In de derde rapportage over de fysieke kwaliteit van de railinfrastructuur constateert de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) dat ProRail hard werkt aan het verbeteren van de veiligheid op het spoor. Zorgen blijven er ook, net als in de eerdere rapportages uit 2014 en 2019. Deze rapportage verschijnt elke 5 jaar op verzoek van de Tweede Kamer, onder leiding van voormalig Kamerlid Kuiken, om de fysieke kwaliteit van het spoor te controleren.
Het Nederlandse spoorwegennet is een van de veiligste van Europa. Goed zicht op en beheersing van de risico’s blijft nodig om de veiligheid van het spoor nu en in de toekomst te waarborgen. Een goed geoperationaliseerd veiligheidsbeheersysteem (VBS) is hiervoor een voorwaarde. Het VBS bestaat namelijk uit processen en procedures die er samen voor zorgen dat de Nederlandse spoorinfrastructuur veilig te gebruiken is. De ILT vindt dat ProRail vaart moet maken met landelijke borging van het VBS.
Dat blijkt onder andere uit de objecten in de infrastructuur die de ILT heeft geïnspecteerd. Hier werden overschrijdingen geconstateerd waar ProRail geen weet van had en overschrijdingen waarbij de juiste vervolgacties misten. Het is een van de redenen waarom een snelle borging van het VBS zo belangrijk is.
Daarbij moet worden opgemerkt dat deze derde rapportage in vorm en inhoud verschilt van de eerdere rapportages uit 2014 en 2019. Hierin was de conclusie dat het overgrote deel van het spoor veilig was. Er was weinig aanleiding om aan te nemen dat hier de afgelopen jaren (grote) veranderingen in zijn geweest. In dit onderzoek is daarom gekozen voor een aanpak waarbij het accent van de inspecties ligt op de kwaliteitsborging van het onderhoud.
In lijn met die aanpak valt op dat de prestatiegerichte onderhoudscontracten onbedoeld zorgen voor negatieve effecten. De contracten zijn zo ingericht dat het onaantrekkelijk kan zijn voor aannemers om normoverschrijdingen te melden, terwijl aannemers de ogen en oren in het veld zijn. Er zit namelijk een bonus-malussysteem in de contracten. Bij veel geconstateerde normoverschrijdingen betaalt de aannemer een soort boete.
De ILT ziet dat ProRail hard werkt aan verbeteringen om beter zicht te krijgen op de fysieke staat van het spoor en de risico’s te beheersen. Na gesprekken met ProRail over de verschillende zorgen, neemt de spoorwegbeheerder vaker en sneller regie bij het oplossen van problemen. Zo werkt ProRail er hard aan om de onderhoudsprocessen robuuster te maken en reageerde ProRail bijvoorbeeld kordaat op de ontdekking van nieuwe storingen bij bevestigingsmiddelen.
Dankzij grote inspanningen krijgt ProRail meer zicht op de fysieke staat van het spoor en is de organisatie beter in staat om de risico’s te beheersen. Op onderdelen is er nog meer inspanning nodig. Dan gaat het met name om de borging van het VBS door alle lagen van de organisatie heen.
