Mag een bestuursorgaan na een vrijspraak door de strafrechter op basis van hetzelfde feitencomplex en dezelfde overtreding nog een herstelsanctie opleggen? Of leidt dit tot een schending van de onschuldpresumptie uit artikel 6 EVRM? In een uitspraak van 8 mei 2024 boog de Afdeling zich over deze vraag.
De burgemeester van Zwolle had een last onder bestuursdwang opgelegd vanwege een overtreding van artikel 11a Opiumwet. Kort en goed diende een onderneming te stoppen met het handelen in goederen die bestemd waren voor de strafbare productie van drugs. Vanwege ditzelfde feitencomplex diende de onderneming zich ook te verantwoorden voor de strafrechter. Dit leidde tot een vrijspraak. De strafrechter achtte niet bewezen dat de aangetroffen goederen geschikt waren voor grootschalige en professionele hennepteelt.
In hoger beroep lijkt uitsluitend de vraag centraal te staan of de burgemeester heeft gehandeld in strijd met de onschuldpresumptie uit het EVRM. De onderneming stelt dat dit het geval is en wijst daarbij op de vrijspraak dor de strafrechter.
De Afdeling begint met het formuleren van de hoofdregel. Kort gezegd kan de werking van artikel 6 EVRM zich ook uitstrekken tot een bestuursrechtelijke procedure indien de geschilpunten in die procedure voortvloeien uit en samenhangen met een strafrechtelijke procedure. Samenhang alleen is echter niet genoeg. Bestuursrechtelijk gezien mag, wederom kort gezegd, nog steeds tot een ander oordeel worden gekomen mits geen twijfel ontstaat over de juistheid van de eerdere vrijspraak.
De Afdeling vervolgens vast dat sprake is van samenhang, maar ook dat geen sprake is van strijd met artikel 6 EVRM. De burgemeester had aan zijn besluitvorming namelijk andere informatie ten grondslag gelegd. Uit die informatie volgde van de geschiktheid van de aangetroffen goederen voor grootschalige en professionele hennepteelt en vanwege het ontbreken van juist deze onderbouwing was de strafrechter tot vrijspraak gekomen. Het bestuursrecht kan volgens de Afdeling dan bestaan naast het strafrecht.
De vraag komt wel op of de Afdeling anders zou hebben geoordeeld op het moment dat de burgemeester over exact dezelfde informatie beschikte als de strafrechter. Een voorzichtige inschatting is dat de Afdeling mogelijk tot het oordeel was gekomen dat sprake was van strijd met artikel 6 EVRM. Immers, op basis van dezelfde informatie zou dan de nodige twijfel worden gezaaid over een vrijspraak.
Verder ging het in deze uitspraak alleen over de ‘afgeleide’ bescherming ex artikel 6 EVRM. Zoals kantoorgenoot Frank van Ardenne eerder opmerkte, heeft het HvJ EU een arrest gewezen (ECLI:EU:C:2023:371) dat potentieel verstrekkende gevolgen heeft voor de vraag of een herstelmaatregel niet direct als een punitieve sanctie moet worden gekwalificeerd. Alhoewel het aan de nationale rechter is en blijft om deze beoordeling te maken, wijst dit arrest wel op een bepaalde (denk)richting.
