Als gemeenteraadslid kom je veel afkortingen en uitdrukkingen tegen. Veel voorkomende woorden worden hieronder kort benoemd en toegelicht Een uitgebreidere woorden en begrippenlijst is opgenomen in ‘ABC voor raadsleden. Termen, woorden en uitdrukkingen ‘in en om de raadzaal’ toegelicht en verduidelijkt’, mr. O. Schuwer, Berghauser Pont Publishing, Amsterdam, 2021.
Algemene Beginselen van Behoorlijk Bestuur (ABBB):
- beginselen die in de rechtspraak zijn ontstaan en die ‘gedragsregels’ voor de overheid richting de burger bevatten. Een aantal van die gedragsregels zijn opgenomen in wet- en regelgeving, zoals de Algemene wet bestuursrecht;
- een bestuursorgaan moet bij het voorbereiden en nemen van besluiten met geschreven en ongeschreven beginselen van behoorlijk bestuur rekening houden;
- wie meer wil weten over de ABBB kan dit teruglezen in bijlage 23.
APV:
- deze afkorting staat voor Algemene Plaatselijke Verordening. De APV is een belangrijke gemeentelijke verordening met lokale geboden en verboden (die vooral betrekking hebben op het gebruik van de openbare ruimte).
Amendement:
- het instrument van de gemeenteraad om een besluit voor vaststelling aan te passen;
- wettelijke grondslag: art. 147b Gemeentewet en Reglement van orde gemeenteraad;
- wie meer wil weten over een amendement kan dit teruglezen in de hoofdstukken 3 en 4 en in de bijlagen 1 en 3.
Agenderen:
- het (recht van het) op de agenda plaatsen van een onderwerp;
- wettelijke grondslag: Reglement van orde gemeenteraad.
Begroting:
- jaarlijks, doorgaans begin november, wordt voor het komende kalenderjaar door de gemeenteraad een begroting vastgesteld. In een begroting zijn de plannen voor het komende jaar opgenomen en welk geld daarvoor wordt uitgegeven. De vastgestelde begroting moet voor 15 november bij de provincie zijn ingediend.
Belanghebbende:
- ‘Onder belanghebbende wordt verstaan: degene wiens belang rechtstreeks bij een besluit is betrokken.’ (art. 1:2 lid 1 Algemene wet bestuursrecht);
- voor het beoordelen van een aanvraag of een bezwaarschrift is het van belang te weten of iemand belanghebbend is of niet.
Beleid:
- ‘onder beleidsregel wordt verstaan: een bij besluit vastgestelde algemene regel, niet zijnde een algemeen verbindend voorschrift, omtrent de afweging van belangen, de vaststelling van feiten of de uitleg van wettelijke voorschriften bij het gebruik van een bevoegdheid van een bestuursorgaan.’ (art. 1:3 lid 4 Algemene wet bestuursrecht);
- wie meer wil weten over beleid kan dit teruglezen in hoofdstuk 5 en intermezzo 10.
Besluit:
- ‘Onder besluit wordt verstaan: een schriftelijke beslissing van een bestuursorgaan, inhoudende een publiekrechtelijke rechtshandeling.’ (art. 1:3 lid 1 Algemene wet bestuursrecht)
Omgevingsplan:
- een omgevingsplan geldt voor een bepaald deel van de gemeente en bevat voorschriften met betrekking tot bouwen (hoogte, oppervlakte) en toegestaan gebruik of activiteiten (bijvoorbeeld wonen, detailhandel, bedrijven, agrarisch etc.). Een omgevingsplan wordt door de gemeenteraad vastgesteld;
- wettelijke grondslag: art. 2.4 Omgevingswet.
Bestuursorgaan:
- een ‘orgaan’ van de overheid (waaronder een gemeente) die op grond van de wet- en regelgeving besluiten mag nemen en (rechts)handelingen mag verrichten;
- wettelijke grondslag 1: ‘een orgaan van een rechtspersoon die krachtens publiekrecht is ingesteld’ (art. 1.1 lid 1 Algemene wet bestuursrecht);
- wettelijke grondslag 2: ‘in elke gemeente is een raad, een college en een burgemeester’ (art. 6 Gemeentewet);
Bestuursrapportage:
- het college rapporteert vaak tweemaal per jaar aan de gemeenteraad over de voortgang van de uitvoering van de plannen die in de Begroting staan; de Bestuursrapportage. Vaak worden alleen de ‘afwijkingen’ (qua planning en financiën) gerapporteerd. De eindrapportage gaat via de Jaarrekening.
Budgetrecht:
- het budgetrecht is de bevoegdheid van de raad om financiële middelen beschikbaar te stellen. Via raadsbesluiten machtigt de raad het college om uitgaven te doen en inkomsten te verwerven;
- wettelijke grondslag: art. 189 Gemeentewet;
- wie meer wil weten over het budgetrecht kan dit teruglezen in hoofdstuk 6 en bijlage 1.
Burgemeester:
- de burgemeester is voorzitter van het college van burgemeester en wethouders en de gemeenteraad. Meer specifiek heeft de burgemeester verantwoordelijkheden op het gebied van openbare orde en veiligheid;
- wettelijke grondslag: art. 170 tot en met 181 Gemeentewet;
- wie meer wil weten over de burgemeester kan dit nalezen in hoofdstuk 9.
College van burgemeester en wethouders:
- een bestuursorgaan van de gemeente dat op grond van wet- en regelgeving besluiten mag nemen. Het college voert de beleidsvoornemens die door de gemeenteraad zijn vastgesteld uit en legt daarover verantwoording af;
- het college van burgemeester en wethouders wordt vaak afgekort tot ‘college van b&w’;
- Wettelijke grondslag: ‘De burgemeester en wethouders vormen tezamen het college van burgemeester en wethouders’ (art. 34 lid 2 Gemeentewet);
- wie meer wil weten over de wethouder kan dit nalezen in hoofdstuk 10.
Eed:
- om aan de slag te kunnen als raadslid leg je aan het begin van je raadsperiode (of bij je installatie tussentijds) de eed of de verklaring en belofte af.
- wie meer wil weten over een eed kan dit teruglezen in hoofdstuk 1.5 en 12.4.
Eerste termijn:
- een raadsdebat kent vaak twee, soms drie, termijnen. In twee of drie rondes worden standpunten uitgewisseld, gedebatteerd en reageert het college. Na deze rondes vindt een stemming plaats. Voorafgaande aan de stemming krijgen raadsleden de gelegenheid een stemverklaring af te leggen. Een stemverklaring is een kort statement waarom men toch vóór of tegen stemt maar is niet bedoeld als nieuwe of extra debatronde.
Fractie:
- gekozen raadsleden van een politieke partij. Vaak wordt een fractie ‘aangevuld’ met burgerraadsleden (bij andere gemeenten heet dit bijvoorbeeld fractievertegenwoordigers, duo-raadsleden of commissieleden);
- wettelijke grondslag: Reglement van orde gemeenteraad.
Fractievoorzitter:
- de fractievoorzitter leidt en geeft sturing aan de fractie en bij politiek belangrijk of gevoelige debatten is de fractievoorzitter vaak de woordvoerder.
Gemeenschappelijke regeling:
- veel gemeentelijke taken kan de gemeente niet zelf uitvoeren of slechts tegen hoge kosten zelf uitvoeren. Daarom wordt, al dan niet wettelijk verplicht (bijvoorbeeld een Omgevingsdienst) met andere gemeenten (of overheden) samengewerkt in gemeenschappelijke regelingen of verbonden partijen. Voorbeelden zijn de Veiligheidsregio, de Omgevingsdienst en vaak ook afvalinzameling, archief en dergelijke. In de Begroting en Jaarrekening staan de verbonden partijen of gemeenschappelijke regelingen ook afzonderlijk genoemd;
- wie meer wil weten over een gemeenschappelijke regeling kan dit teruglezen in hoofdstuk 1.11, 3.11 en hoofdstuk 7.
Gemeenteraad:
- de gemeenteraad is het direct gekozen bestuursorgaan van de gemeente. De gemeenteraad is bevoegd tot het vaststellen van beleid en verordeningen (kaderstellende taak), benoemt de wethouders in het college en ziet toe op de uitvoering van beleidsvoornemens door het college (controlerende taak);
- wettelijke grondslag en bevoegdheid: artt. 147 tot en met 159 Gemeentewet;
- wie meer wil weten over (de instrumenten van) de gemeenteraad kan dit teruglezen in de hoofdstukken 3 en 4 en de bijlagen 1 tot en met 8.
Griffie:
- de griffie ondersteunt de gemeenteraad;
- wettelijke grondslag 1: ‘In iedere gemeente is een secretaris en een griffier’ (art. 100 lid 1 Gemeentewet);
- wettelijke grondslag 2: ‘De griffier staat de raad en de door de raad ingestelde commissies bij de uitoefening van hun taak terzijde en is in de vergaderingen van de gemeenteraad aanwezig’ (art. 107a lid 1 en 107b Gemeentewet);
- wettelijke grondslag 3: Reglement van orde gemeenteraad;
- wie meer wil weten over de griffie(r) kan dit teruglezen in hoofdstuk 10 en Intermezzo 4.
Hoofdelijke stemming:
- een voorstel kan bijvoorbeeld politiek zo gevoelig liggen of als verstrekkend/gewichtig worden ervaren dat één of meerdere raadsleden om hoofdelijke stemming vragen. De voorzitter leest één voor één de namen van de raadsleden voor waarna zij aangeven ‘voor’ of ‘tegen’ te zijn.
- wettelijke grondslag: Reglement van orde gemeenteraad;
- wie meer wil weten over hoofdelijke stemming kan dit teruglezen in hoofdstuk 1.12.
Inlichtingenplicht:
- de gemeenteraad raad heeft het recht op feitelijke informatie, inzage in documenten en indien nodig meer achtergrondinformatie over gemeentelijke onderwerpen. Het gaat dat om een actieve- en passieve informatieplicht.
- wettelijke grondslag: Art. 169 en 180 Gemeentewet;
- wie meer wil weten over de (actieve en passieve) inlichtingenplicht kan dit teruglezen in bijlage 1.
Initiatiefrecht:
- Een voorstel vanuit de gemeenteraad voor een nieuwe verordening, beleidsplan, nota of visie.
- wettelijke grondslag 1: art. 147a Gemeentewet
- wettelijke grondslag 2: Reglement van orde gemeenteraad
- wie meer wil weten over het initiatiefrecht van de gemeenteraad kan dit teruglezen in hoofdstuk 1.7 en de bijlagen 1 en 6.
Interpellatie:
- In een interpellatiedebat kan een raadslid het college bevragen over een thema dat niet op de agenda staat.
- wettelijke grondslag: art. 155 lid 2 Gemeentewet
- wie meer wil weten over het interpellatierecht van de gemeenteraad kan dit teruglezen in hoofdstuk 1.13 en de bijlagen 1 en 7.
Interrumperen:
- bij een interruptie wordt de spreker onderbroken met een vraag of een statement waarover onderling gediscussieerd wordt;
- wettelijke grondslag: Reglement van orde gemeenteraad
- wie meer wil weten over interruptie dit teruglezen in hoofdstuk 1.12 en 21.4.
Jaarstukken gemeente:
- de jaarstukken van een gemeente bestaan uit een jaarrekening en een jaarverslag. In deze stukken legt het college verantwoording af over het uitgevoerde beleid van het voorgaande kalenderjaar. De vastgestelde jaarstukken dienen voor 15 juli te worden aangeleverd bij de provincie.
Jaarrekening:
- in de Jaarrekening staat de balans en de programmarekening (inclusief een toelichting).
Jaarverslag:
- in het jaarverslag wordt per programma verantwoording afgelegd of het voorgenomen beleid is uitgevoerd (in welke mate zijn de doelstellingen gerealiseerd), wat gedaan is om tot realisatie te komen en welke middelen daarvoor zijn ingezet (lasten en baten).
Meerderheid van stemmen:
- een voorstel en/of besluit wordt door meerderheid van aantal raadsleden gesteund
Mondelinge vragen:
- tijdens de besluitvormende raadsvergadering kunnen raadsleden vragen stellen over een actueel onderwerp.
- wettelijke grondslag 1: art. 155 lid 1 Gemeentewet
- wettelijke grondslag 2: Reglement van orde gemeenteraad
- wie meer wil weten over mondelinge vragenrecht van de gemeenteraad kan dit teruglezen in hoofdstuk 1.3 en de bijlagen 1 en 4.
Motie:
- De gemeenteraad kan ‘altijd’ een oordeel of wens uitspreken over wat het college of de gemeenteraad heeft gedaan of zou moeten doen.
- wettelijke grondslag 1: Reglement van Orde gemeenteraad
- de behandeling van de motie is afhankelijk van de relatie met een geagendeerd onderwerp. Dit staat in het Reglement van Orde.
- wie meer wil weten over het indienen van moties kan dit nalezen in de bijlagen 1 en 2.
Nestor:
- een nestor is het raadslid dat het langst lid is van de gemeenteraad. Wanneer er meerdere raadsleden even lang raadslid zijn dan is het in leeftijd oudste raadslid nestor;
Onderzoeksrecht
- op voorstel van één of meerdere raadsleden kan de raad een onderzoek naar het door het college gevoerde bestuur instellen;
- wettelijke grondslag: art. 155a-155f Gemeentewet;
- wie meer wil weten over een gemeenteraad kan dit teruglezen in bijlage 1.
Pairen:
- een van de leden van de gemeenteraad doet bewust niet mee met een stemming zodat, vanwege bijvoorbeeld een langdurige ziekte van een van de leden, de oorspronkelijke stemverdeling (wanneer men wel compleet zou zijn) wordt hersteld;
Agendacommissie:
- vergadering van commissievoorzitters (of voorzitters informerende of opiniërende raad) en burgemeester. In de agendacommissie worden de commissie- en/of raadsvergaderingen voorbereid;
- Reglement van orde gemeenteraad;
- wie meer wil weten over een gemeenteraad kan dit teruglezen in deel A, meer specifiek in hoofdstuk 3.6.
Presidium:
- vergadering van fractievoorzitters en burgemeester. In het presidium (of seniorenconvent) worden de bestuurlijke zaken van de gemeenteraad als orgaan besproken.
- Reglement van orde gemeenteraad
- wie meer wil weten over een gemeenteraad kan dit teruglezen in deel A, meer specifiek in hoofdstuk 3.6.
Quorum:
- aantal gemeenteraadsleden dat aanwezig moet zijn om rechtsgeldig te vergaderen en besluiten te nemen;
- wettelijke grondslag: art. 20 Gemeentewet en Reglement van orde gemeenteraad.
Rechtspersoon krachtens publiekrecht:
- ‘De Staat, de provincies, de gemeenten, de waterschappen, alsmede alle lichamen waaraan krachtens de Grondwet verordenende bevoegdheid is verleend, bezitten rechtspersoonlijkheid.’ (art. 2:1 lid1 Burgerlijk Wetboek)
Recht op ambtelijke ondersteuning:
- bij het opstellen van bijvoorbeeld een motie, een amendement, een initiatiefvoorstel of een ander instrument kan een raadslid of kunnen raadsleden vragen om ambtelijke bijstand;
- wettelijke grondslag 1: art. 33 Gemeentewet;
- wettelijke grondslag 2: Verordening op de ambtelijke bijstand en fractieondersteuning.
Hamerstuk:
Rijp voor raadsbehandeling:
- aan het einde van een commissievergadering (opiniërend of meningsvormende vergadering) besluit de commissie of het stuk rijp is om tot besluitvorming over te gaan. De commissie besluit ook of het een bespreekstuk wordt (debat nog nodig) of een hamerstuk (direct naar besluitvorming).
- Wettelijke grondslag: RvO
Rondvraag:
- Aan het begin of einde van een vergadering stelt de voorzitter de leden van de gemeenteraad of commissie nog een vraag te stellen over een onderwerp dat niet op de agenda staat. Een rondvraag is niet bedoeld om een nieuw onderwerp voor bespreking open te stellen;
- Wettelijke grondslag: Reglement van orde gemeenteraad.
Schorsing van vergadering:
- het verloop van de vergadering wordt tijdelijk opgeschort voor onderling overleg en wordt kort daarna of op een later moment voortgezet;
- wettelijke grondslag: Reglement van orde gemeenteraad.
Schriftelijke vragen:
- buiten de raadsvergaderingen om kunnen raadsleden ook informatie inwinnen bij het college over actuele gebeurtenissen. Art. 155 lid 1 Gemeentewet;
- wettelijke grondslag: art. 155 lid 1 Gemeentewet en Reglement van orde gemeenteraad;
- wie meer wil weten over het instrument schriftelijke vragen kan dit teruglezen in de bijlagen 1 en 5.
Secretaris:
- ‘In iedere gemeente is een secretaris en een griffier’ (art. 100 lid 1 Gemeentewet);
- ‘De secretaris staat het college en de burgemeester bij de uitoefening van hun taken terzijde en is in de vergaderingen van het college aanwezig’ (art. 103 lid 1 en 104 Gemeentewet);
- wie meer wil weten over de gemeentesecretaris kan dit nalezen in hoofdstuk 11.
Stemmen zonder last:
- ‘De leden van de raad stemmen zonder last’ (art. 9 Gemeentewet);
- een volksvertegenwoordiger behoort op basis van eigen inzichten tot een standpunt te komen, dit mag hem/haar niet op enigerlei wijze opgedrongen of opgelegd worden.
Stemverklaring:
- aan het einde van een raadsdebat, direct voorafgaande de stemming, kan een raadslid voor zichzelf of voor de fractie een standpuntverheldering of stemverklaring afgeven Reglement van orde gemeenteraad;
- wettelijke grondslag: Reglement van orde gemeenteraad;
- wie meer wil weten over het afleggen van een stemverklaring kan dit teruglezen in hoofdstuk 1.6 en bijlage 1.
Tweede termijn:
- zie uitleg bij ‘eerste termijn’.
Unaniem:
- bij een stemming is iedereen het (on)eens met een besluit of voorstel.
Voltallig:
- alle leden die er behoren te zijn, zijn ook aanwezig.
Voorstel van orde:
- tijdens de vergadering kan een raadslid of raadsfractie een voorstel doen over het verloop van de vergadering. Reglement van orde gemeenteraad;
- wettelijke grondslag: Reglement van orde gemeenteraad;
- wie meer wil weten over een ordevoorstel/voorstel van orde kan dit teruglezen in hoofdstuk 1.7 en bijlage 1.
Voorzitter van de raad:
- ‘De burgemeester is voorzitter van de raad’ (art. 9 Gemeentewet);
- wettelijke grondslag: Reglement van orde gemeenteraad.
Voorzitter van het college:
- ‘de burgemeester is voorzitter van het college’ (art. 34 lid 2 Gemeentewet);
- bevoegdheden: art. 160 tot en met 169 Gemeentewet.
Woordvoerder:
- fractielid dat bij specifiek agendapunt namens de fractie het woord voert.
