In Nederland proberen we alles te ordenen. Huizen in woonwijken, industrie op bedrijventerreinen en winkels in de binnenstad. Maar ja, de maatschappij, die blijft grillig en laat zich moeilijk dwingen. Een goed voorbeeld is de detailhandel. Voor de centrale functie van de binnenstad is een uitgekiend winkelbestand onmisbaar. De hoge huurprijzen, beperkte bereikbaarheid en het tekort aan parkeerplaatsen zijn echter veel grote winkels een doorn in het oog. Ze wijken daarom nog al eens uit naar het bedrijventerrein, terwijl gemeenten daar liever juist de productiebedrijven zien. Voortdurend vindt dan ook een strijd plaats tussen overheden en detaillisten.
In Nederland proberen we alles te ordenen. Huizen in woonwijken, industrie op bedrijventerreinen en winkels in de binnenstad. Maar ja, de maatschappij, die blijft grillig en laat zich moeilijk dwingen. Een goed voorbeeld is de detailhandel. Voor de centrale functie van de binnenstad is een uitgekiend winkelbestand onmisbaar. De hoge huurprijzen, beperkte bereikbaarheid en het tekort aan parkeerplaatsen zijn echter veel grote winkels een doorn in het oog. Ze wijken daarom nog al eens uit naar het bedrijventerrein, terwijl gemeenten daar liever juist de productiebedrijven zien. Voortdurend vindt dan ook een strijd plaats tussen overheden en detaillisten.
Definitie
Allereerst is de vraag wat is detailhandel? Elk bestemmingsplan kent zo zijn eigen definitie. Gelukkig is er tegenwoordig de Standaard Vergelijkbare BestemmingsPlannen, editie SVBP 2008. Hét boekwerk waar gemeenten en stedenbouwkundige bureaus hun bestemmingsplan op bouwen. Dit document verstaat onder detailhandel Het bedrijfsmatig te koop aanbieden (waaronder de uitstalling ten verkoop), verkopen, verhuren en leveren van goederen aan personen die goederen kopen of huren voor gebruik, verbruik of aanwending anders dan in de uitoefening van een beroeps- of bedrijfsactiviteit, waaronder grootschalige detailhandel, volumineuze detailhandel, tuincentrum en supermarkt. Elke gemeente dient in nieuwe bestemmingsplannen deze omschrijving op te nemen. Samengevat houdt detailhandel in de verkoop aan de eindgebruiker. Een hardnekkig misverstand luidt dat het verkopen aan bedrijven groothandel zou zijn. Maar niet alle bedrijven verkopen goederen door: ook bedrijven kunnen eindgebruiker zijn én dat is dus detailhandel.
Pasjessysteem
Bekend is dat nogal wat ondernemers op bedrijventerreinen hun winkelactiviteiten willen verdoezelen, bijvoorbeeld door het hanteren van een pasjessysteem. Een pasjessysteem biedt daarvoor geen garantie (AbRS 16 januari 2001 no. 199902205, www.rechtspraak.nl). Alleen ingeschrevenen bij de KvK konden in deze casus een pasje krijgen maar omdat de koper het artikel aanwendde voor eigen gebruik was sprake van detailhandel. Een extra aanwijzing was dat de prijzen van de artikelen in de showroom met inbegrip van de omzetbelasting waren vermeld. Op 22 augustus 2007 (zaaknr. 200700044) oordeelde de Afdeling dat het onderscheid tussen groot- en detailhandel niet scherp genoeg was. De showroom was als winkel ingericht en producten werden in kleine hoeveelheden ten verkoop aangeboden. Het verstrekken van pasjes aan ondernemers kan niet voorkomen dat, gelet op de omstandigheden waaronder de producten ten verkoop worden aangeboden - met name de inrichting van de showroom als winkel -, ook aan particulieren wordt verkocht.
Als de in een showroom geëtaleerde goederen worden besteld bij het hoofdkantoor, elders worden gemaakt, aan huis van de klant worden afgeleverd en geïnstalleerd en aldaar worden betaald, ontneemt dat niet het karakter van detailhandel (AbRS 31 oktober 2007, no. 200702368). In wezen stelt de Afdeling de aanwezigheid van een showroom gelijk met detailhandel. Oppassen dus met het beoordelen van de bouwaanvragen. Als een showroom is ingetekend dan moet dat in principe getoetst worden als detailhandel.
Ondergeschikte detailhandel
Soms kan er sprake zijn van ondergeschikte detailhandel als nevenactiviteit en dat is dan wel toegestaan. Een nevenactiviteit is geen zelfstandige activiteit, maar komt rechtstreeks voort uit de hoofdactiviteit. Een soort bijvangst dus. Indien het gaat om een bestemming die groothandel toelaat is, incidenteel, in beperkte mate, en voortvloeiend uit en ondergeschikt aan de groothandelsactiviteiten, verkoop aan particulieren niet verboden (AbRS 26 juli 2006 no. 200507725). Het is aan de exploitant om aan te tonen dat de aard en de omvang van de detailhandel blijft binnen de grenzen van hetgeen in overeenstemming met de bestemming kan worden geacht, bijvoorbeeld door het verstrekken van omzetcijfers (AbRS 20 augustus 2003 no. 200206251).
Detailhandel is dus moeilijk te verbloemen. Indien gemeenten detailhandel op hun bedrijventerrein willen weren dan vinden zij de rechter aan hun zijde. Een uitzondering vormt de detailhandel als ondergeschikte nevenactiviteit. Het bedrijf zelf zal de ondergeschiktheid moeten aantonen.
In de
volgende editie
van RUIMTE zal een ander aspect van de detailhandel in de planologie belicht worden; namelijk in hoeverre concurrentieverhoudingen bij de planologische belangenafweging betrokken kunnen worden.
Door RUIMTE (
usg innotiv
) in uitgave van 1-11-2009
