Heb jij gisteravond Zondag met Lubach gezien over een aardgasvrij Nederland? Wij ook. Goed dat dit belangrijke thema werd behandeld. Wij bij Over Morgen geven graag wat extra tekst en uitleg vanuit de dagelijkse praktijk van de warmtetransitie. Het verduurzamen van de gebouwde omgeving is complex en kan wat ons betreft niet platgeslagen worden tot ‘alleen isoleren’.

In de uitzending van afgelopen zondag stelde Lubach dat we eerst maar eens moeten beginnen met het isoleren van woningen voor we aan de slag gaan met alternatieve warmtebronnen. Natuurlijk moeten we onze woningen gaan isoleren. Sterker nog: dat doen we al. Isoleren is een kernonderdeel van alle transitievisies warmte die gemeentes maken. We deden dit al, doen dit al en blijven dit doen.

Maar alleen dat is niet genoeg. In 2050 moet de hele gebouwde omgeving aardgasvrij zijn. Dan kun je niet gaan wachten. Het is én én: én overal isoleren én daar waar dat nu al haalbaar is overgaan naar aardgasvrij. Om te leren hoe we dit moeten doen, zodat we later kunnen versnellen.

Wij wachten niet op Duitsland

Lubach benoemde in zijn uitzending over aardgasvrij dat Duitsland juist woningen op aardgas overzet. Het grootste deel van de Nederlandse woningen heeft een aardgasaansluiting en daar is Duitsland zeker jaloers op. Aardgas is namelijk een stuk schoner dan de bruinkool die in Duitse energiecentrales wordt verstookt of de olieketels dat een gedeelte van de Duitse huishoudens gebruikt voor verwarming (bron: NOS) omdat zij niet op een centraal net zijn aangesloten. Een overstap naar aardgas is dan zeker winst.

Duitsland ziet de aansluiting op aardgas als overstap naar een meer duurzame toekomstige oplossing. Tegelijkertijd groeien de aansluitingen op stadswarmte in Duitsland waar dat kan. Moeten wij wachten met het verduurzamen van onze warmtevoorziening tot onze buren ook zover zijn? En in de tussentijd nog meer gas uit Rusland importeren? In de elektriciteitsvoorziening volgen wij de Duitsers in ieder geval niet. Waar Lubach kernenergie oppert als oplossing, gaat Duitsland haar kerncentrales juist sluiten.

Door alles in één keer te willen doen, komen we er niet

De opties die Lubach als alternatief voor een aardgasgestookte CV-ketel aandraagt, zijn de alternatieven waar vooral naar gekeken wordt. Warmtepompen die per huis ingezet worden en collectieve warmtenetten waarmee meerdere huizen en zelfs hele wijken van warmte voorzien kunnen worden zijn oplossingen. Welke bronnen voor de opwek van de daarvoor benodigde elektriciteit en warmte worden ingezet, hangt van veel factoren af.

De verantwoordelijkheid voor verduurzaming daarvan ligt niet bij de woning- of vastgoedeigenaar maar bij de landelijke overheid, energie- en warmtebedrijven. Op deze verantwoordelijkheid worden zij ook aangesproken en hier worden concrete plannen voor gemaakt, bijvoorbeeld via de Regionale Energiestrategieën of in de Wet Collectieve Warmte.

Landelijk is de verwachting dat in 2030 al meer dan 60% van onze elektriciteit duurzaam zal worden opgewekt (Bron: KEV 2020). Door alles in één keer te willen doen, komen we er niet. We moeten stappen zetten en dat doen we via parallelle sporen: isoleren, elektrisch koken en een andere verwarmingsinstallatie in de woningen, passende infrastructuur aanleggen of versterken in de wijk (warmtenet, verzwaard elektriciteitsnet of een aangepast gasnet), en verduurzaming van de bronnen (elektriciteit, warmte én duurzaam gas). Door te wachten totdat we alles in één keer kunnen doen, komen we er niet.

Gemeenten zetten gerichte stappen

Het is niet slim om zomaar overal aan de slag te gaan om woningen van het aardgas af te halen. Op veel plekken is het verstandiger om nog even te wachten op nieuwe ontwikkelingen. Landelijk is het streven om in 2030 20% van het vastgoed aardgasvrij te hebben gemaakt. De overige 80% volgt dus daarna. Het grootste deel van de woningen gaat dus niet van het aardgas de komende 10 jaar.

Om hier wel gericht stappen in te zetten, maken gemeenten allemaal een transitievisie warmte. Daarin staat wat met de kennis van nu de best passende alternatieven per buurt zijn en waar de gemeente de komende 10 jaar aan de slag wil op weg naar aardgasvrij. Zo kan er geleerd worden en ja, dat kost geld. Elke gemeente is natuurlijk uniek en zal eigen afwegingen maken, maar een rode lijn die wij in ons werk tegenkomen is de wijdverspreide aandacht voor isolatie. Gelukkig maar, want alle energie die je niet verbruikt hoef je ook niet (duurzaam) op te gaan wekken. We gaan dus inderdaad vooral veel isoleren komende jaren. Maar door te wachten met de stap naar aardgasvrij tot alle woningen goed geïsoleerd zijn, komen we niet verder.

Door  Ingrid Giebels, Marie-Thérèse Tetteroo, Maarten Staats. Over Morgen