De Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State (de Afdeling) heeft op 18 december 2024 twee bepalende uitspraken gedaan over intern salderen. Intern salderen houdt in dat eerder vergunde stikstofruimte kan worden gebruikt bij het toestaan van nieuwe projecten.
De Afdeling bepaalde in de Logtsebaan-uitspraak uit 2021 dat hiervoor geen vergunningplicht gold. Hier komt de Afdeling nu op terug. We geven een korte samenvatting van de uitspraken van de Afdeling en de gevolgen daarvan.
Activiteiten die gevolgen kunnen hebben op Natura 2000-gebieden, kunnen natuurvergunningplichtig zijn. Er wordt een voortoets uitgevoerd, als hieruit blijkt dat er geen significante negatieve gevolgen op een Natura 2000-gebied optreden, is een natuurvergunning niet vereist.
Mochten deze negatieve gevolgen niet kunnen worden uitgesloten, geldt een vergunningplicht en moet een passende beoordeling worden gemaakt. Als uit deze passende beoordeling volgt dat de natuurlijke kenmerken van een gebied niet worden aangetast, kan de vergunning worden verleend.
In de Logtsebaan-uitspraak oordeelde de Afdeling dat intern salderen in de voortoets mocht worden betrokken. Intern salderen houdt in dat voor een eerdere activiteit, op basis van een natuurvergunning of milieutoestemming, een bepaalde hoeveelheid stikstofuitstoot was toegestaan. Bij de nieuwe activiteit wordt deze eerder toegekende uitstootruimte gebruikt door de emissies met elkaar te verrekenen. Door deze verrekening verviel vaak de vergunningplicht en kon een passende beoordeling achterwege gelaten worden. Hier werd veel gebruik van gemaakt.
Op 18 december 2024 veranderde de Afdeling haar koers. Deze wijziging brengt de, tot dusverre uiteenlopende, rechtspraak in lijn met de Europese rechtspraak.
De Afdeling oordeelde dat intern salderen niet langer mag worden meegenomen in de voortoets. Dit betekent dat de activiteit op zichzelf moet worden beoordeeld, los van eerder vergunde stikstofruimte. Als significante gevolgen niet kunnen worden uitgesloten, geldt een vergunningplicht. Dan moet er ook een passende beoordeling worden gemaakt, waarbij intern salderen nog wel als mitigerende maatregel mag worden meegenomen.
De twee uitspraken van de Afdeling hebben gevolgen voor zowel vergunning- als handhavingsprocedures. In een latere blog gaan wij dieper in op het kader dat de Afdeling geeft voor intern salderen. Hieronder geven wij de meest in het oog springende gevolgen aan.
Deze gewijzigde rechtspraak is direct van toepassing in lopende én toekomstige natuurvergunningprocedures. Dit betekent dat intern salderen niet meer mag worden betrokken bij de vraag of er een natuurvergunning nodig is (in de voortoets). Wel mag intern salderen worden betroken bij de vraag of de natuurvergunning mag worden verleend (in de passende beoordeling).
Als gevolg van deze uitspraken zijn er projecten waarbij tussen 2020 en 2025 gebruik is gemaakt van intern salderen, waar dat met terugwerkende kracht niet mocht. Hier zou het bevoegd gezag op kunnen handhaven. Hiervoor is een overgangsperiode van vijf jaar (tot 1 januari 2030) opgenomen, waarin het bevoegd gezag niet handhavend kan optreden.
Omdat intern salderen weer vergunningplichtig is, kan het bevoegd gezag hierover beleidsregels vaststellen. Deze beleidsregels kunnen, net zoals bij de beleidsregels voor extern salderen, bijvoorbeeld zien op het afromen van een bepaald percentage van de referentiesituatie, of op de omvang van de referentiesituatie.
Het staat vast dat de recente uitspraken van de Afdeling gevolgen hebben voor het toch al complexe stikstofdossier. In een volgende blog gaan wij in op de invulling die de Afdeling geeft aan intern salderen.
