Net zoals mensen worden bomen ook oud en ziek. Sommige bomen kunnen daardoor voor gevaarzetting zorgen. In het uiterste geval zal een boom moeten worden gekapt. Soms kan worden volstaan met een minder ingrijpende maatregel, zoals kandelaberen of snoeien. Kandelaberen is het fors kleiner maken van een te groot geworden boom.
Naar aanleiding van een deskundigenadvies (hierna: advies) heeft het college van de (groene) gemeente Groningen een omgevingsvergunning verleend voor het kandelaberen van 3 populieren. Een aantal omwonenden zijn opgekomen tegen deze omgevingsvergunning. In een uitspraak van 27 november 2024 zijn de omwonenden door de voorzieningenrechter in het gelijk gesteld.
De uitspraak is om twee redenen interessant. In de eerste plaats zijn er twijfels over de houdbaarheid van het advies. In de tweede plaats heeft het overnemen van het advies tot gevolg dat er sprake is van strijd met het beleid.
Het uitgangspunt van het gemeentelijk beleid voor het behoud van groen (hierna: het beleid) is ‘nee, tenzij’. Een vergunning wordt alleen verleend na een zorgvuldige belangenafweging op basis van de criteria: ‘waardering’, ‘overlast’, ‘kwaliteit’, en ‘dringende redenen’. In het advies is aangesloten bij een matrix uit het ‘Populierenprotocol’ (onderzoeksmethode). Daarin zijn 4 categorieën van gevaarzetting weergegeven: ‘geen’, ‘beperkt’, ‘algemeen’ en ‘verhoogd’. Ook zijn er 3 categorieën van kroonvervorming opgenomen: ‘geen’, ‘beperkt’ en ‘ernstig’.
De deskundige heeft voor in totaal 9 populieren, waaronder de 3 populieren in kwestie, vastgesteld dat er sprake is van ‘algemene gevaarzetting’ en ‘beperkte kroonvervorming’. Wanneer de matrix uit het ‘Populierenprotocol’ gevolgd wordt, leidt dit echter niet tot de conclusie dat sprake is van een risicoboom. Het college heeft zich daarom niet zonder nadere motivering mogen baseren op het advies, omdat daaruit vooralsnog niet de noodzaak volgt voor het kandelaberen van de 3 populieren. Daarnaast blijkt uit het advies niet waarom de 3 populieren, vanuit het oogpunt van gevaarzetting, als eerste moeten worden aangepakt. Daarom is niet duidelijk geworden waarom kandelaberen noodzakelijk is en niet kan worden volstaan met snoeien.
In de omgevingsvergunning is omschreven dat de kwaliteit van de 3 populieren matig is met een beperkte levensverwachting. Uit het advies volgt echter dat alle 9 populieren een levensverwachting hebben van meer dan 15 jaar. Na het treffen van de maatregelen is er sprake van een levensverwachting tussen de 10 en 15 jaar. In het beleid is opgenomen dat een boom met een levensverwachting van meer dan 15 jaar een goede kwaliteit heeft. Het standpunt van het college dat de levensverwachting na de maatregelen een levensverwachting hebben tussen de 5 en 10 jaar wijkt ook af van het advies. Om deze redenen strookt de motivering niet met het beleid.
De voorzieningenrechter overweegt dat het college niet aannemelijk heeft gemaakt dat de situatie zo spoedeisend is dat van schorsing moet worden afgezien. De voorzieningenrechter heeft de omgevingsvergunning geschorst tot 4 weken na de bekendmaking van de beslissingen op bezwaren.
Deze uitspraak illustreert dat het klakkeloos overnemen van een advies kan leiden tot vernietiging van een besluit, terwijl dat makkelijk voorkomen had kunnen worden.
In artikel 3:9 van de Awb is de zogenoemde ‘vergewisplicht’ beschreven. Kort gezegd houdt dit in dat een bestuursorgaan dient te controleren of een onderzoek zorgvuldig tot stand is gekomen wanneer dit onderzoek aan een besluit ten grondslag wordt gelegd. Vaak worden zulke onderzoeken beoordeeld door een deskundige van een gemeente. Het lijkt erop dat dit in deze uitspraak niet of niet naar behoren is gedaan. Zo is er in het advies geen onderscheid gemaakt tussen de 9 gecontroleerde populieren. Ook staan er tegenstrijdigheden in het advies. Het overnemen van het advies heeft bovendien gevolgen voor de toets aan de criteria voor vergunningverlening in het beleid. Het is in ieder geval niet duidelijk waarom de 3 populieren, gelet op de staat, voor gevaarzetting zorgen waardoor het kandelaberen nodig is.
Dat de omgevingsvergunning tijdelijk is geschorst wil niet zeggen dat de 3 populieren het laatst lachen. Het advies zal hangende de bezwaarprocedure moeten worden aangepast. Het verdient aanbeveling dat in het advies rekening wordt gehouden met de criteria van het beleid. Dit voorkomt extra werk door nader te motiveren dat wordt voldaan aan de criteria uit het beleid. Als voor het onderzoek wederom aansluiting wordt gezocht bij de matrix uit het ‘Populierenprotocol’ dient in ieder geval inzichtelijk te worden gemaakt waarom het kandelaberen van de 3 populieren: (1) gelet op de staat (gevaarzetting), noodzakelijk is, en (2) niet kan worden volstaan met een minder ingrijpende maatregel.
De criteria in het beleid waaraan moet worden getoetst voordat een omgevingsvergunning wordt verleend doet overigens denken aan de ‘drietrapstoets’ van het evenredigheidsbeginsel ‘nieuwe stijl’ voor besluiten: (1) of het besluit geschikt is om het doel te bereiken, (2) of het een noodzakelijke maatregel is of dat met een minder vergaande maatregel kon worden volstaan en (3) of de maatregel in het concrete geval evenwichtig is (ECLI:NL:RVS:2022:285).
