1.1.Eiser heef het beroep twee keer aangevuld. Het college heeft op het beroep gereageerd met een verweerschrift. Ook Dow heeft schriftelijk gereageerd.

1.2.De StAB heeft als deskundige een schriftelijk verslag uitgebracht. Partijen hebben hierop schriftelijk gereageerd.

1.3.De rechtbank heeft het beroep op 3 september 2024 op zitting behandeld. Hierbij was de gemachtigde van eiser aanwezig tezamen met [naam] . Ook de gemachtigden van verweerder zijn verschenen evenals de gemachtigde van Dow, vergezeld door [naam] , [naam] , [naam] , [naam] en [naam] . Namens de StAB zijn als deskundigen gehoord: mr. J.K. van de Poel, ing. R.M. de Vogel en ing. C.P.J. Weemaes.

4.1.In beide voorschriften is nog het volgende bepaald:

• De maximale NOx concentratie (als NO2) betrokken op 273 K, 101,3 kPa, droog afgas en 3vol% O2 met uitzondering voor de gasturbines (15% O2).

• 95% van alle gevalideerde uurgemiddelden over een voortschrijdend jaar moet lager zijn dan de vergunde NOx concentratie van het gehele LHC-complex.

• De meetonnauwkeurigheid bedraagt 14%.

4.2.In het bestreden besluit heeft het college gebruik gemaakt van de bevoegdheid in artikel 2.22, vijfde lid, van de Wabo en is het college afgeweken van paragraaf 5.1.1 (grote stookinstallaties) en paragraaf 5.1.5 (middelgrote stookinstallaties) van het Abm door één norm te stellen voor de gezamenlijke NOx-emissies. Dit wordt ook wel een ‘bubble’-benadering genoemd. De rechtbank gebruikt hierna de term sommeren (optellen). In tabel 18 worden diverse emissies bij elkaar opgeteld. Bij het sommeren van de NOx-emissies heeft het college de volgende uitgangspunten en overwegingen gehanteerd:

• indien BBT worden toegepast en de werkelijke emissie toont aan dat maatwerk nodig is, wordt maatwerk toegepast binnen de maatwerkmogelijkheden van artikel 5.5 of 5.44a van het Abm;

• indien BBT worden toegepast en de werkelijke emissie toont aan dat deze hoger is dan de maximale grenswaarde bij maatwerk uit artikel 5.5 of 5.44a van het Abm, dan wordt de maximale grenswaarde in het Abm als maatwerk gehanteerd;

• indien de werkelijke emissie lager is dan de grenswaarde uit artikel 5.5 of 5.44a van het Abm, wordt geen maatwerk toegepast, maar wordt de grenswaarde uit het Abm gehanteerd.

• indien geen BBT zijn toegepast, is maatwerk, gezien de technische kenmerken van de installatie, niet gerechtvaardigd.

4.3.Het college heeft in het bestreden besluit overwogen dat BBT zijn toegepast in alle installaties die bij het sommeren van NOx-emissies zijn betrokken. De KTI Jumbo Upgrade en de GK6 installaties hebben een NOx-emissie die hoger is dan de maximale bandbreedte van het Abm. Dit komt tot uitdrukking in tabel 18 van het bestreden besluit.

4.4.Uit tabel 18 in het bestreden besluit blijkt (hetgeen het college ook heeft bevestigd) hoe dit in de praktijk uitpakt en welke waarden het college heeft gehanteerd bij het sommeren van de NOx-emissies:

• Het college wijkt af van de werkelijke emissie van installatie 1 tot en met de basis-NOx-grenswaarden in artikel 5.5, eerste lid, van het Abm.

• Het college wijkt af van de basis-NOx-grenswaarden in artikel 5.5, eerste lid, van het Abm tot de waarde van de werkelijke emissie wat de emissies van de bestaande grote stookinstallaties 2, 3 en 5 betreft.

• Het college wijkt af van de basis-NOx-grenswaarden in artikel 5.5, eerste lid, van het Abm tot de waarde van de maximale emissie in de tabel bij artikel 5.5, eerste lid, van het Abm wat betreft de emissies van de bestaande grote stookinstallaties 6 (KTI Jumbo Upgrade).

• Het college wijkt niet af van de basis-NOx-grenswaarden in artikel 5.5, eerste lid, van het Abm voor de emissies van de installatie 7 (GK6).

• Het college wijkt af van de basis-NOx-grenswaarden in artikel 5.44a, eerste lid, van het Abm tot de waarde van de werkelijke emissie wat de emissies van de bestaande middelgrote stookinstallaties 4, 8 en 9 betreft.

Dit leidt dan tot een gesommeerde norm van 113,56 mg/Nm3. Dit is hoger dan wat Dow heeft aangevraagd. Daarom legt het college in voorschrift 12.5.1 een gesommeerde norm op van 111 mg/Nm3. Omdat een van de superheaters wordt aangepast, wordt deze norm verlaagd na aanpassing van die installatie in voorschrift 12.5.2.

5. Het college en Dow merken op dat eiser in de aanvullingen op het beroep en na de inschakeling van de StAB nieuwe gronden heeft ingebracht met betrekking tot stookinstallaties buiten het LHC-complex. Dat vinden zij in strijd met de goede procesorde. Tijdens de zitting heeft Dow opgemerkt dat eiser pas in de reactie op het StAB-advies klaagt over de werkelijke emissies en het hanteren van een uurgemiddelde norm in plaats van een maandgemiddelde norm.

5.1.De rechtbank hanteert het kader van de Afdeling in de overzichtsuitspraak van 17 juli 2024.n

ECLI:NL:RVS:2024:2853.

6.1.De aanvraag om een omgevingsvergunning is ingediend op 30 november 2020. Dat betekent dat in dit geval de Wabo, de Wet milieubeheer (Wm), het Abm en het Besluit omgevingsrecht (Bor) zoals die golden vóór 1 januari 2024 van toepassing blijven.

7.1.Om af te kunnen wijken van het Abm, moet het Abm wel van toepassing zijn. Omdat het bestreden besluit is genomen met toepassing van de bevoegdheid in artikel 2.22, vijfde lid, van de Wabo om af te wijken van de normen in de Abm, zal de rechtbank hierna onderzoeken of de regels in de paragrafen 5.1.1 en 5.1.5 van het Abm van toepassing zijn op de kraakfornuizen binnen het LHC-complex.

7.2.De kraakfornuizen binnen het LHC-complex vielen eerst onder de werking van het Besluit emissie eisen stookinstallaties A (verder: Bees A). In 2013 is het Bees A opgegaan in het Abm.

7.3.Verder gold ten behoeve van grote stookinstallaties de LCP (Large Combustion Plants) richtlijn 2001/80/EG. Deze richtlijn is in 2010 opgegaan in de Richtlijn Industriële Emissies (2010/75/EU; de RIE). De Europese Commissie heeft met het Uitvoeringsbesluit 2017/2117 van 21 november 2017 de BBT-conclusies op grond van de RIE voor de productie van grote hoeveelheden organisch-chemische producten vastgesteld (hierna: het Uitvoeringsbesluit LVOC). Deze BBT-conclusies (hierna: BBT-conclusies LVOC) zijn gebaseerd op het Best Available Techniques Reference Document for the Production of Large Volume Organic Chemicals (het BREF LVOC). In artikel 2, zevende, lid, van de LCP-Richtlijn was de volgende uitzondering opgenomen: Deze richtlijn is enkel van toepassing op stookinstallaties die bestemd zijn voor de opwekking van energie, met uitzondering van die welke de verbrandingsproducten rechtstreeks in productieprocedés gebruiken. Deze richtlijn is met name niet van toepassing op de volgende verbrandingsinstallaties: (…) e) in de chemische industrie gebruikte reactoren. Het Hof van Justitie van de Europese Unie (het Hof) heeft in een arrest van 22 april 2010n

ECLI:EU:C:2010:213.

7.4.Hoofdstuk III van de RIE bevat bijzondere bepalingen betreffende stookinstallaties. Dat hoofdstuk is op grond van artikel 28, onder e), van de RIE niet van toepassing op ‘in de chemische industrie gebruikte reactoren’. Hoofdstuk III van de RIE is omgezet in paragraaf 5.1 van het Abm. De rechtbank moet het begrip ‘in de chemische industrie gebruikte reactoren’ daarom uitleggen in het licht van de Europese regelgeving.

7.5.De term ‘in de chemische industrie gebruikte reactoren’ staat in artikel 5.1, eerste lid, onder e, en in artikel 5.43, onder l, van het Abm en overigens ook in artikel 4.29 en artikel 4.1292 van het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal). Het Abm noch het Bal bevat een definitie van het begrip ‘in de chemische industrie gebruikte reactoren’. Ook in de RIE is deze term niet nader gedefinieerd.

7.6.De rechtbank stelt vast dat in het geval dat de kraakfornuizen moeten worden aangemerkt als ‘in de chemische industrie gebruikte reactoren’, Hoofdstuk III van de RIE en daarmee ook paragrafen 5.1.1 en 5.1.5 van het Abm niet van toepassing zijn. In dit kader is van belang dat een uitzondering in een Europese richtlijn eng moet worden uitgelegd om te voorkomen dat algemene regelingen worden uitgehold. Dit heeft het Hof ook geoordeeld in het arrest van 22 april 2010. Ook de context van de regeling dient bij de uitleg te worden betrokken. De rechtbank is van oordeel dat, in het licht van dit arrest, ook de uitzonderingen in artikel 5.1, eerste lid, onder e, en artikel 5.43, onder l, van het Abm beperkt moeten worden uitgelegd. Een zuiver taalkundige uitleg van deze term in de RIE dan wel het Abm of het Bal kan leiden tot een te ruim toepassingsbereik van de uitzondering die voorbijgaat aan het doel van de RIE. In dit geval ziet de rechtbank geen aanleiding voor een zuiver taalkundige uitleg. In een chemische fabriek vinden altijd chemische reacties plaats en een zuiver taalkundige uitleg zou ertoe kunnen leiden dat het Abm op geen enkele stookinstallatie binnen een chemische fabriek van toepassing is. In de considerans van de RIE noch de wetsgeschiedenis van het Abm is steun te vinden voor een dergelijke vergaande uitzondering. Integendeel, het was de bedoeling om de installaties die voorheen onder de werkingssfeer van het Bees A vielen, ook onder de werkingssfeer van het Abm te brengen. Partijen zijn het erover eens dat de installaties in het LHC-complex onder de werkingssfeer van het Bees A vielen.

7.7.In navolging van de uitspraak van de rechtbank Den Haag van 14 juli 2022n

SGR 20/8008. De uitspraak is niet gepubliceerd.

7.8.In de kraakfornuizen in het LHC-complex is geen sprake van direct contact tussen het verbrandingsproduct en de voeding die in de installatie worden verhit teneinde een chemische reactie tot stand te brengen. De branders in het fornuis verhitten buizen waardoor de voeding stroomt. De kraakfornuizen kunnen daarom niet als chemische reactor worden aangemerkt in de zin van artikel 28, onder e), van de RIE dan wel artikel 5.1, eerste lid, onder e en artikel 5.43, onder l, van het Abm. Paragrafen 5.1.1 en 5.1.5 van het Abm zijn daarom van toepassing. Dat betekent dat per 17 augustus 2021 de emissie-eisen in artikel 5.5, tabel 16, van het Abm van toepassing zijn op alle grote stookinstallaties in het LHC-complex, Weliswaar is het college in de omgevingsvergunning van 2014 afgeweken van het Abm, maar toen waren beide paragrafen nog niet gewijzigd.

8.1.Volgens eiser voldoen de bestaande grote stookinstallaties niet aan artikel 5.5, eerste lid, van het Abm en dus niet aan BBT. Eiser betwist niet dat met toepassing van artikel 2.22, vijfde lid, van de Wabo een gesommeerde grenswaarde als norm kan worden gesteld, maar eiser vindt dat het college hierbij had moeten uitgaan van de rechtstreeks toegestane normen op basis van artikel 5.5, eerste lid, van het Abm, in het bijzonder de norm voor bestaande grote stookinstallaties van 100 mg NOx/Nm3. Afwijken van deze norm kan alleen indien voldaan is aan de (door eiser zo genoemde) hardheidsclausule van artikel 5.5 van het Abm. Eiser betwist dat het college tegelijkertijd kan afwijken op basis van artikel 5.5, eerste lid, van het Abm en kan afwijken van het Abm met toepassing van artikel 2.22, vijfde lid, van de Wabo. Volgens eiser heeft het college onvoldoende onderbouwd dat maatregelen bij de normoverschrijdende fornuizen om aan de basisnorm te voldoen technisch onmogelijk zijn. Eiser noemt zelf meerdere maatregelen om aan de norm te voldoen, waaronder het vervangen van Low NOx-branders, het toepassen van Selective Catalytic Reduction (SCR) en rookgascirculatie. Met name in de reactie op het StAB-advies heeft eiser vraagtekens bij de juistheid van de gesommeerde norm. Eiser vreest dat het bestreden besluit ertoe kan leiden dat andere bedrijven ook een te ruime gesommeerde normstelling in afwijking van het Abm en het Bal gaan verlangen en denkt dat de gesommeerde grenswaarde niet in het belang van de bescherming van het milieu is opgelegd. Stikstof is een probleem. Van een grote stikstofuitstoter als Dow mag worden verwacht dat zij de nodige zorg voor de bescherming van het milieu in acht neemt. Volgens eiser doet Dow onvoldoende.

8.2.Hierboven heeft de rechtbank het bestreden besluit al weergegeven en de uitgangspunten van het college bij de toepassing van artikel 2.22, vijfde lid, van de Wabo genoemd. Het college stelt zich op het standpunt dat wordt voldaan aan BBT. Het college wijst er voorts op dat de huidige lijn van de Afdeling is dat presteren aan de bovenkant van de BBT-range voldoende is om te spreken van BBTn

Het college verwijst hierbij niet naar een uitspraak, maar zie bijvoorbeeld de uitspraak van de Afdeling van 9 mei 2012, ECLI:NL:RVS:2012:BW5269.

8.3.Dow stelt zich, net als het college, op het standpunt dat alle installaties aan BBT voldoen. Dat geldt zowel voor de in de BBT-conclusies genoemde technieken als de met de BBT geassocieerde emissieniveaus (BBT-GEN’s). Dow voegt hieraan toe dat het college in dit geval uiteindelijk op basis van artikel 2.22, vijfde lid, van de Wabo is afgeweken en dat met de NOx-sommatie een hoger beschermingsniveau wordt bereikt. Dow betwist dat zij, zoals eiser heeft gesteld, ‘uitstel van BBT-normen’ heeft gekregen om de waterstoftransitie mogelijk te maken. Dow wijst op de onderzoeksverplichting in vergunningvoorschrift 12.5.4.

9.1.Na een beschrijving van de feitelijke situatie van Dow concludeert de StAB dat alle genoemde installaties voldoen aan de van toepassing zijnde BBT-conclusies, waaronder de in de BBT-conclusies genoemde technieken en de BBT-GEN’s. De StAB geeft een beschrijving van de technische kenmerken van de installaties (vooral de kraakfornuizen). De StAB vraagt zich af of vervanging van de bestaande low NOx-branders mogelijk of zinvol is, al had het in de rede gelegen dit per installatietype te onderzoeken. Het feit dat een deel van de low NOx-branders al een lange periode in gebruik is, roept de vraag op of er bij bepaalde fornuizen, waarvoor nu maatwerk is toegepast, geen reële mogelijkheden zijn om de NOx-emissie te verminderen. De StAB merkt op dat de in de vergunning gehanteerde ‘bubble’-norm (een uurgemiddelde) is afgeleid van werkelijke emissieconcentraties (een uurgemiddelde) én van emissieconcentraties uit het Abm (een maandgemiddelde). De StAB stelt tot slot vast dat de gesommeerde normstelling in het bestreden besluit iets strenger is dan de geldende emissienorm voor het enige andere vergelijkbare bedrijf (Shell).

10. De rechtbank zal nu de rechtmatigheid van het bestreden besluit beoordelen aan de hand van de in overweging 2 opgenomen vragen die de rechtbank afleidt uit de aangevoerde beroepsgronden:

• Wat zijn de randvoorwaarden aan de bevoegdheid om gesommeerde norm te stellen op de wijze als gedaan in het bestreden besluit? (rechtsoverweging 11)

• Worden de BBT in acht genomen? (rechtsoverweging 12)

• Kan het college afwijken van artikel 5.5, eerste lid, van het Abm?

(rechtsoverweging 13)

• Kan het college afwijken met toepassing van artikel 2.22, vijfde lid, van de Wabo (rechtsoverweging 14)

• Heeft het college de gesommeerde norm op juiste wijze bepaald? (rechtsoverweging 15)

11. Artikel 2.22, vijfde lid, van de Wabo biedt het college de bevoegdheid om door middel van het stellen van een vergunningsvoorschrift af te wijken van algemeen verbindende voorschriften, in dit geval artikel 5.5, eerste lid, en 5.44a, eerste lid, van het Abm. Bij het bepalen van de omvang van de gesommeerde norm wijkt het college in het bestreden besluit af van de grenswaarden van artikel 5.5, eerste lid, en artikel 5.44a, eerste lid, van het Abm op de in tabel 18 van het bestreden besluit weergegeven wijze. De rechtbank stelt vast dat het college in het bestreden besluit tegelijkertijd twee keer afwijkt. Ten overvloede merkt de rechtbank op dat, anders dan eiser in het inleidende beroepschrift lijkt te vermoeden, bij het opleggen van voorschriften 12.5.1 en 12.5.2 in het bestreden besluit dus geen maatwerkvoorschrift is opgelegd als bedoeld in artikel 8.42 van de Wm.

11.1.Volgens eiser had het college moeten uitgaan van de toegestane normen op basis van artikel 5.5, eerste lid, van het Abm en heeft het college ten onrechte gesommeerd door emissies te betrekken die hoger zijn dan de toegestane norm van 100 mg NOx/Nm3. Eiser stelt dat het bestreden besluit is genomen in strijd met de wet. Op deze wijze wordt niet voldaan aan BBT.

11.2.Het college vindt dat in de voorschriften juist een strengere eis wordt opgelegd dan de eis van het Abm. Sommige installaties voldoen op individueel niveau weliswaar niet aan het Abm, maar de gesommeerde NOx-grenswaarde is strenger dan het gemiddelde van de toegelaten emissies. Het klopt dat de installaties 6 en 7 meer emitteren dan het Abm toestaat (zelfs na afwijken), maar dit wordt gecompenseerd door toepassing van de sommatie. Bij het sommeren is niet gerekend met werkelijke emissies van installaties 6 en 7, maar met de emissie die maximaal zou zijn toegestaan op grond van het Abm. Het college meent daarbij dat de toepasselijke BBT in acht zijn genomen.

11.3.Dow sluit zich aan bij het college, met dien verstande dat Dow in haar reactie ervan uit is gegaan dat het Abm niet van toepassing is. Daarover heeft de rechtbank hierboven geoordeeld. Dow benadrukt dat alle installaties in het LHC-complex voldoen aan de toepasselijke BBT, ook de KTI Jumbo Upgrade fornuizen.

11.4.Het sommeren van verschillende emissies tot één geldend emissievoorschrift is door de Afdeling in enkele uitspraken geaccepteerd (zie de uitspraak van 25 april 2012n

ECLI:NLRVS:2012:BW3940.

11.5.Voor het gelijktijdige gebruik van deze bevoegdheden gelden in dit geval naar het oordeel van de rechtbank de volgende randvoorwaarden.

• De eerste volzin van artikel 2.22, vijfde lid, van de Wabo luidt als volgt: “Voor zover met betrekking tot de activiteit algemeen verbindende voorschriften gelden, kunnen de voorschriften die aan de vergunning worden verbonden daarvan alleen afwijken voor zover dat bij die regels is toegestaan.” Hieruit volgt dat het college in dit geval alleen mag afwijken van paragrafen 5.1.1 en 5.1.5 van het Abm als dat in die paragrafen is toegestaan. Hierboven heeft de rechtbank geoordeeld dat paragrafen 5.1.1 en 5.1.5 van het Abm van toepassing zijn op de grote en middelgrote stookinstallaties in het LHC-complex van Dow. In tabel 16 bij artikel 5.5, eerste lid, van het Abm is bepaald dat voor bestaande grote stookinstallaties een emissiegrenswaarde geldt van 100 mg/Nm3. Vervolgens is bepaald dat het bevoegd gezag op grond van technische kenmerken bij vergunningvoorschrift een ruimere eis tot 150 mg/Nm3 kan toestaan voor zover passend binnen de grenzen van het uitvoeringsbesluit (EU) 2017/1442. In artikel 5.44a, derde lid, van het Abm is bepaald dat kan worden afgeweken van de in artikel 5.44a, eerste lid, van het Abm genoemde grenswaarden. De werkelijke emissies van installaties 6 (KTI Jumbo Upgrade fornuizen) voldoen niet aan de grenswaarde van 150 NOx mg/Nm3 die maximaal is toegelaten op basis van artikel 5.5, eerste lid, van het Abm, maar het college hanteert hier de grenswaarde van 150 NOx mg/Nm3 als input voor de sommatie. Ook de werkelijke emissies van installatie 7 (GK6) voldoet niet aan de maximaal toegelaten waarde van 80 NOx mg/Nm3, maar het college gebruikt de toegelaten waarde en niet de werkelijke emissie als input voor de sommatie. De rechtbank stelt vast dat het college in het bestreden besluit geen hogere grenswaarden heeft betrokken dan maximaal in artikel 5.5, eerste lid, van het Abm is toegelaten. Daarmee wordt voldaan aan de in artikel 2.22, vijfde lid, van de Wabo gestelde toepassingsvoorwaarde voor het gebruik van de bevoegdheid.

• De bevoegdheid in artikel 2.22, vijfde lid van de Wabo bestaat ook als de algemene voorschriften in het Abm niet toereikend zijn en andere voorschriften nodig zijn in het belang van de bescherming van het milieu (zie de uitspraak van de Afdeling van 15 mei 2019n

  ECLI:NL:RVS: 2019:1575, r.o. 4.1.

  ). Dat is hier niet aan de orde.

• Een vervangend vergunningsvoorschrift op basis van artikel 2.22, vijfde lid, van de Wabo moet voldoen aan alle in artikel 2.14 van de Wabo gestelde eisen. Dit vergunningsvoorschrift maakt deel uit van een vergunning als bedoeld in artikel 2.1, aanhef en onder e, van de Wabo, die ook aan artikel 2.14 van de Wabo moet worden getoetst. Dit betekent onder meer dat de installaties moeten voldoen aan de BBT die op grond van artikel 2.14, eerste lid, onder c, sub 1⁰, van de Wabo in acht moeten worden genomen. Dow en het college benadrukken meermalen dat wordt voldaan aan BBT en eiser betwist dit. De StAB heeft hierover een advies uitgebracht en de rechtbank zal in rechtsoverweging 12 beoordelen of de BBT in acht worden genomen.

• Bij het sommeren gaat het college uit van de werkelijke emissies van de stookinstallaties dan wel van de maximale grenswaarde die op basis van het Abm kan worden gesteld. Daartoe wijkt het college af van de basisgrenswaarde in artikel 5.5, eerste lid, van het Abm en artikel 5.44a, eerste lid, van het Abm. De rechtbank zal het gebruik van deze bevoegdheid beoordelen in rechtsoverweging 13 van deze uitspraak.

• Dit sluit aan bij een andere voorwaarde voor het gebruik van de bevoegdheid in artikel 2.22, vijfde lid, van de Wabo. Met het afwijkende vergunningsvoorschrift dat met artikel 2.22, vijfde lid, van de Wabo wordt opgelegd moet namelijk een gelijkwaardig beschermingsniveau worden bereikt, gelet op artikel 5.6, eerste en tweede lid, van het Bor. Dit beschermingsniveau moet minimaal evenveel bescherming bieden als de bescherming die wordt geboden op grond van het Abm. Om dit beschermingsniveau te bepalen is dus van belang of gebruik kan worden gemaakt van de bevoegdheid in artikel 5.5, eerste lid, van het Abm om af te wijken van de grenswaarde van 100 mg/Nm3. Als niet kan worden afgeweken, dan leidt dit tot een strenger beschermingsniveau. Als wel kan worden afgeweken is het beschermingsniveau ruimer. Dit komt tot uitdrukking in tabel 18 van het bestreden besluit. Indien wordt gesommeerd met de basisgrenswaarden, dan leidt dit tot een gesommeerde norm van 85,36 NOx mg/Nm3. Indien wordt gesommeerd op de door het college voorgestane wijze (met gebruik van de maximale afwijkingsbevoegdheid dan wel tot de werkelijke emissie) leidt dit tot een gesommeerde norm van 113,56 NOx mg/Nm3.

• Hierboven heeft de rechtbank al aangegeven dat het gehele bestreden besluit, dus ook het met artikel 2.22, vijfde lid, van de Wabo gestelde vergunningsvoorschrift moet worden getoetst aan artikel 2.14 van de Wabo. Eiser heeft hierover beroepsgronden aangevoerd die worden beoordeeld in rechtsoverweging 14 van deze uitspraak.

• Het sommeren moet op een correcte manier gebeuren (omdat het besluit zorgvuldig moet worden voorbereid). De rechtbank zal de wijze van sommeren beoordelen in rechtsoverweging 15 van deze uitspraak.

12. Eiser betoogt dat het bestreden besluit in strijd met artikel 2.14, eerste lid, onder c, sub 1⁰, van de Wabo is, omdat volgens eiser een emissie van 150 mg NOx/Nm3 voor de fornuizen binnen het LHC-complex wordt vergund in afwijking van de norm voor de NOx-emissie per 17 augustus 2021. Die norm is voor bestaande grote stookinstallaties in Nederland 100 mg/Nm3. Eiser betwist dat de low NOx-branders en de ultra low NOx-branders die nu binnen de inrichting worden gebruikt, overeenkomen met de BBT en wijst op de ontwikkelingen in de prestaties van low NOx-branders in de laatste jaren.

12.1.Dow en het college stellen zich op het standpunt dat wel wordt voldaan aan BBT. Dow gebruikt volgens het college meerdere technieken die genoemd worden in de toepasselijke BBT-conclusies LVOC, -WGC en -LCP. Bovendien liggen alle emissies van de installaties binnen de range van de met de BBT geassocieerde emissieniveaus (BBT-GEN’s) emissiegrenswaarden. Dit geldt óók voor de KTI Jumbo upgrade fornuizen en de GK6 fornuizen.

12.2.De StAB heeft in het advies aangegeven aan welke BBT moet worden getoetst. Dit is ook tussen partijen niet in geschil. Kort samengevat zijn op de 43 kraakfornuizen in het LHC-complex en de superheaters de BBT-conclusies LVOC van toepassing. n

Uitvoeringsbesluit (EU) 2017/ 2117 van de Commissie van 21 november 2017 tot vaststelling van BBT-conclusies (beste beschikbare technieken) op grond van Richtlijn 2010/ 75/ EU van het Europees Parlement en de Raad, voor de productie van grote hoeveelheden organisch-chemische producten - (Kennisgeving geschied onder nummer C (2017) 7469).

12.3.Het college en Dow hebben kritiek op de twijfel in het StAB-advies naar aanleiding van de ouderdom van de Low NOx-branders in enkele kraakfornuizen. Het college wijst erop dat de BBT LOVC in 2017 is geactualiseerd en dat er toen geen aanleiding is geweest een onderscheid te maken in de leeftijd van Low NOx branders. Dow meent om dezelfde reden dat de leeftijd van de branders niet relevant is voor de vraag of BBT wordt toegepast en merkt verder op dat ook van andere in BBT-conclusie 4 genoemde technieken gebruik wordt gemaakt.

12.4.Naar het oordeel van de rechtbank stelt eiser ten onrechte dat de grenswaarde van 100 mg/Nm3 in artikel 5.5, eerste lid, van het Abm voor bestaande grote stookinstallaties de toepasselijke BBT-GEN is. De grenswaarden in het Abm zijn een invulling van de nationale wetgever van de toepasselijke BBT, niet een vervanging van de BBT.

12.5.In navolging van het StAB-advies is de rechtbank van oordeel dat alle genoemde installaties zowel voor de toegepaste technieken als de emissieniveaus voldoen aan de van toepassing zijnde BBT-conclusies. De rechtbank stelt vast dat bij de installaties die onder de BBT LOVC vallen ook zonder de Low NOx-branders al een combinatie van de in de BBT genoemde technieken worden toegepast (door het gebruik van fuelgas en door getrapte verbranding). Eiser heeft niet voldoende betwist dat de installaties als zodanig voldoen aan de toepasselijke BBT’s. In de opmerking van de StAB over de leeftijd van de Low NOx-branders ziet de rechtbank geen aanleiding voor een ander oordeel. In de BBT LOVC is geen onderscheid gemaakt naar de leeftijd van toegepaste technieken. Er wordt dus voldaan aan de randvoorwaarde dat het gebruik van de bevoegdheid van artikel 2.22, vijfde lid, van de Wabo niet in strijd is met artikel 2.14, eerste lid, onder c, onder 1⁰, van de Wabo. Dit laat onverlet dat de leeftijd van de branders ook een omstandigheid is die zal moeten worden betrokken bij het besluit om af te wijken van de basisgrenswaarde van 100 NOx mg/Nm3 in artikel 5.5, eerste lid, van het Abm. Dit wordt hierna besproken.

13.1.In het bestreden besluit heeft het college gewezen op de toepassing van low NOx-branders in de kraakfornuizen van het LHC-complex. De werking en effectiviteit is sterk afhankelijk van de omgeving waarin de brander zich bevindt. Hierbij moet gedacht worden aan de vuurhaardgeometrie, verbrandingscondities, etc. Dit is een complex proces waarbij het eerder gekozen ontwerp niet zonder meer aan te passen is. Hierin ziet het college een uitzonderingssituatie. In het verweerschrift voegt het college daaraan toe dat de installaties van Dow voor het kraken van nafta zeer bijzondere specifieke installaties zijn met specifieke technische kenmerken. In Nederland worden slechts bij drie inrichtingen kraakfornuizen gebruikt die niet zomaar kunnen worden aangepast. Het college leidt uit de wijziging van het Abm in de Nota van Toelichting af dat het toepassen van maatwerk een uitzondering is en dat hier sprake is van een uitzondering. Het college heeft geen nieuwe BBT-beoordeling gemaakt en niet gekeken naar economische belangen. Ook is de toekomstige transitie naar het stoken op waterstof niet gebruikt als motivering maar enkel genoemd in het kader van de onderzoeksverplichting in voorschrift 12.5.4. naar de reductie van de NOx-emissie.

13.2.Dow benadrukt dat de installaties voldoen aan BBT. Wat het emissiereductieonderzoek betreft, meent Dow dat dit ziet op een verdergaande NOx-emissiereductie naar aanleiding van vergunningvoorschrift 12.5.4. Het klopt volgens Dow niet dat zij ‘uitstel van BBT-normen’ heeft gekregen om de waterstoftransitie mogelijk te maken. Wel heeft het college duurzaamheidsdoelstellingen van Dow (waaronder de waterstoftransitie) betrokken bij het voorschrijven van vergunningvoorschrift 12.5.4.

• De vraag of low NOx-branders technisch in te bouwen zijn zonder dat zeer kostbare modificaties van de fornuizen nodig zijn (oven ‘geometry’).

• De prestatie van nieuwe low NOx-branders in een bestaande (niet optimale) configuratie.

13.4.In reactie op het StAB-advies ziet het college geen aanleiding onderscheid te maken in de leeftijd van low NOx-branders, omdat de BBT dit niet verlangen. De StAB geeft zelf aan dat het onderzoek complex is, lang zal duren en leidt tot rechtsonzekerheid. Op basis van onderzoek naar de werkelijke emissies is een ruimere eis gesteld omdat dit een voor Dow haalbare norm is. Op basis van de beschikbare informatie heeft het college geen mogelijkheid gezien een strengere eis op te leggen. Het college ziet een onderzoek naar emissiereductie niet als onderdeel van het toetsingskader. Het college wijst op de onderzoeksverplichting voor Dow in voorschrift 12.5.4 (op basis van het Schone Lucht Akkoord) en zal op basis van de resultaten van dit onderzoek bezien of het bestreden besluit moet worden aangescherpt.

13.5.Dow leest in het StAB-advies de bevestiging dat sprake is van technische kenmerken die het college de bevoegdheid geven om af te wijken op grond van artikel 5.5, eerste lid, van het Abm. Volgens Dow kan uit het juridisch kader niet worden afgeleid dat het noodzakelijk moet zijn om maatwerk toe te passen. Dow betwijfelt of de effectiviteit van low NOx-branders in de loop der jaren is verbeterd en ziet geen aanleiding voor specifiek onderzoek naar het vervangen van de low NOx-branders. Dow ziet geen direct verband tussen de uitstoot van de fornuizen en de leeftijd van de branders. Ter zitting heeft Dow opgemerkt dat de fornuizen wel wat ouder zijn, maar uitstekend worden onderhouden.

13.6.De rechtbank stelt voorop dat eiser zijn beroep heeft beperkt tot de bestaande grote stookinstallaties in het LHC-complex. De rechtbank laat het gebruik van de bevoegdheid op grond van artikel 5.44a, derde lid, van het Abm (bij installaties types 4, 8 en 9) buiten beschouwing.

13.7.Op basis van voorschrift 12.5.4 moet Dow de mogelijkheden voor een reductie van de NOx-emissie vanuit de grote stookinstallaties zoals opgenomen in tabel 1 van bijlage M03E van de aanvraag binnen een jaar onderzoeken. Dow heeft een onderzoek voorgelegd aan het college. De rechtbank merkt op dat de StAB en partijen met uitzondering van eiser ingaan op deze onderzoeksverplichting en de resultaten hiervan, maar stelt ook vast dat het college het onderzoek niet ten grondslag heeft gelegd aan het bestreden besluit noch aan een (gewijzigd) standpunt over het bestreden besluit. De rechtbank laat in deze uitspraak de resultaten van dit onderzoek buiten beschouwing.

13.8.In paragraaf 3 van de Nota van Toelichtingn

Stb. 2019, 170.

13.9.De rechtbank leidt uit het bestreden besluit, het verweerschrift en de reactie op het StAB-advies af dat de volgende omstandigheden een rol hebben gespeeld bij de afweging van het college:

• Het college stelt als uitgangspunt dat alleen kan worden afgeweken als de desbetreffende installatie voldoet aan de BBT.

• In het bestreden besluit is vermeld dat het gekozen ontwerp van de bestaande stookinstallaties in combinatie met de te verbranden brandstoffen leidt tot emissieniveaus boven de 100 mg/Nm3.

• Verder is aangegeven dat de principes van werking van een low NOx-brander het vervangen ervan een complex proces is waarbij het eerder gekozen ontwerp niet zonder meer aan te passen is en dat daarom sprake is van een uitzonderingssituatie.

• In het verweerschrift staat dat de installaties van Dow voor het kraken van nafta zeer bijzondere specifieke installaties zijn met specifieke technische kenmerken die maar bij drie inrichtingen in Nederland worden gebruikt. Voor alle krakers geldt dat gedeeltelijk aanpassen niet zomaar mogelijk is.

• In de reactie op het StAB-advies merkt het college op dat is aangesloten bij de werkelijke emissies van Dow en dat een onderzoek naar emissiereductie geen deel heeft uitgemaakt van het toetsingskader.

13.10.De rechtbank stelt voorop dat de enkele omstandigheid dat een techniek wordt toegepast die wordt genoemd in de toepasselijke BBT en dat de emissies binnen de bandbreedte van de BBT-GEN blijven (ofwel dat wordt voldaan aan BBT), niet het afwijken van de basisnorm kan rechtvaardigen. Met andere woorden, voldoen aan BBT betekent niet dat die bevoegdheid bestaat en betekent evenmin dat hiervan gebruik moet worden gemaakt. In het bestreden besluit zal het college in acht moeten nemen of binnen Dow de BBT worden toegepast ingevolge artikel 2.14, eerste lid, onder c onder 1⁰, van de Wabo. Het gebruik van de bevoegdheid in artikel 5.5, eerste lid, van het Abm vergt echter een andere afweging. In het Abm heeft de nationale wetgever bewust gekozen om een strengere NOx-grenswaarde te stellen voor bestaande grote stookinstallaties. Dit wordt bevestigd met de opmerking in de Nota van Toelichting dat maatwerk alleen is gereserveerd voor de uitzonderingen. Het afwijken van deze strengere NOx-grenswaarde vergt een zwaardere motivering waarbij niet kan worden volstaan met een verwijzing naar de toets aan artikel 2.14, eerste lid, onder c, onder 1⁰, van de Wabo. De omstandigheid dat in het bestreden besluit met artikel 2.22, vijfde lid, van de Wabo wordt afgeweken door verschillende emissies te sommeren leidt niet tot een ander oordeel. Uit de uitspraken van de Afdeling over gesommeerde emissiegrenswaarden van 25 april 2012n

ECLI:NL:RVS:2012:BW3940.

13.11.De rechtbank benadrukt dat artikel 5.5, eerste lid, van het Abm een bevoegdheid geeft om af te wijken van de grenswaarde van 100 NOx mg/Nm3, maar geen (automatische) verplichting. Het gebruik van deze bevoegdheid moet worden onderbouwd en moet zijn gebaseerd op een afweging van de betrokken belangen. In het kader van de belangenafweging zal het college duidelijk in kaart moeten brengen welke belangen een rol spelen. Dat het college beoordelingsruimte heeft bij het verlenen van een omgevingsvergunning, maakt dat niet anders. Ook het gebruik van beoordelingsruimte moet worden onderbouwd en moet begrijpelijk en inzichtelijk zijn.

13.12.Het college mag alleen van zijn afwijkingsbevoegdheid in artikel 5.5, eerste lid, van het Abm gebruik maken op grond van ‘technische kenmerken’. De rechtbank waakt voor een te ruime taalkundige uitleg van het begrip ‘technische kenmerken’. Iedere installatie heeft technische kenmerken. Een te ruime uitleg van dit begrip zou tot gevolg hebben dat er altijd een bevoegdheid is om af te wijken, maar dan zou deze voorwaarde geen betekenis hebben. Eiser merkt terecht op dat het afwijken van deze norm slechts bij uitzondering kan gebeuren. Dat volgt uit paragraaf 3 van de Nota van Toelichting. Ook het college ziet maatwerk als een uitzondering. De rechtbank is dus van oordeel dat niet ieder technisch kenmerk de bevoegdheid schept om af te wijken van de basis NOx-grenswaarde. Bij de beoordeling van het gebruik van de bevoegdheid om af te wijken in artikel 5.5, eerste lid, van het Abm ligt de nadruk op het bestaan van technische kenmerken die noodzaken tot het gebruik van de bevoegdheid om af te wijken. De rechtbank leest in de Nota van Toelichting echter niet dat maatwerk alleen mogelijk is als het technisch onmogelijk is om te voldoen aan de grenswaarde van 100 mg/Nm3 in artikel 5.5, eerste lid, van het Abm. De rechtbank sluit niet uit dat andere factoren ook een rol kunnen spelen.

13.13.Het college beslist wat betreft meerdere grote stookinstallatietypes (types 2 tot en met 7) om af te wijken, omdat de werkelijke emissies afwijken van de grenswaarden. Eiser merkt terecht op dat in het bestreden besluit nauwelijks wordt aangegeven wat de technische kenmerken zijn van deze installaties. In het verweerschrift worden de installaties ook over één kam geschoren. De rechtbank is van oordeel dat het college in het bestreden besluit de technische kenmerken in te algemene bewoordingen heeft beschreven en daarmee het bestaan en gebruik van de bevoegdheid te gemakkelijk heeft aangenomen. Gelet op het StAB-advies en de Nota van Toelichting waarin staat dat de afwijkingsbevoegdheid is gereserveerd voor installaties die technisch afwijken, bijvoorbeeld door een ander ontwerp, andere technieken of afwijkende brandstoffen, is de rechtbank van oordeel dat de technische kenmerken per installatietype hadden moeten worden onderzocht. Hierbij had ook moeten worden gekeken naar de leeftijd van de installaties en de ouderdom van de hierin toegepaste technieken, ook al zijn het BBT-technieken. Deze aspecten spelen een rol bij de beslissing om af te wijken. Een oude smartphone is misschien wel een best beschikbare techniek maar is inmiddels door de tijd achterhaald. De rechtbank sluit niet op voorhand uit dat dit ook aan de hand is bij de door Dow toegepaste technieken.

13.14.Vervolgens had het college per installatietype moeten bekijken of het mogelijk is om aan de grenswaarden te voldoen, wat daarvoor zou moeten gebeuren als dat niet zonder meer lukt, of dat de technische kenmerken noodzaken tot afwijken. Hierbij had het college moeten betrekken of andere methodes om de emissie te reduceren kunnen worden toegepast om de grenswaarde in artikel 5.5, eerste lid, van het Abm wel te halen. Dit zijn aspecten die het college als relevante omstandigheden had moeten betrekken bij de belangenafweging die ten grondslag moet liggen aan de beslissing om af te wijken met toepassing van de in artikel 5.5, eerste lid, van het Abm gegeven bevoegdheid.

13.15.Met de opmerking in de reactie op het StAB-advies dat het college heeft aangesloten bij de werkelijke emissies van Dow, miskent het college dat de nationale wetgever de emissiegrenswaarden voor bestaande grote en middelgrote stookinstallaties bewust heeft aangescherpt. Deze emissiegrenswaarden in artikelen 5.5, eerste lid, en 5.44a, eerste lid, van het Abm zijn rechtstreeks van toepassing op Dow. De rechtbank beseft dat het college in een spagaat zit. Enerzijds mag het college geen gesommeerde NOx-grenswaarde stellen waar Dow niet aan kan voldoen, anderzijds is de bevoegdheid om af te wijken van artikel 5.5, eerste lid, van het Abm beperkt. De rechtbank ziet echter wel meerdere mogelijke uitkomsten van het gecombineerde gebruik van beide bevoegdheden. Het college is niet alleen bevoegd om de aanvraag in te willigen, maar is ook bevoegd om géén toepassing te geven aan artikel 2.22, vijfde lid, van de Wabo. Het college had immers ook kunnen besluiten om helemaal geen gesommeerde grenswaarde op te nemen. Ook had het college bij het opleggen van een gesommeerde grenswaarde de emissies van specifieke installaties buiten beschouwing kunnen laten. Dat is ook gebeurd in de omgevingsvergunning van 2014. De rechtbank benadrukt dat een dergelijk besluit niet vergt dat het college buiten de grondslag van de aanvraag treedt door andere technieken voor te schrijven dan in de aanvraag staan vermeld. Als het college weigert te sommeren of specifieke installaties buiten de sommering laat, gelden paragraaf 5.1.1 en 5.1.5 van het Abm en de daarin opgenomen grenswaarden rechtstreeks voor de afzonderlijke installaties binnen het LHC-complex die niet bij de gesommeerde grenswaarde worden betrokken. Voor wat betreft die specifieke installaties, moet Dow ook aan deze grenswaarden voldoen, net zoals de andere grote en middelgrote stookinstallaties in Nederland. Er worden dan geen andere technieken voorgeschreven. Daarom had juist een onderbouwing en afweging per installatietype moeten worden gemaakt en dat is ten onrechte niet gebeurd in het bestreden besluit.

13.16.Kosteneffectiviteit en de toekomstplannen van Dow spelen in de belangenafweging geen rol. De wetgever heeft nadrukkelijk aangegeven dat maatwerk niet bedoeld is voor het opnieuw maken van een BBT-afweging waarin ook kosteneffectiviteit wordt betrokken. Het college heeft bevestigd dat kosteneffectiviteit geen rol heeft gespeeld in de afweging. In het Abm komen meer bevoegdheden voor om af te wijken van de grenswaarde, bijvoorbeeld in artikel 2.4, achtste lid, van het Abm. Hierbij is in artikel 2.4, negende lid, van het Abm expliciet bepaald dat onder meer rekening wordt gehouden met een afwijkend emissiepatroon, de kosten en baten en een integrale afweging van de mogelijkheden voor emissiebeperking. Kosten en baten (kosteneffectiviteit) is echter niet genoemd in artikel 5.5, eerste lid, van het Abm en de rechtbank leest hierin een extra bevestiging dat kosteneffectiviteit geen rol speelt. Hetgeen eiser over kosteneffectiviteit heeft aangevoerd, behoeft daarom geen verdere bespreking. Ook de toekomstige transitie bij Dow naar waterstof heeft voor het college géén rol gespeeld en hetgeen eiser hierover heeft aangevoerd, behoeft daarom ook geen verdere bespreking.

13.17.Het college stelt ten onrechte dat een onderzoek naar emissiereductie geen deel uitmaakt van het toetsingskader. Eiser merkt terecht op dat het college een onderzoek naar emissiereductie (om te voldoen aan de basis NOx-grenswaarde) had mogen verlangen van Dow alvorens te beslissen op de aanvraag. Een dergelijk onderzoek mist de rechtbank in de onderbouwing van het bestreden besluit en sluit naadloos aan bij de toepassingsvoorwaarde in artikel 5.5, eerste lid, van het Abm, dat sprake moet zijn van technische kenmerken die afwijking van de norm rechtvaardigen en bij de hierop gegeven toelichting van de wetgever.

13.18.De rechtbank concludeert dat het bestreden besluit onvoldoende inzichtelijk en begrijpelijk is. Het bestreden besluit ontbeert een overzicht van technische kenmerken bij ieder installatietype respectievelijk een uitleg of onderbouwing waarom voor dat installatietype wordt afgeweken van de basis NOx-grenswaarde. Bij het sommeren van de emissies met toepassing van artikel 2.22, vijfde lid, van de Wabo is het college niet verplicht om uit te gaan van de maximale bandbreedte enkel omdat de werkelijke emissies van Dow hoger zijn dan in het Abm is toegelaten. De rechtbank kan niet op voorhand uitsluiten dat bij een deel van de installaties wel en bij een ander deel niet wordt afgeweken van de grenswaarden in artikel 5.5, eerste lid, van het Abm, want dat hangt af van de kenmerken van de betreffende installatie en die zijn niet afzonderlijk beschreven.

13.19.In het StAB-advies heeft de StAB al sommige technische kenmerken beschreven en is de StAB ingegaan op de door eiser genoemde reductietechnieken en alternatieven. De rechtbank overweegt hierover het volgende.

13.20.De rechtbank is van oordeel dat het gebruik van fuelgas geen bijzonder technisch kenmerk is omdat in artikel 5.5, eerste lid, van het Abm een hogere norm wordt gesteld voor bestaande stookinstallaties (100 mg/Nm3) dan voor op aardgas gestookte grote stookinstallaties (70 mg/Nm3). Dit heeft het college overigens ook aan de StAB medegedeeld.

13.21.In het StAB-advies leest de rechtbank niet dat low NOx-branders helemaal niet kunnen worden vervangen. Onder verwijzing naar de resultaten van de vervanging van de low NOx-branders bij de Lummus fornuizen vraagt de StAB zich af of een (behoorlijke) verbetering van de NOx-emissie bij de KTI Jumbo Upgrade fornuizen niet mogelijk is, mede gelet op de leeftijd van de low NOx-branders in die fornuizen en omdat bij de vervanging van branders in andere fornuizen een aanzienlijk hogere NOx reductie wordt bereikt. De rechtbank volgt hierin de StAB en ziet hierin een bevestiging van het hierboven gegeven oordeel dat het college voldoende aanleiding had om in het kader van de afwijkingsbevoegdheid een onderzoek naar vervanging van de branders per installatie te verlangen. Iedere installatie heeft zijn eigen technische kenmerken waaronder in ieder geval het installatietype, de leeftijd en het type brander. De omstandigheid dat in de BBT de leeftijd van de low NOx-branders niet relevant is, is geen aanleiding voor een ander oordeel. Het gaat hier om gebruik van de bevoegdheid in artikel 5.5, eerste lid, van het Abm, niet om de toets aan artikel 2.14, eerste lid, onder c, onder 1⁰, van de Wabo. Dat het college hiernaast ook toepassing geeft aan artikel 2.22, vijfde lid, van de Wabo, wil niet zeggen dat geen enkele betekenis toekomt aan de grenswaarden in artikel 5.5, eerste lid, van het Abm.

13.22.De omstandigheid dat in het LHC-complex kraakfornuizen worden gebruikt, ontslaat het college niet van de verplichting per installatie te onderzoeken of er een noodzaak is om af te wijken van de grenswaarde. De rechtbank neemt hierbij in aanmerking dat de Lummus fornuizen ook kraakfornuizen zijn en dat daar na een vervanging van de conventionele branders door low NOx-branders ruimschoots wordt voldaan aan de grenswaarde in het Abm. Overigens wijkt het college ook af bij enkele middelgrote stookinstallaties in het LHC-complex.

13.23.De StAB heeft verder opgemerkt dat SCR niet technisch onmogelijk is maar dat de toepassing van SCR op een bepaalde hoogte in de installatie een aanzienlijke aanpassing vergt van de convectiesectie van de fornuizen. Naar het oordeel van de rechtbank ontslaat deze bevinding het college niet van de verplichting om toepassing van SCR te laten onderzoeken door Dow voordat het bestreden besluit werd genomen. Het college heeft in de reactie op het StAB-advies niet specifiek op dit onderdeel gereageerd. Het bestreden besluit is ook op dit onderdeel onvoldoende gemotiveerd.

13.24.De rechtbank maakt uit het StAB-advies op dat een onderzoek naar emissiereductie ingewikkeld is en lang kan duren, maar ziet hierin geen reden waarom het college niet een dergelijk onderzoek had kunnen verlangen van Dow alvorens te beslissen op de aanvraag en af te wijken van de grenswaarde in artikel 5.5, eerste lid, van het Abm. De rechtbank neemt hierbij in aanmerking dat Dow ruim voor het indienen van de aanvraag in 2020 had kunnen weten dat in 2019 een strengere grenswaarde werd gesteld in het Abm. Dow heeft tot de beroepsprocedure ook niet betwist dat hoofdstuk 5 van het Abm van toepassing is op de stookinstallaties binnen het LHC-complex en kan zich niet verschuilen achter haar gewijzigde inzicht in deze beroepsprocedure over de toepasselijkheid van paragraaf 5.1.1 en 5.1.5 van het Abm. Eiser heeft terecht opgemerkt dat al in 2008 werd geprocedeerd over grenswaarden aan de stookinstallaties in het LHC-complex, hetgeen heeft geleid tot de hierboven genoemde uitspraak van de Afdeling in 2009. Desondanks heeft Dow in de afgelopen jaren geen aanleiding gezien om zelf te onderzoeken of het vervangen van de low NOx-branders bij de diverse installaties zinvol was en iets zou opleveren. De door het college gevreesde rechtsonzekerheid als gevolg van een lang aanvraagtraject heeft Dow aan zichzelf te wijten. Dit klemt temeer omdat in het bestreden besluit wel een onderzoeksverplichting naar reducerende technieken is opgenomen in voorschrift 12.5.4. Dow had een onderzoek binnen twaalf maanden moeten aanleveren. Dow heeft hiertegen geen beroep ingesteld. Een dergelijk onderzoek kan dus redelijkerwijs van Dow worden gevergd en kan binnen relatief korte tijd plaatsvinden. Het verlangen van een onderzoek achteraf is echter het paard achter de wagen spannen, temeer omdat een eventuele wijziging van de omgevingsvergunning naar aanleiding van mogelijke technische ontwikkelingen ook enige tijd in beslag zal nemen. Het college had dat onderzoek naar het oordeel van de rechtbank niet achteraf, maar voorafgaand aan de vergunningverlening van Dow moeten verlangen. Deze handelwijze heeft tot gevolg dat Dow langere tijd gebruik kan blijven maken van gedateerde installaties met een hoge NOx-emissie. De opmerking tijdens de zitting dat Dow deze installaties goed onderhoudt, brengt de rechtbank niet op een ander oordeel. De installaties blijven een NOx-emissie houden die hoger is dan de maximale grenswaarde in artikel 5.5, eerste lid, van het Abm.

14.1.Het college benadrukt dat in de voorschriften juist een strengere eis wordt opgelegd dan de eis in het Abm. Sommige installaties voldoen op individueel niveau weliswaar niet aan het Abm, maar met de gesommeerde NOx-emissiegrenswaarde voldoet het totaal aan installaties wel aan de grenswaarde. Installaties 6 en 7 emitteren meer dan het Abm toestaat, maar dit wordt gecompenseerd door toepassing van de sommatie. Deze overschrijding verplicht Dow met andere installaties (extra) te compenseren om aan de gesommeerde grenswaarde te voldoen. Dit is in het belang van de bescherming van het milieu. De opgelegde grenswaarden in voorschriften 12.5.1 en 12.5.2 zijn strenger dan de uitkomst van het sommeren van de emissies van de afzonderlijke installaties met inachtneming van de uitgangspunten en daarom is ook sprake van een beter beschermingsniveau. Dow beschikt over een natuurvergunning voor de gevolgen van haar activiteiten op nabijgelegen Natura 2000-gebieden en het college hoeft bij de verlening van een milieuvergunning hier geen rekening mee te houden. Het college betwist verder dat sprake is van verstoring van een gelijk speelveld. Het college wijst erop dat er twee andere bedrijven in Nederland zijn met kraakfornuizen en dat aan hen een hogere norm is vergund dan aan Dow.

14.2.Dow benadrukt dat alle installaties aan BBT voldoen. Dat geldt zowel voor de in de BBT-conclusies genoemde technieken als de met de BBT geassocieerde emissieniveaus (BBT-GEN’s). Dow voegt hieraan toe dat het college in dit geval uiteindelijk op basis van artikel 2.22, vijfde lid, van de Wabo is afgeweken en dat met de NOx-sommatie een hoger beschermingsniveau wordt bereikt. Dow heeft de haar vergunde emissienorm vergeleken met andere bedrijven (Shell Moerdijk en SABIC Geleen) en maakt daaruit op dat bij Dow een lagere norm is vergund dan bij die bedrijven het geval is. Dow wijst er verder op dat hieruit blijkt dat er andere bedrijven zijn met soortgelijke kraakfornuizen die een andere emissiegrenswaarde dan 100 mg/Nm3 voor NOx vergund hebben gekregen.

14.3.De StAB heeft naar aanleiding van vragen van de rechtbank het bestreden besluit vergeleken met andere bedrijven, te weten Shell Moerdijk, SABIC Geleen (Olefins 3), SABIC Geleen (Olefins 4) en Dow Chemical Ibérica, het Spaanse zusterbedrijf van Dow Terneuzen. De StAB heeft daarbij geconcludeerd dat aan Dow geen hogere NOx-emissienorm is vergund dan aan genoemde bedrijven. De StAB merkt wel op dat alleen bij Shell ook een gesommeerde NOx-emissiegrenswaarde is gesteld en dat eigenlijk alleen die vergunde emissie (114 mg/Nm3) goed met onderhavig geval te vergelijken is.n

Aan Shell is een daggemiddelde vergund. De StAB merkt op dat een uurgemiddelde doorgaans hoger zal liggen dan een daggemiddelde.

14.4.Hierboven heeft de rechtbank al aangegeven dat ook de opgelegde gesommeerde grenswaarden in voorschrift 12.5.1 en 12. 5.2 moeten voldoen aan artikel 2.14 van de Wabo. De omstandigheid dat de maximale grenswaarde van 150 mg/Nm3, die op basis van de afwijkingsbevoegdheid kan worden opgelegd, binnen de bandbreedte van de toepasselijke BBT ligt, ontslaat het college niet van de verplichting om deze afwijking van de basisgrenswaarde in het Abm te onderbouwen en te motiveren op basis van een belangenafweging. Naast technische kenmerken spelen ook andere belangen een rol, waaronder het milieubelang als zodanig en het belang van een ‘level playing field’.

14.5.De rechtbank heeft hierboven geoordeeld dat in het bestreden besluit het college het gebruik van de bevoegdheid om af te wijken van de basisgrenswaarde voor bestaande grote stookinstallaties onvoldoende heeft onderbouwd. Het college was in zoverre niet bevoegd om te sommeren met emissiegrenswaarden die afwijken van de in artikel 5.5, eerste lid, van het Abm gestelde emissiegrenswaarde voor bestaande grote stookinstallaties. Als niet kan worden afgeweken van de emissiegrenswaarde voor bestaande grote stookinstallaties, dan moet ook worden geconcludeerd dat met de gesommeerde NOx-emissiegrenswaarde in het bestreden besluit géén gelijkwaardig beschermingsniveau wordt geboden als met de NOx-emissiegrenswaarden die rechtstreeks gelden op basis van paragraaf 5.1.1 van het Abm. De toepassing van artikel 2.22, vijfde lid, van de Wabo is dan in strijd met artikel 5.6, eerste en tweede lid, van het Bor.

14.6.De rechtbank zal ook de door eiser aangevoerde beroepsgrond over concurrentievervalsing behandelen. De rechtbank stelt vast dat partijen bij de StAB hebben aangegeven dat zij onderschrijven dat de vergeleken emissievoorschriften uit die vergunningen betrekking hebben op installaties die vergelijkbaar zijn met de kraakfornuizen in het LHC-complex van Dow. Verder blijkt uit het onderzoek van de StAB dat de genoemde bedrijven, voor zover vergelijkbaar, een ruimere norm vergund hebben gekregen. In zoverre is geen sprake van concurrentievervalsing. In het midden kan blijven op welke wijze dit aspect een rol speelt in de belangenafweging. De rechtbank ziet vooralsnog geen vrees voor precedentenwerking omdat het gebruik van de bevoegdheid om af te wijken van de grenswaarden afhankelijk is van het bestaan van technische kenmerken van de afzonderlijke installaties. De rechtbank kan uit het advies van de StAB niet opmaken dat soortgelijke installaties met dezelfde kenmerken en van dezelfde leeftijd bij de andere bedrijven worden gebruikt. Deze beroepsgrond slaagt niet.

14.7.De natuurvergunning van Dow heeft alleen betrekking op significante gevolgen voor de instandhoudingsdoelstellingen van Natura 2000 gebieden vanwege de bestaande inrichting van Dow. Deze natuurvergunning zal Dow echter niet verplichten om verdergaande maatregelen te treffen teneinde stikstofemissies te reduceren ook al zou dit kunnen leiden tot een verbetering van de staat van instandhouding van stikstofgevoelige habitats binnen de betreffende gebieden. De rechtbank neemt hierbij in aanmerking dat er geen vergunningsplicht op basis van artikel 2.7, tweede lid, van de Wnb (oud) geldt als het project niet wijzigt, omdat dan ook de emissies niet vermeerderen.

14.8.In het bestreden besluit heeft het college ervoor gekozen om te sommeren met toepassing van artikel 2.22, vijfde lid, van de Wabo. Omdat het college bij het sommeren uitgaat van de werkelijke emissies van de meeste installaties binnen het LHC-complex, bestaat geen prikkel voor Dow om te investeren en te innoveren om zo de bestaande NOx-uitstoot te reduceren. Sommeren met werkelijke emissies is een keuze van het college, maar bij het maken van deze keuze had het college de (bestaande) toestand van het milieu, de gevolgen voor het milieu en de mogelijkheden tot beperking van de nadelige gevolgen voor het milieu (respectievelijk artikel 2.14, eerste lid, onder a, onder 1⁰, 2⁰ en 5⁰, van de Wabo) moeten betrekken. Hoewel het college beoordelingsruimte heeft bij het betrekken van de in artikel 2.14, eerste lid, onder a, van de Wabo genoemde aspecten, zal het college wel moeten verantwoorden hoe het van die beoordelingsruimte gebruik heeft gemaakt. Het bestreden besluit bevat weliswaar een algemene beoordeling van de bestaande toestand van het milieu en de gevolgen voor het milieu, maar een aantal zaken blijft onderbelicht bij de keuze van het college om te sommeren. De rechtbank wijst op de volgende aspecten.

• Dow is een van de grootste stikstof uitstoters in Nederland en Nederland heeft een stikstofprobleem. Deze NOx-emissie van Dow heeft nadelige gevolgen voor de gehele omgeving van Dow, niet alleen de directe omgeving in Zeeuws Vlaanderen, maar in de gehele provincie Zeeland en daarbuiten. Het college had deze nadelige gevolgen moeten betrekken bij de keuze voor toepassing van artikel 2.22, vijfde lid, van de Wabo Dat geldt ook voor de gevolgen voor Natura 2000-gebieden, waaronder de Westerschelde.

• De omstandigheid dat de werkelijke emissies van de installaties in het LHC-complex liggen binnen de BBT-GEN rechtvaardigt niet zonder meer dat wordt afgeweken van het Abm. Het college had hierbij moeten betrekken dat verschillende installaties binnen het LHC-complex al langere tijd geleden zijn gebouwd.

• De in artikel 5.5, eerste lid, van het Abm gestelde grenswaarden dwingen Dow tot een emissiereductie van een groot aantal installaties binnen het LHC-complex. Paragrafen 5.1.1 en 5.1.5. van het Abm zijn opgesteld ter bescherming van het gehele milieu (niet alleen Natura 2000-gebieden). Deze grenswaarden dwingen alle grote stookinstallaties in Nederland om te reduceren en te innoveren. De nationale wetgever heeft er niet voor niets voor gekozen om deze eisen te stellen. De eisen zijn ook een duidelijke aanwijzing dat er mogelijkheden zijn om de nadelige gevolgen voor het milieu te beperken (artikel 2.14, eerste lid, onder a, sub 5⁰, van de Wabo). Het college had de doelstellingen die ten grondslag liggen aan deze paragrafen mede moeten betrekken bij de toepassing van artikel 2.22, vijfde lid, van de Wabo. Hierboven heeft de rechtbank ook geoordeeld dat afwijken van de basisgrenswaarde een uitzondering is en dat het maken van die uitzondering onvoldoende is onderbouwd. Door uit te gaan van de werkelijke emissies die hoger zijn dan de basisgrenswaarden, hoeft Dow niet te voldoen aan eisen die wel gelden voor alle grote stookinstallaties in Nederland en hoeft Dow niet nu te investeren om de NOx-emissie te reduceren Dit doet geen recht aan de doelstellingen van paragrafen 5.1.1 en 5.1.5. van het Abm. Het college had beter moeten onderbouwen waarom een relatief soepele NOx-emissiegrenswaarde wordt opgelegd aan Dow.

• Met aanvulling op hetgeen eiser heeft aangevoerd in beroep (met toepassing van artikel 8:69 van de Awb) begrijpt de rechtbank niet waarom het college, in de gevallen waarin de werkelijke emissie lager is dan de in het Abm gestelde grenswaarde, bij het sommeren uitgaat van de (hogere) grenswaarde. Dit gebeurt bij installatietype 1 (de Lummus fornuizen) waarbij de werkelijke emissie 90 NOx mg/Nm3 bedraagt, maar bij het sommeren wordt uitgegaan van 100 NOx mg/Nm3. In dit geval zijn er geen technische kenmerken die noodzaken tot afwijken van de basis NOx-grenswaarde want er wordt aan deze basis NOx-grenswaarde voldaan. Door het hanteren van dit uitgangspunt krijgt Dow onnodig emissieruimte. Dit leidt namelijk tot een ruimere gesommeerde grenswaarde en dat is niet in belang van de bescherming van het milieu. Het besluit is in zoverre onvoldoende onderbouwd.

• Het college betrekt voor wat betreft de KTI Jumbo Upgrade ovens de maximale bandbreedte en bij de GK6 de geldende NOx-grenswaarde bij het sommeren en niet de werkelijke emissie die hoger is dan de maximale bandbreedte. Het college kiest er echter ook voor om te sommeren en het directe gevolg daarvan is dat Dow niet hoeft te investeren in deze twee installatietypes, ook al stoten zij meer NOx uit dan maximaal is toegelaten op grond van paragraaf 5.1.1 van het Abm. Het college had moeten motiveren waarom Dow niet wordt gehouden aan de basiswaarden van het Abm voor alle dan wel een deel van de grote (en middelgrote) stookinstallaties van het LHC-complex. De rechtbank prijst de onderzoeksverplichting in voorschrift 12.5.4 van het bestreden besluit, maar merkt wel op dat dit een omslachtige manier is om achteraf innovatie te bewerkstelligen.

De rechtbank concludeert dat het college de keuze om te sommeren onvoldoende heeft onderbouwd en onvoldoende heeft gemotiveerd of dit past binnen artikel 2.14 van de Wabo.

15. In het beroep stelt eiser dat het college bij het sommeren ten onrechte heeft aangesloten bij de werkelijke emissies. Door te sommeren worden emissies toegelaten die veel hoger zijn dan de maximaal bij maatwerk toe te kennen norm. Eiser betwist (in de reactie op het StAB-advies) dat de feitelijke metingen van de werkelijke emissies representatief zijn voor de werkelijke emissies. Een gesommeerde norm vergt volgens eiser continue monitoring van alle bronnen met uitzondering van de allerkleinste bronnen. Eiser is van mening dat de verplichte periodieke meting met een meetfrequentie van twee keer per jaar aan een beperkt deel van de procesfornuizen niet voldoet. In de reactie op het StAB-advies stelt eiser verder dat het college ten onrechte uitgaat van een gesommeerde uurgemiddelde norm terwijl in artikel 5.5, eerste lid, van het Abm maandgemiddelde normen zijn gesteld. De berekening van de gesommeerde norm is daardoor onnavolgbaar. Eiser heeft zelf berekend wat de gesommeerde norm zou zijn als zou worden gerekend met de rechtstreeks geldende grenswaarden en komt dan uit op een hogere norm

(van 89,94 mg/Nm3) dan het college heeft berekend.

15.1.Het college heeft in het bestreden besluit onderkend dat de normen in artikel 5.44a, eerste lid, van het Abm voor de middelgrote stookinstallaties van de superheater (installatietype 9) pas gelden per 1 januari 2025 en van de HDA heater (installatietype 8) pas geldt per 1 januari 2030. Het college heeft vervolgens opgemerkt dat bij het sommeren van de emissies geen rekening is gehouden met de in het Abm opgenomen termijnen. In het bestreden besluit staat ook dat de normen in het Abm uurgemiddelden zijn. In het bestreden besluit is berekend dat de gesommeerde norm (als zou worden gerekend met de rechtstreeks geldende grenswaarden) 85,36 mg/Nm3 bedraagt en dat Dow hier niet aan kan voldoen. Het college heeft in reactie op het StAB-advies aangegeven dat is gekozen voor een periodieke meetverplichting en dat daarom een normstelling in een uurgemiddelde is opgenomen. Het hanteren van een maandgemiddelde is geen wettelijke verplichting. Het is volgens het college moeilijker te voldoen aan een uurgemiddelde norm dan aan een maandgemiddelde norm. Ter zitting heeft het college desgevraagd aangegeven dat het niet heeft onderzocht of de door Dow aangeleverde werkelijke emissies juist zijn.

15.2.Dow maakt, in reactie op het StAB-advies, de kanttekening dat de emissiegrenswaarden voor NOx voor de installatietypen 4, 8 en 9 in beginsel pas gelden op 1 januari 2025 respectievelijk 1 januari 2030. Volgens Dow is alleen sprake van een maandgemiddelde norm als er continu gemeten wordt en geldt dit niet bij periodieke metingen. Uit het feit dat een uurgemiddelde concentratie een bepaalde emissieconcentratie overschrijdt, kan niet zonder meer worden afgeleid dat een maandgemiddelde norm wordt overschreden. Dit komt door de kortere middelingstijd. Volgens Dow kan zonder herrekening een vergelijking worden gemaakt tussen een uur- en maandgemiddelde, en geldt dat het uurgemiddelde een strenger uitgangspunt is en dus een ‘worst case-benadering’ is.

15.3.De StAB is in haar advies uitgegaan van de normstelling in artikel 5.5, eerste lid, en artikel 5.44a, eerste lid, van het Abm. De StAB heeft opgemerkt dat de normen voor middelgrote stookinstallaties gelden op de in artikel 5.44, tweede lid, aangegeven data. In het overzicht van maximale grenswaarden in tabel 4.1 gaat de StAB uit van de grenswaarden na de implementatietermijn. De StAB merkt op dat de emissienorm in het Abm een maandgemiddelde is en dat de werkelijke emissies en de normstelling in het bestreden besluit uurgemiddelde concentraties betreffen. Uit het feit dat een uurgemiddelde concentratie een bepaalde waarde overschrijdt, kan volgens de StAB niet zonder meer worden afgeleid dat eenzelfde maandgemiddelde concentratie uit het Abm wordt overschreden. Bij het sommeren zouden de normen uit het Abm eerst moeten worden herrekend tot een uurgemiddelde om pas daarna te komen tot een “bubble-norm” als uurgemiddelde.

15.4.Met betrekking tot de opmerking van Dow dat bij het sommeren het college (en de StAB) uitgaan van grenswaarden die pas in 2025 en daarna gelden, overweegt de rechtbank dat het college in het bestreden besluit de bewuste keuze heeft gemaakt om géén rekening te houden met de in het Abm geldende overgangstermijnen. De rechtbank begrijpt dat het college bij het gebruik van de bevoegdheid in artikel 2.22, vijfde lid, van de Wabo artikel 5.44, tweede lid, van het Abm niet heeft betrokken. Eiser en Dow hebben hiertegen géén beroep ingesteld. Het beroep van eiser richt zich niet op de middelgrote stookinstallaties en Dow heeft geen beroep ingesteld. De rechtbank ziet geen aanleiding hierover een oordeel te geven.

15.5.De rechtbank stelt vast dat het college de norm in voorschriften 12.5.1 en 12.5.2 van het bestreden besluit mede heeft gebaseerd op de werkelijke emissies van Dow. Het college heeft ter zitting aangegeven dat het deze werkelijke emissies niet heeft geverifieerd. Deze gegevens waren wel voorhanden, omdat Dow al na de vergunning uit 2014 NOx-emissies voor de LHC-stookinstallaties meet met een rekenprogramma. In het kader van een zorgvuldige voorbereiding en gelet op het belang van de hoogte van de werkelijke emissies voor de hoogte van de uiteindelijke gesommeerde norm, had het college de hoogte van de werkelijke emissies beter moeten onderzoeken. Uit het bestreden besluit kan de rechtbank niet afleiden of en zo ja, hoe het college de werkelijke emissiegegevens heeft geverifieerd.

15.6.De rechtbank is verder van oordeel dat het college in het bestreden besluit ten onrechte heeft aangegeven dat de normstelling in het Abm betrekking heeft op uurgemiddelde concentraties. De StAB heeft terecht opgemerkt dat de normstelling in het Abm betrekking heeft op maandgemiddelde concentraties. De rechtbank ziet niet in waarom de in artikel 5.8, vierde lid, van de Activiteitenregeling milieubeheer (Arm) geboden mogelijkheid voor periodieke metingen ertoe zou leiden dat bij periodieke metingen een emissiegrenswaarde zou gelden die betrekking heeft op uurgemiddelden concentraties. Het staat het college vrij om, als het toepassing geeft aan artikel 2.22, vijfde lid, van de Wabo, een norm te stellen die afwijkt van de algemeen geldende voorschriften. Dit geeft het college ook de bevoegdheid om een gesommeerde norm te stellen die betrekking heeft op uurgemiddelde concentraties in plaats van maandgemiddelde concentraties. Het college heeft in redelijkheid een norm kunnen stellen in een uurgemiddeldeconcentratie, omdat is gekozen voor een periodieke meetverplichting. De rechtbank heeft echter wel twijfels over de juistheid van de uitkomst van de sommering, omdat in die gevallen zonder meer de NOx-emissiegrenswaarden uit het Abm zijn overgenomen. Bij installatietypen 1 en 7 is de basis NOx-emissiegrenswaarde overgenomen en bij installatie 6 de maximale NOx-emissiegrenswaarde. De rechtbank neemt aan dat de werkelijke emissies zijn gemeten in uurgemiddelde concentraties en stelt vast dat, voor zover is gesommeerd met de werkelijke emissies, een norm is gesteld in uurgemiddelde concentraties. De rechtbank is van oordeel dat het op de weg van het college had gelegen om in het bestreden besluit te verantwoorden op welke wijze het sommeren met de grenswaarden uit het Abm in maandgemiddelde concentraties voor deze twee installatietypen resulteert in een grenswaarde in een uurgemiddelde concentratie. Het bestreden besluit is op dit onderdeel niet inzichtelijk. De omstandigheid dat de normen in het Abm (de maximale norm van 150 mg/Nm3 voor de KTI Jumbo Upgrade fornuizen en de basisnorm van 80 mg/NM3 voor de GK6) lager zijn dan de werkelijke emissies van deze installaties leidt niet tot een ander oordeel. Niet valt uit te sluiten dat de daadwerkelijke afwijking van de maximale norm respectievelijk de basisnorm voor maandgemiddeldeconcentraties hoger (of lager) zijn omdat de werkelijke emissies in uurgemiddelde concentraties zijn gemeten.

16.1.Als de rechtbank hiertoe overgaat, zullen de afzonderlijke stookinstallaties van het LHC-complex rechtstreeks aan de paragrafen 4.3 en 4.126 van het Bal moeten voldoen, in het bijzonder aan artikel 4.36 van het Bal. De werkelijke NOx-emissies van een groot deel van deze installaties zijn echter hoger dan op basis van artikel 4.36 van het Bal rechtstreeks is toegelaten. Dat betekent dat Dow dan het LHC-complex in bedrijf heeft in strijd met het Bal. De rechtbank ziet aanleiding om in deze procedure eerst het college de gelegenheid te bieden om de gebreken in het bestreden besluit te herstellen. Hierbij kan het college nader onderbouwen of de technische kenmerken van de grote installaties in het LHC-complex noodzaken tot afwijking van artikel 5.5, eerste lid, van het Abm en de keuze voor sommeren nog eens te heroverwegen en te motiveren. De rechtbank neemt hierbij in aanmerking dat Dow een onderzoek naar emissiereductie heeft overgelegd (al heeft het college om nadere gegevens gevraagd). De rechtbank ziet dit als een efficiënte manier om het college de gelegenheid te bieden de juiste normstelling op te nemen in het bestreden besluit.

16.2.De rechtbank geeft hierbij de volgende aanwijzingen:

• Het college zal een onderbouwing per installatietype moeten geven en hierbij de toepassing van alternatieve methodes van emissiereductie moeten bespreken, in ieder geval het vervangen van low NOx-branders en het toepassen van SCR bij de afzonderlijke installatietypen 2, 3, 5 en 6. De rechtbank benadrukt hierbij dat het college meerdere keuzes heeft. Het college kan kiezen om niet te sommeren maar kan ook kiezen om één of meerdere installatietypen niet bij de sommatie te betrekken, waardoor de betreffende uitgezonderde installatie rechtstreeks moet voldoen aan artikel 4.36 van het Bal. Daarnaast kan het college ervoor kiezen om wel of niet af te wijken van artikel 5.5, eerste lid, van het Abm.

• Het college dient ook te motiveren waarom bij installatietype 1 de maximale bandbreedte van artikel 5.5, eerste lid, van het Abm wordt gehanteerd. De rechtbank wenst hierbij te weten wat de sommatie is als wordt uitgegaan van de werkelijke emissie van installatietype 1.

• Het college zal de toets van de gesommeerde norm aan artikel 2.14 van de Wabo moeten onderbouwen en in dit verband mede moeten aangeven of van Dow meer kan worden verwacht om de stikstofuitstoot te beperken.

• Het college zal de werkelijke emissiegegevens van Dow moeten verifiëren en moeten verantwoorden hoe het sommeren met de grenswaarden uit het Abm in maandgemiddelde concentraties voor de installatietypes 6 en 7 resulteert in een gesommeerde NOx-emissiegrenswaarde in een uurgemiddelde concentratie.

16.3.De rechtbank verzoekt het college binnen drie weken aan te geven of hij gebruik wil maken van de mogelijkheid om de gebreken te herstellen. De rechtbank geeft het college vervolgens een half jaar de gelegenheid om de gebreken te herstellen. Als het college een herstelbesluit heeft genomen, krijgen partijen de gelegenheid om daarop te reageren. Daarna doet de rechtbank (in beginsel zonder tweede zitting) uitspraak.