Gemeenten zetten miljoenen opzij om verwacht tekort door nieuwe zorgtaken te dekken. Volkskrant, 27 oktober 2014.
Gemeenten zetten miljoenen opzij om verwacht tekort door nieuwe zorgtaken te dekken. Volkskrant, 27 oktober 2014.
De overtuiging dat overerfbaarheid van aangeleerd gedrag en tijdens het leven verworven eigenschappen bestaat wint steeds meer terrein. De discussie of deze overerfbaarheid wel of niet bestaat is niet nieuw, maar gaat terug naar de tegenovergestelde opvattingen van Darwin en zijn oudere tijdgenoot Lamarck. Lamarck stelde dat tijdens het leven verworven eigenschappen kunnen worden overgeërfd. Recente ontwikkelingen in de wetenschap (systeembiologie en epigenetica) nopen op verrassende wijze tot fundamentele herwaardering van Lamarcks uitgangspunt. Wetenschappers gaan tegenwoordig weer steeds meer uit van de veronderstelling dat effecten van opvoeding en omgeving overerfbaar zijn. Dit zou onder andere kunnen inhouden dat goed onderwijs niet alleen de huidige generatie slimmer maakt, maar ook de (klein) kinderen van die generatie. Overigens is Darwin een van de eersten geweest die toegaf dat hij onvoldoende gewicht had toegekend aan de onmiddellijke invloed van de omgeving, zoals voedsel en klimaat.
Met mijn eigen woorden gezegd, als wij onze kinderen goed opleiden en interesseren voor vele zaken is de kans groot dat deze cognitieve mogelijkheden weer worden doorgegeven aan de volgende generatie.
Maar mag je er dan ook vanuit gaan dat als er minder of alleen negatieve aandacht aan kinderen wordt besteed zij deze negatieve spiraal voortzetten in hun nazaten? Ik ben bang van wel. In het blad One World van oktober november 2014 is een artikel opgenomen over armoede in de VS, met als titel gevangen in het getto. In de inleiding staat de volgende zin:Wie wordt geboren in een arme wijk in de Amerikaanse stad Houston, zal er ook sterven. We denken niet aan de toekomst. Hier ben je op je dertigste dood of je zit in de gevangenis.De mensen die in deze wijk van Houston ( de op drie na grootste stad van de VS) wonen kunnen vanwege hun armoedig bestaan nergens anders heen. Zonder creditcard, werkgeversverklaring of verblijfsvergunning kun je nergens anders terecht.
Dit artikel geeft een goed beeld van de harde realiteit voor mensen die minder geluk hebben gehad dan anderen. Ik ben blij dat we een dergelijke erge situatie in Nederland (nog) niet kennen (althans ik niet). Als voorbeeld de volgende tekst uit het artikel: Hoeveel van je oude schoolvrienden zijn dood?, vraag ik. Jésus hoofdrekent. Dertig, vijfendertig. De politie laat ze uren op straat liggen. Over mijn broertje gooiden ze niet eens een laken. Zo zielig voor de moeders. Die staan achter die gele linten te huilen en te schreeuwen.
Waarom dit artikel er bij betrokken? Dit artikel gaat ook over mensen die door allerlei externe factoren in de gevangenis terecht zijn gekomen, en het vertelt over de behandeling van deze mensen, bijvoorbeeld hoe weinig tijd zij krijgen voor bezoek en op welke manier (ongeveer zoals wij een Chinese maaltijd bestellen). In het artikel valt verder te lezen dat op geestelijke gezondheidszorg nog genadelozer bezuinigd wordt dan op onderwijs en dat terwijl het aantal zieke en getraumatiseerde Amerikanen blijft stijgen.
Dan vraag ik mij af of hier Lamarcks uitgangspunt ook van toepassing is en dat alles wat deze generatie leert wordt overgeërfd door hun (klein) kinderen? Als dat zo is houd ik mijn hart vast, want er zijn in de Verenigde Staten veel van deze armoede wijken. De helft van alle 330 miljoen Amerikanen is arm; 47 miljoen van hen leven onder de armoedegrens!
Wat kunnen wij in Nederland van deze reportage leren? Natuurlijk op de eerste plaats dat we niet moeten bezuinigen op geestelijke gezondheidszorg, maar ik denk dat we ook meer moeten doen aan preventie. Voorkomen dat mensen die om wat voor reden dan ook een misstap maken in hun leven niet voor de rest van hun leven het slachtoffer zijn van de verarmde omgeving in de gevangenis.
Onder andere over dit laatste onderwerp gaat het boek van Erik Scherder met de titel laat je hersenen niet zitten. In dit boek staat hij stil bij de verarmde omgeving van een gevangenis waar een groot gebrek is aan lichamelijke activiteit en sociale interactie. Hij geeft aan dat gevangenen 22 van de 24 uur per dag op bed doorbrengen en dat het in een isoleercel nog erger is. Erik schrijft verder; Gedetineerden hebben een misdaad gepleegd, en daarbij heeft een gebrek aan zelfbeheersing, aan impulscontrole van welke aard dan ook, waarschijnlijk een belangrijke rol gespeeld. Veel gedetineerden, dat weet niet iedereen, hebben een ellendige voorgeschiedenis: mishandeling in de jeugd, seksueel misbruik, lichamelijk geweld, verblijf in opvanghuizen. Dat zijn allemaal omstandigheden die een normale ontwikkeling van de hersenen in de weg hebben gestaan. En daar komen de erfelijke factoren dan nog bij: wat geven ouders die hun kinderen vanaf hun vroege jeugd geestelijk en/of lichamelijk mishandelden, genetisch door aan diezelfde kinderen? Erik schrijft verder dat een gevangenisstraf bij vooral jonge mensen ervoor zorgt dat het toch al uiterst kwetsbare brein geen enkele kans meer krijgt om zich juist op het gebied van impulscontrole nog enigszins te ontwikkelen.
Bovenstaande artikelen en boeken hebben mij het inzicht gegeven dat het straffen van (jeugdige) mensen anders moet dan zoals we dat nu doen om te voorkomen dat iemand geen reële kans op rehabilitatie krijgt en vervolgens terugvalt in zijn of haar oude gewoontes. De straf zal grotendeels moeten bestaan uit meer aandacht voor en beweging van gedetineerden. Het 22 uur op bed liggen zou vervangen moeten worden door interessante werkzaamheden of studie zodat voorkomen wordt dat de kinderen van deze mensen de negatieve impulsen zullen overerven, net zoals in de bovenbeschreven situatie in Houston.
Gezien de toestanden en draaideurcriminelen in de Verenigde Staten door onder andere bezuiniging op onderwijs en gezondheidszorg, ben ik blij dat gemeenten miljoenen opzij zetten voor nieuwe zorgtaken. Ik hoop van harte dat begeleiding van jeugdige delinquenten ook gezien wordt als een nieuwe zorgtaak.
Gerard Leeman, Mibacu bv
Geraadpleegde literatuur:
Kunstmatig van nature van Jos de Mul, Laat je hersenen niet zitten van Erik Scherder en Gevangen in het getto van Linda Polman, gepubliceerd in het tijdschrift One Wold.
Gerelateerde info:
