De Omgevingswet als tabula rasa, de omgevingsvisie en het omgevingsplan zeker niet!

De ontwikkeling van de Omgevingswet door de Wetgever kan gezien worden als een tabula rasa exercitie. Het huidige omgevingsrecht is daarbij zoveel mogelijk beleidsneutraal herzien: een nieuwe wet, een nieuw instrumentarium en nieuwe eisen. Eén van de eisen is dat gemeenten onder de Omgevingswet gaan werken vanuit één omgevingsvisie en één omgevingsplan. Dat is een grote verandering ten opzichte van de huidige situatie, waarin gemeenten vaak werken met tientallen, soms wel honderden beleidstukken, bestemmingsplannen en verordeningen. Documenten die gemeenten helpen omdat ze kaders stellen en duidelijkheid bieden bij de onderbouwing van beslissingen over de fysieke leefomgeving. Maar soms ook tot last zijn en niet bijdragen aan de verbeterdoelstellingen van de Omgevingswet. Een beleidsharmonisatie is dan wenselijk, juist ter voorbereiding op het proces van totstandkoming van omgevingsvisie en omgevingsplan.

Inventarisatie huidig beleid

Het zou dan ook niet verstandig zijn als gemeenten het vigerende beleid geheel loslaten en gaan werken vanuit een volledig schone lei. Juist om voor alle stakeholders een situatie te krijgen die daadwerkelijk eenvoudiger en beter wordt, is het raadzaam eerst het vigerende beleid en regelgeving te inventariseren en analyseren. Juist hierdoor kunnen eventuele inconsistenties worden opgespoord en kan bekeken worden welk beleid en welke regels mogelijk vereenvoudigd en opgeschoond kunnen worden. Steeds meer gemeenten volgen deze aanpak. Antea Group is met deze ondersteuningsvraag bij een aantal gemeenten aan de slag. Focus is daarbij op de analyse en het slim hergebruik van het vigerende beleid naar de nieuwe eisen van de Omgevingswet.

Gemeente Veenendaal

Een mooi voorbeeld is het project bij de gemeente Veenendaal. Van structuurvisie tot groenbeleid en van bestemmingsplan tot parapluplan buitengebied, de gemeente Veenendaal heeft in samenwerking met Antea Group alle beleidswaarden gedestilleerd uit de vigerende beleidstukken, bestemmingsplannen en verordeningen. Al deze beleidswaarden zijn verzameld in een door Antea Group ontworpen data- en analyse-model. Dit model biedt de gemeente Veenendaal een compleet en overzichtelijk beeld van alle beleidswaarden die aanwezig zijn in het vigerende beleid. Dit kan variëren van de breedte van een fietspad, tot de bouwhoogte van een huis en tot normen voor waterkwaliteit en luchtkwaliteit. Deze inventarisatie is een omvangrijke opgave - waarbij honderden beleidsstukken zijn doorgenomen - maar vooral ook een hele waardevolle opgave. Het model biedt de gemeente Veenendaal inzicht in de huidige waardering (in beleid en regels) van de fysieke leefomgeving, en biedt daarnaast ook een solide basis om straks de omgevingsvisie en het omgevingsplan mee vorm te geven. Comfort voor de gemeente dus in de te maken beleidskeuzen en de onderbouwing daarvan!

Ruimtelijk inzicht

Het model biedt ook mogelijkheden op het gebied van ruimtelijke visualisatie. Antea Group maakt als samenwerkingspartner deel uit van het omgevingscollectief. Een van de samenwerkingspartners in dit collectief is NedGraphics. NedGraphics beschikt over de kennis en kunde om de in het model opgenomen beleidswaarden in te voeren in een GIS-omgeving. Door deze beleidswaarden in een GIS-omgeving weer te geven, spreken de waarden veel meer tot de verbeelding en is met een klik op de kaart duidelijk welke beleidswaarden waar gelden. Zo zijn vragen als toon mij op deze plek alle vigerende beleidswaarden, of toon mij op de kaart alle beleidswaarden (regels) waarin het woord

bouwen

voorkomt, eenvoudig ruimtelijk te visualiseren.

Naar omgevingsvisie en -plan

Wat het onderzoek in de gemeente Veenendaal aantoont is dat je als gemeente veel waardevolle en bruikbare informatie kunt halen uit vigerende beleidsstukken, bestemmingsplannen en verordeningen. Dit vergt een gedegen aanpak en investering, waarbij het raadzaam is om hier niet te laat mee te beginnen. Het door de Minister aangekondigde uitstel van de invoering (naar 1 januari 2021) betekent dus niet dat de voorbereidingen op de Omgevingswet daarmee ook wel kunnen worden uitgesteld. Het is voor elke gemeente verstandig om nu al te zaaien om vanaf 2021 te kunnen oogsten. Natuurlijk is de inventarisatie en analyse van het huidige beleid niet de enige stap naar de beoogde eenvoudigere en betere dienstverlening rond de fysieke leefomgeving. Uiteraard zijn zaken als cultuurverandering, investeren in het voortraject met initiatiefnemers en andere stakeholders, net zo essentieel. Daarbij is het dan wel zo prettig als het noodzakelijke huiswerk (inventarisatie en analyse) al gedaan is. Tot slot is het doen van dit huiswerk ook zeer behulpzaam bij beleidsharmonisatie in het kader van gemeentelijke herindelingen of ambtelijke fusies.

Geschreven door:
Robert Forkink

- werkt als senior adviseur Beleid & Organisatie bij Antea Group aan Omgevingswetvraagstukken.

Hennie Genee

- werkt als manager Development bij NedGraphics en is verantwoordelijk voor het domein Ruimte en Omgeving.

Het Omgevingscollectief

Het Omgevingscollectief, dat bestaat uit Antea Group, Centric, Civocracy, NedGraphics en Tygron, bundelt kennis en kunde met gemeenten en uitvoeringsdiensten. De partners in het Omgevingscollectief zijn actief op de gebieden 3D-visualisatie, e-participatie, toezicht, handhaving, vergunningen, veiligheid, milieu, omgevingsvisies en omgevingsplannen. Samen beogen deze partijen een complementair en volledig producten- en dienstenaanbod bieden voor de optimale uitvoering van de nieuwe wet. Het Omgevingscollectief legt de verbinding tussen advies en software, en tussen plan en uitvoering.