Het lidmaatschap van de gemeenteraad staat open voor (in beginsel) alle inwoners van achttien jaar en ouder. Dat is te lezen in artikel 10 van de Gemeentewet. Lokale democratie betekent dus dat elke raadszetel kan worden bezet door willekeurig elke inwoner van een gemeente ouder dan achttien jaar. Er zijn geen diploma’s vereist, noch kennis van het kiesrecht en het gemeenterecht. Zoals iedereen in Nederland verstand heeft van verkeer en voetbal, zo heeft iedereen ook een opvatting over het hoe en waarom van het kiesrecht en het gemeenterecht.

Eenmaal deel uitmakend van de raad, kom je als gekozene al snel in aanraking met de regels die in en om de raadszaal gelden. Denk hierbij aan het indienen van een amendement, het opleggen van de verplichting tot geheimhouding of hoe te handelen bij het staken van stemmen.

Voor elke situatie bestaan regels. Dat zijn geschreven regels, maar ook ongeschreven regels en lokale gewoontes (mores). Hoe die regels moeten worden toegepast en wie een correcte toepassing van die regels in de gaten moet houden, is een onbeantwoorde vraag. Dat levert regelmatig situaties op die niet hadden hoeven te gebeuren als bij de hoofdrolspelers voldoende kennis van wet- en regelgeving was geweest.

Als extern juridisch adviseur van tal van griffiers en gemeenteraden ontvang ik tijdens het vergaderseizoen een ware staalkaart aan vragen, problemen en opvattingen over praktijksituaties met een staatsrechtelijk randje. Aan mij de eer om daar de juiste staatsrechtelijke regel naast te leggen om daarmee de vraagsteller op het juiste spoor te krijgen. Veel van die vragen zijn in de kern een leermoment voor andere griffiers en gemeenteraden. Dat heeft mij er begin 2017 toe gebracht om elke eerste zondag van de maand een (gratis) nieuwsbrief uit te brengen. Die wordt breeduit verspreid in de wereld van griffier en gemeenteraad.

Inmiddels acht jaar en bijna honderd nieuwsbrieven verder, is de logische vervolgstap de columns uit deze nieuwsbrieven themagewijs in verrijkte en nader gestructureerde vorm te bundelen. De in dit boek opgenomen columns zijn waar nodig geactualiseerd en voorzien van een inleiding. Als naslagwerk kan dit boek een bijdrage vormen aan een optimale invulling van het ambt van raadslid. Het resultaat ligt voor u. Veel leesplezier gewenst.

Zwolle, januari 2025

Olaf Schuwer