Leges worden geheven voor diensten van overheden. Dat wordt onder de Omgevingswet niet anders. Voor gemeenten wordt het lastiger om een goede legesverordening vast te stellen. Voor ontwikkelaars en bouwers betekent de nieuwe Omgevingswet dat zij nog beter moeten kijken waarvoor wel en geen leges geheven worden en hoe die berekend worden. De verschillen tussen gemeenten zullen groter worden.
Dit jaar informeren wij u over de gevolgen van de (waarschijnlijke) inwerkingtreding van de Omgevingswet op 1 juli 2022. Zo bent u eerder onder meer geïnformeerd over het omgevingsplan, coördinatiemogelijkheden en de toets bij een aanvraag tot het verkrijgen van een omgevingsvergunning.
In deze bijdrage wordt ingegaan op welke wijze het al dan niet kunnen heffen van leges onder de Omgevingswet is geregeld.
De wettelijke basis om leges te heffen blijft artikel 229 Gemeentewet. Daarin is bepaald dat voor diensten van overheden leges geheven kunnen worden. Nieuw is artikel 13.1a Omgevingswet. Daarin is expliciet bepaald dat een gemeente of provincie van de aanvrager of degene ten behoeve van wie die aanvraag wordt gedaan voor het in behandeling nemen van een aanvraag om een omgevingsvergunning, een wijziging van voorschriften van een omgevingsvergunning of intrekking van een omgevingsvergunning leges kan heffen als bedoeld in artikel 229 Gemeentewet.
Aldus is in de Omgevingswet expliciet bepaald dat leges verschuldigd zijn voor het in behandeling nemen van een aanvraag. De vraag is dan ook of in het geval een vergunning niet verleend wordt minder leges verschuldigd zijn, zoals nu wel vaak het geval is. De werkmodel verordening leges 2022 voorziet hier in elk geval wel in. Opvallend is ook dat bepaald is dat niet alleen van de aanvrager maar ook van degene ten behoeve van wie de aanvraag gedaan wordt leges geheven kunnen worden. Daarnaast valt op dat ook voor het wijzigen van voorschriften of de intrekking leges geheven kunnen worden. Of hier in de praktijk ook gebruik van gemaakt gaat worden is aan gemeenten.
In jurisprudentie van de HR is bepaald dat voor het vaststellen van bestemmingsplannen geen leges geheven mogen worden omdat dit geen dienst betreft. Bij het vaststellen van een bestemmingsplan is volgens de HR geen sprake van een in overwegende mate individualiseerbaar belang, maar van een algemeen belang. Overigens hebben lang niet alle gemeenten dit scherp! Het lijkt aannemelijk dat onder de Omgevingswet voor een omgevingsplan niet anders geoordeeld zal worden door de HR.
Onder de Omgevingswet ontstaat er veel ruimte voor gemeenten om keuzes te maken hoe zij het een en ander willen reguleren. In een omgevingsplan kunnen vergunningsplichten worden opgenomen. Daarvoor kunnen leges geheven worden. Er kan echter ook met meldingen en zorgplichten gewerkt worden, waarvoor geen leges geheven mogen worden. Dit maakt dat gemeenten goed op moeten letten bij het vaststellen van een legesverordening dat geen leges geheven worden voor zaken waarvoor dit niet mag en omgekeerd dat niet vergeten wordt onderdelen te benoemen waarvoor zij leges wil heffen. Dit leidt voor gemeenten tot meer werk dan onder het huidige regime. Hier hangt mee samen dat goed bekeken moet worden welke kosten van de gemeente toegerekend kunnen worden aan diensten waarvoor leges geheven (mogen) worden.
Een extra aandachtspunt is de datum van de inwerkingtreding van de Omgevingswet. Indien de Omgevingswet per 1 juli 2022 in werking treedt, en dus halverwege het jaar, ontstaat de situatie dat gedurende de eerste helft van het jaar nog leges geheven moeten worden voor vergunningen op basis van het huidige regime. Halverwege het jaar moet dit dan op basis van de Omgevingswet. Om dit goed te laten lopen en te zorgen dat de begrotingen die aan de legesverordening ten grondslag liggen kloppen, lijkt het vaststellen van 2 legesverordeningen en dus ook het opstellen van 2 begrotingen het meest aangewezen. 1 legesverordening op basis van het huidige regime voor de situatie tot de inwerkingtreding van de Omgevingswet en 1 legesverordening die geldt vanaf de inwerkingtreding van de Omgevingswet. Dat dit tot dubbel werk leidt spreekt voor zich. Tegen die achtergrond zou een inwerkingtreding van de Omgevingswet per 1 januari verkieslijker zijn.
