Het ontbreekt aan regie in het aanpakken van de groeiende leegstand van winkels. Anno 2012 staat 6 procent van het landelijke winkeloppervlak leeg, lokaal zijn er percentages te vinden van boven de 20 procent. Gemeenten hebben onvoldoende kennis en visie op het gebied van detailhandel om het voortouw te nemen. Beleggers hebben in de vette jaren geen geld gereserveerd voor transformatie van verouderde winkels en winkelcentra en zeggen nu niet grootschalig te kunnen investeren. Retailers voelen zich nauwelijks aangesproken om verantwoordelijkheid te nemen in het versterken van de kwaliteit van winkelgebieden. Tijdens de expertmeeting Leegstand Winkels van Nirov|Platform31 stond dan ook de vraag centraal: wie neemt de regie?
Het ontbreekt aan regie in het aanpakken van de groeiende leegstand van winkels. Anno 2012 staat 6 procent van het landelijke winkeloppervlak leeg, lokaal zijn er percentages te vinden van boven de 20 procent. Gemeenten hebben onvoldoende kennis en visie op het gebied van detailhandel om het voortouw te nemen. Beleggers hebben in de vette jaren geen geld gereserveerd voor transformatie van verouderde winkels en winkelcentra en zeggen nu niet grootschalig te kunnen investeren. Retailers voelen zich nauwelijks aangesproken om verantwoordelijkheid te nemen in het versterken van de kwaliteit van winkelgebieden. Tijdens de expertmeeting Leegstand Winkels van Nirov|Platform31 stond dan ook de vraag centraal: wie neemt de regie?
De leegstand van winkelvastgoed is met 6 procent nog (lang) niet zo erg als die van kantorenvastgoed (landelijk 16 procent), maar wel fors hoger dan de 'gezond' geachte frictieleegstand van 2 procent. Ook is het zo dat winkels zich meestal bevinden in centra van steden, wijken of dorpen en een grotere impact hebben op hun directe omgeving dan een leegstaand kantoor op een afgelegen terrein. Met name wijkwinkelcentra en zogenaamde aanloopstraten nabij binnensteden hebben te kampen met groeiende leegstand.
Meerdere oorzaken van winkelleegstand
De groei in de leegstand van winkelpanden heeft verschillende oorzaken. De consumentenbestedingen lopen sinds 2009 langzaam terug, mede door de crisis. Ook snoept het internetwinkelen steeds meer omzet van de traditionele, fysieke winkels af, een ontwikkeling die naar verwachting de komende jaren doorzet. Tot slot is het totale winkelverkoopoppervlak in Nederland gegroeid van 26 miljoen m² in 2003 tot bijna 31 miljoen m² in 2012, waardoor er op sommige plaatsen in Nederland wellicht simpelweg een overaanbod van winkelruimte is ontstaan.
Lagere overheden moeten regie pakken in aanpak winkelleegstand
Een diverse groep experts, onder meer vanuit gemeenten, detailhandel, beleggende ontwikkelaars, horeca, ontwerp en advies, kwam bijeen om te bespreken wat de effecten zijn van winkelleegstand voor de kwaliteit van de (binnen)stad. En om te bespreken wat de oplossingen voor leegstand kunnen zijn.
De belangrijkste conclusie is dat er nauwelijks regie op het probleem wordt gevoerd en dat met name gemeenten en provincies deze rol sterker zouden moeten invullen. Het gaat daarbij vooral om duidelijke kaderstelling: het als gemeente en provincie durven markeren van kernwinkelgebieden. Zij moeten concentratie van winkels stimuleren. Gebieden waar versnippering en leegstand van het winkelareaal dreigt, moeten worden herbestemd (bijvoorbeeld tot wonen of kleinschalige voorzieningen) om te zorgen dat er geen negatieve spiraal dreigt: leegstand leidt tot meer leegstand. Dit vraagt om een gemeentelijke planeconomische transformatiestrategie voor winkelgebieden waar achteruitgang dreigt.
Met heldere kaders vanuit de overheid, weten winkeliers en beleggers waar zij aan toe zijn en kunnen zij verstandige keuzes waar te investeren en waar niet.
Winkel heeft exclusiviteit en monopoliepositie verloren
Marcel Tankink (KAW) en Jan-Willem Speetjens (Corió) benadrukken ieder in hun presentatie dat winkelen als hoofdfunctie van gebieden op zijn retour is. De consument is op zoek naar beleving, vermaak en een onderscheidend aanbod. Wel ligt hier een spanningsveld: veel consumenten willen graag verrast worden tijdens het winkelen, maar alleen als in dezelfde straat ook alle grote ketens aanwezig zijn. Dit wijst op een behoefte aan gemengde winkelgebieden waar zowel plaats is voor kleine als voor grote retailers, en waar bovendien ook andere zaken te beleven zijn.
Your Favorite Meeting Place
Winkelcentrumbelegger Corió speelt in op deze trend met hun motto Your Favorite Meeting Place. In hun winkelcentra willen ze door bijzondere programmering, zoals modeshows en concerten en het aanbieden van voorzieningen, zoals draadloos internet, stimuleren dat hun winkelcentra zogenaamde Third Places worden. Plekken naast je woning en je werk, waar je graag verblijft.
Ontwikkeling kennisplatform
Raadpleeg voor de actuele stand van zaken rondom winkelleegstand het kennisdossier van Platform31 hierover. Dit dossier bestaat onder meer uit een overzicht van de problematiek, een verzameling van relevante publicaties, columns en nieuwsberichten. Het kennisdossier wordt voortdurend verder uitgebreid en geactualiseerd.
Platform31 werkt, samen met partijen uit de praktijk, aan de ontwikkeling van een masterclass Aanpakken van winkelleegstand. Voor vragen hierover neemt u contact op met Arjan Raatgever.
Nirov|Platform31 en Next Vastgoed Consultancy werken samen aan een nieuwe zesdaagse opleiding Leegstand- en transformatiemanagement voor professionals aan publieke en private zijde.
Bronnen
Platform31, Verslag Kennisatelier het Nieuwe Winkelen, 27 april 2012 (pdf via Referentiemateriaal)
Marcel Tankink, KAW, Presentatie: Revitalising the European City, 19 jun 2012 (pdf via Referentiemateriaal)
Referentiemateriaal
Verslag Kennisatelier 14 sep 2012, pdf, 311KB
Presentatie Marcel Tankink 14 sep 2012, pdf, 5MB
Door Nicis
