Afgelopen zomer was uitzonderlijk heet en droog, en dat had zo zijn effect op de stad. Echter, op het moment dat de regen de steden binnentrekt, lijken de straten dat ook moeilijk aan te kunnen. In hoeverre is Nederland eigenlijk klimaatbestendig? Lisette Klok, onderzoekster Klimaatbestendige steden aan de HvA, blikt met ons terug op de zomer en vertelt wat er nodig is voor een klimaatbestendige stad.
Interview door: Hester Sjoer
Hoe kijkt u terug op afgelopen hete zomer?
Aan de ene kant verbaasde het mij niet. Twee jaar geleden hebben we een
mindmap
gemaakt van de gevolgen van hitte voor de stad. Alle aspecten die we in kaart hadden gebracht, waren afgelopen zomer in het nieuws. We wisten natuurlijk dat de mindmap klopte, maar het voelde als een soort bingo.
Persoonlijk vond ik die hitte best beangstigend. Overdag was het echt zo ongelooflijk heet, je kon gewoon beter niet op straat zijn. Dat deed me er nog meer van doordringen dat klimaatverandering enorme gevolgen kan hebben. Hoewel ik altijd met klimaat en milieu bezig ben geweest, ging ik me deze zomer meer zorgen maken. Hoe krijgen we het tij gekeerd? We zijn met zo veel mensen en we belasten de aarde zo enorm. Hoe leiden we dat in goede banen?
In 2050 moet Nederland klimaatbestendig zijn ingericht. Gaat dat lukken?
Sterker nog: in 2020 moeten alle gemeentes al klimaatbestendig handelen. Maar ik heb daar vertrouwen in. Alle woonstraten gaan de komende jaren een keer heringericht worden, want de gemiddelde levensduur van een straat of rioleringsstelsel is 30 jaar. Dus als je dat moment aangrijpt om de straat klimaatbestendig in te richten, dan heb je over 30 jaar alle woonwijken klimaatbestendig ingericht, en dat is een belangrijke stap.
Het is zeker mogelijk dat over 30 jaar alle woonwijken klimaatbestendig zijn ingericht.
Jullie onderzoek was eerder vooral gericht op hoe steden beter in staat kunnen worden gesteld om hoosbuien op te vangen. Wat valt daaruit te leren?
Op dit moment zijn veel plekken nog niet goed ingericht, waardoor een hoosbui flinke problemen kan opleveren. De afgelopen jaren hebben we ons vooral gericht op de vraag: hoe kunnen woonstraten zo worden aangelegd dat een hoosbui geen schade aan de woningen aanricht? Dit kan gedaan worden door bijvoorbeeld meer waterberging te creëren op straat, meer groen of met water-infiltrerende bestrating.
Het is een onderwerp waar veel gemeenten inmiddels mee aan de slag zijn. Ze hebben vaak al in kaart gebracht waar de knelpunten zitten. Ze weten dus dat deze problemen op bepaalde plekken, zoals bij ziekenhuizen, snel opgelost moeten worden. Want misschien is het nog niet zo rampzalig als het verkeer niet doorrijdt, maar als hulpdiensten niet wegkunnen
Bij de gemeente Amsterdam zijn hier al wel ideeën voor, die onder de aandacht worden gebracht door
Amsterdam Rainproof
. Zo wordt erover nagedacht om (nieuwbouw)huizen een waterlabel te geven, of bewoners te verplichten een bepaalde hoeveelheid millimeters regenwater op eigen gebied op te vangen.
Een belangrijk ander aspect is dat we de steden nog steeds enorm verharden, dat lijkt gewoon door te gaan. Dat is, naast dat het klimaat verandert, een belangrijke oorzaak waarom regen tot meer overlast leidt. Ook dit is iets wat we dus zelf kunnen oplossen door met alternatieven te komen.
Wat is er specifiek nodig voor een hittebestendige stad?
Dat vraagt om inrichtingsmaatregelen die er onder andere voor zorgen dat er voldoende koelte te vinden is tijdens hete dagen. Een koele plek heeft niet alleen een lagere luchttemperatuur, maar vooral een lagere gevoelstemperatuur. Deze wordt beïnvloed door de straling die je ontvangt van de zon of door omliggende gebouwen en door de wind. Nu is wind wat lastig om te regelen, maar het zou best in ontwerpen opgenomen mogen worden dat er voldoende schaduw is.
Daarnaast vraagt een hittebestendige stad aanpassingen aan gebouwen om een koel en aangenaam binnenklimaat te garanderen. Dit kan bijvoorbeeld door meer zonwering. Hierop zou het Bouwbesluit op aangepast kunnen worden. Daarnaast zijn er specifieke gezondheidsproblemen bij hitte. Deze worden niet verholpen door alleen een koele inrichting van de buitenruimte of gebouwen. Daar zijn ook hitteplannen of zorgplannen voor nodig.
Als je wilt kunnen zeggen dat een stad hittebestendig is, moet je dus in alle opzichten maatregelen hebben genomen. Niet alleen voor de buitenruimte, maar ook aan de gebouwen en in het sociale domein.
Er zijn ook zorgplannen nodig voor een hittebestendige stad.
Wat zou u nog willen meegeven?
De eerste stap is natuurlijk de stresstest die voor 2019 gedaan moet zijn. Vervolgens moeten gemeenten bedenken wat de risicos zijn en welke maatregelen ze gaan nemen. Mijn advies: probeer hier zoveel mogelijk collegas bij te betrekken, zodat het niet een onderwerp blijft voor een beperkt groepje. Eigenlijk moet je alle projecten door die klimaatbestendige bril bekijken. Het is niet moeilijk, maar je moet er wel over nagedacht hebben.
