Maatschappelijke voorzieningen worden steeds belangrijker. Bijvoorbeeld gebouwen voor gezondheidszorg, onderwijsinstellingen, sportfaciliteiten, culturele centra en buurtvoorzieningen. Hoe borg je al die maatschappelijke voorzieningen? Sommige gemeenten kiezen er voor er slechts op hoofdlijnen iets over te zeggen, andere gaan er heel gedetailleerd op in. Je kunt er ook voor kiezen het uit te werken in de omgevingsvisie.
Omgevingsvisies bieden meestal niet genoeg diepgang als het gaat over maatschappelijke voorzieningen. Dat maakt een extra beleidsuitwerking noodzakelijk. Die uitwerking landt in principe in een programma maatschappelijke voorzieningen. Zo’n programma bevat algemene beleidsdoelen, mogelijk uitgesplitst naar stadsdelen of doelgroepen. Dat is ook een goede plek om referentienormen op te nemen zoals het aantal huisartsen of het aantal vierkante meters park per 1.000 inwoners.
In met name grote gemeenten zijn algemene referentienormen onvoldoende basis voor regels in het omgevingsplan. Dan is meer duidelijkheid nodig op gebiedsniveau: welke maatschappelijke voorzieningen zijn nodig? En waar precies? Een haalbaarheidsstudie naar het voorzieningenprogramma is dan een goed idee. Zo bekijk je niet alleen wat noodzakelijk is vanuit referentienormen. Je beoordeelt ook wat kwalitatief het beste aansluit bij de aard en het profiel van het gebied, én bij de omgeving.
Idealiter landen de conclusies uit het programma maatschappelijke voorzieningen in een integraal gebiedsgericht programma en in een masterplan. Een masterplan vertaalt het programma van aantallen en vierkante meters, stedenbouwkundig naar een gebied. Dat houdt ook rekening met mobiliteit, duurzaamheid, overige functies en algehele samenhang. Zodra het programma maatschappelijke voorzieningen duidelijk is op gebiedsniveau, is ook de behoefte duidelijk. Dan kunnen stappen worden gezet!
Een volgende stap kan zijn: het juridisch-planologisch mogelijk maken van maatschappelijke voorzieningen in het omgevingsplan, met regels en voorwaarden evenwichtig verdeeld over locatiefuncties. Het toewijzen en planologisch mogelijk maken van (maatschappelijke) functies, is een belangrijk aspect van de juridische borging. In het omgevingsplan komen regels die zorgen dat inrichting en gebruik in overeenstemming zijn met de planologische en beleidsmatige doelstellingen.
Al met al spelen de beleidsdocumenten in combinatie met het omgevingsplan een belangrijke rol. Zowel bij het creëren van nieuwe maatschappelijke voorzieningen, als bij het borgen ervan als ze eenmaal bestaan. Als het belang van maatschappelijke voorzieningen wordt verwerkt in het beleid en de regels worden opgenomen in het omgevingsplan, wordt bijgedragen aan een evenwichtige en duurzame ontwikkeling van de fysieke leefomgeving. Mét oog voor de behoeften en het welzijn van de samenleving.
