"Voor wie het nog niet door had: ""duurzaamheid"" heeft de toekomst. Wanneer we als mensheid onze volledige handel en wandel verduurzamen, dan komt het wel goed. Daar lijkt wat voor te zeggen. Duurzaam staat namelijk voor omschrijvingen als: bestendig, betrouwbaar, standvastig, permanent of blijvend. Tegelijkertijd is duurzaam een rekbaar begrip. Want niets is immer voor eeuwig."
Door: Marcel van Doornik
Voor wie het nog niet door had: "duurzaamheid" heeft de toekomst. Wanneer we als mensheid onze volledige handel en wandel verduurzamen, dan komt het wel goed. Daar lijkt wat voor te zeggen. Duurzaam staat namelijk voor omschrijvingen als: bestendig, betrouwbaar, standvastig, permanent of blijvend. Tegelijkertijd is duurzaam een rekbaar begrip. Want niets is immer voor eeuwig.
En dus wordt duurzaamheid gekoppeld aan perioden welke eindig zijn. Maar wanneer is iets dan duurzaam? Is een lamp die 10 jaar meegaat duurzaam of is een levensduur van tenminste 30 jaar vereist. Een dergelijke discussie kan eindeloos (eeuwig?) duren. Daaraan wagen wij ons hier niet. Liever richten wij ons op de duurzaamheid binnen de ruimtelijke ordening. Hoe krijgt duurzaamheid een vaste plaats binnen de ruimtelijke planvorming? In dit artikel worden de rol van het Rijk en een aantal lopende projecten besproken.
Handreiking duurzame ruimtelijke ontwikkeling
Door het ministerie van Infrastructuur en Milieu (I&M) is in 2011 de "Handreikingduurzame ruimtelijke ontwikkeling" tot stand gebracht. Deze handreiking vormt de basis voor een visie op duurzame gebiedsontwikkeling die het Platform Duurzame Gebiedsontwikkeling (DGO) de komende jaren wil uitdragen.
De Rijksoverheid spoort ontwikkelaars, architecten, lager overheden en andere partijen binnen de ruimtelijke ordening aan om in te zetten op duurzaamheid. In de ogen van het Rijk wordt duurzaamheid nog te vaak over het hoofd gezien. Graag ziet het Rijk dat ruimtelijke ontwikkelingen waarde toevoegen aan ecologie, economie en welzijn. Een meer gangbare terminologie is die van de drie P's: "People (welzijn), Planet (ecologie), Profit (economie)". Is de verhouding tussen deze drie waarden niet in balans, dan kan geen sprake zijn van een duurzame ontwikkeling. Een gebied met kwaliteit die lang meegaat wordt beschouwd als de meerwaarde van duurzame ruimtelijke ontwikkeling. En duurzame ontwikkelingen hoeven zeker niet duurder te zijn dan niet op duurzaamheid gerichte ruimtelijke ingrepen. Zeker niet op de langere termijn.
In de praktijk gaat het bij de drie P's om de samenhang tussen diverse thema's en belangen, zoals klimaat en energie, groen, water, mobiliteit, gezondheid en woonruimte. Duurzaamheid vraagt ook om de juiste keuzes op een hoger schaalniveau. De kwaliteit van een bepaalde locatie hangt in de regel samen met ontwikkelingen elders. Een duidelijke visie op de gebiedsontwikkeling is daarom noodzakelijk. Op structuurniveau speelt de locatiekeuze een belangrijke rol en de verbinding tussen locaties. Dit kan worden beschreven in een kaderstellende structuurvisie waarbij de overheid een prominente rol vertolkt. Wel vindt afstemming plaats met private partijen. Op gebiedsniveau ligt heel duidelijk de nadruk op de samenwerking tussen overheid en private partijen. Bruikbare instrumenten, welke de integratie van duurzaamheid kunnen vergemakkelijken, zijn nog niet in de Handreiking benoemd. Naar verwachting worden deze later toegevoegd. Hiervoor is het wachten op de uitkomsten van lopende en komende proefprojecten.
Platform DGO
Het Platform Duurzame Gebiedsontwikkeling (DGO) is al genoemd. Dit platform is in 2010 opgericht voor een periode van drie jaar. De missie van het Platform is: versnelling en versterking van duurzame gebiedsontwikkeling in Nederland. Duurzame gebiedsontwikkeling is het nieuwe leidmotief in de ruimtelijke ordening. Het platform heeft de ambitie te komen tot een integrale visie en een aantal grensverleggende concepten en handvatten waarmee partijen verder kunnen worden geholpen bij het realiseren van integrale duurzaamheidambities. Ter bevordering van een duurzame gebiedsontwikkeling is besloten om een aantal nieuwe concepten en handvatten toe te passen in de praktijk van een beperkt aantal icoongebieden (icoonprojecten). Centrale vragen zijn steeds: hoe vullen we duurzaamheid concreet en integraal in en over welke instrumenten beschikken we om de overgang naar een duurzame gebiedsontwikkeling te versterken en te versnellen?
Icoonprojecten Urgenda
De aansturing van de icoonprojecten ligt bij Urgenda. Dit is een actie-organisatie voor duurzaamheid en innovatie in Nederland. Urgenda wil met de vijf icoonprojecten inspireren en laten zien wat duurzaamheid concreet inhoudt. De projecten zijn:
Texel en waddeneilanden;De drijvende stad;Elektrisch vervoer;Leerpark Dordrecht;Klimaatneutrale steden.
Texel wil in 2020 op energiegebied zelfvoorzienend zijn. De waddeneilanden fungeren gezamenlijk als proeftuin voor allerlei duurzaamheidsexperimenten. Deze zijn gericht op de eigen inwoners en op de vele toeristen die de eilanden jaarlijks bezoeken.
In de stadshavens van Rotterdam hebben de specifieke havenactiviteiten nu nog de overhand. Maar langzamerhand komt hier wel steeds meer ruimte vrij voor een andere ruimtelijke invulling. Voor de nieuwe ontwikkeling van dit gebied is door diverse partijen een duurzaamheidsstandaard ontwikkeld. De duurzame drijvende stad moet in 2020 zijn verwezenlijkt. Het eerste drijvende paviljoen is al een feit.
Het streven is dat in 2020 één miljoen elektrische auto's in Nederland rondrijden. Daartoe wordt een infrastructuur met oplaadpunten en servicepunten ontwikkeld en worden partijen gezocht die elektrische auto's willen afnemen.
In het Leerpark Dordrecht worden wonen, leren en werken met elkaar gecombineerd. Onderdeel van deze vitale stadswijk is de Duurzaamheidsfabriek. Een gebouw waar jong technisch talent en bedrijven elkaar ontmoeten.
Urgenda wil gemeenten aansporen om zo snel mogelijk klimaatneutraal te functioneren en op de langere termijn zelf energie te leveren. Urgenda geeft al ondersteuning aan een aantal gemeenten, zoals Texel en Zaanstad.
Tot slot
Duurzaamheid is een veelomvattend begrip en beperkt zich niet tot de ruimtelijke ordening. Wel kan een andere ruimtelijke invulling van ons land in belangrijke mate bijdragen aan een duurzamere samenleving. Dit geldt ook voor projecten op een kleinere schaal. Het zou in onze ogen verloren tijd zijn om met zijn allen te wachten op een structuurvisie op een hoger schaalniveau. Weliswaar is een dergelijke visie nodig om tot een integrale aanpak te komen, maar ondertussen kunnen initiatieven op een beperkter schaalniveau al een hoop leren over de integratie van duurzaamheid. En mocht u begeleiding bij een project op prijs stellen, dan kunt u altijd contact met ons opnemen.
Bronnen:
www.handreikingdro.nl/downloads
