 1 juli 2015 een Keur die uitgaat van het principe ja, mits in plaats van nee, tenzij. Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden is bezig met het opstellen van een nieuwe Keur gebaseerd op dit principe. Tijdens de workshop gingen de dames in op de vraag of deze manier van dereguleren het eenvoudiger maakt voor burgers en bedrijven. De conclusie is dat dat kan, maar enkel als alle partijen en afdelingen tijdig worden betrokken.

De Omgevingswet als kans

De Omgevingswet biedt tal van kansen voor gemeenten. De gemeente Utrecht wil die kansen graag verzilveren en experimenteert al volop. Mirelle Kolnaar, strateeg voor het ruimtelijk domein bij de gemeente Utrecht, nam de deelnemers mee langs de Omgevingswet aan de hand van praktijkvoorbeelden uit het Utrechtse, zoals: gezonde verstedelijking, groei door inbreiding en de kansen voor duurzame mobiliteit. Ze concludeerde het volgende:

• Zorg dat de Omgevingswet een jas wordt die je past.

• De lokale maat/een lokale rode draad is een belangrijke randvoorwaarde.

• Ga daarbij uit van je eigen lokale ambities.

• En van je veranderingsgezindheid.

• Gebruik de Omgevingswet, om de verandering die zich in de samenleving hoe dan ook voltrekt, te faciliteren.