In de aanloop naar de verkiezingen neemt Omgevingsweb de verkiezingsprogramma’s onder de loep. Onze leefomgeving staat steeds meer onder druk: de problemen rondom de (woning)bouw, stikstof, behoud van natuur en een gezonde leefomgeving zijn de afgelopen jaren steeds meer prangend geworden. De focus van deze analyse ligt op volkshuisvesting en bouw, ruimtelijk beleid en gebiedsontwikkeling, en de vergroening. Deze week zijn de verkiezingsprogramma’s van ChristenUnie, GroenLinks en de PVV aan de beurt.
Ten eerste pleit ook de ChristenUnie voor een ministerie van Ruimtelijke Ordening waar de ruimtelijke vragen rond wonen, natuur, water, landbouw, mobiliteit en energie in onderlinge samenhang en afstemming worden opgepakt.
Woningnood
Zoals een meerderheid van de partijen, ziet ook de ChristenUnie graag een versnelling van de woningbouw met 100.000 nieuwe woningen per jaar. Met een investering van ruim € 1 miljard extra voor ouderenwoningen worden nieuwe woonvormen voor ouderen een centraal onderdeel van het nieuwe volkshuisvestingsbeleid.
Het Rijk, provincies en gemeenten moeten veel meer regie pakken: de komst van het nieuwe ministerie is een must. De overheid moet in een nieuw woonakkoord heldere, handhaafbare prestatieafspraken presenteren over huurprijzen, sloop, nieuwbouw, onderhoud, renovatie en verduurzaming, met aandacht voor de opgaven in zowel groei- als krimpgebieden.
Daarnaast is het hoog tijd om woningcorporaties weer ‘’als onderdeel van de oplossing te zien in plaats van als probleem’’. De partij wil de zowel de verhuurderheffing als de markttoets afschaffen om een gemengd woningaanbod en doorstroming op de woningmarkt te bevorderen.
Om groene ruimte buiten én binnen de steden te behouden, moet worden ingezet op slimme binnenstedelijke verdichting. Met andere woorden: er moet strategisch gebouwd worden. Omdat de woningbouwopgave zo groot is geworden, valt aan bouwen op landbouwgrond niet te ontkomen. Duurzame verstedelijking biedt de mogelijkheden om aan de randen van steden aantrekkelijke woonlandschappen tot stand te brengen in combinatie met natuurontwikkeling.
Betaalbaarheid
In het verkiezingsprogramma is veel aandacht voor de betaalbaarheid van huurhuizen, in het bijzonder voor de middeninkomens. De Europese Unie zou woningcorporaties weer moeten toestaan om te investeren in huurwoningen voor lage én middeninkomens. Ook moeten starters hun wooncarrière in een sociale huurwoning kunnen beginnen, om vervolgens door te stromen zodra het inkomensniveau dat toelaat. Een betaalbare woningmarkt kan onder meer gerealiseerd worden door het invoeren van de verhuurvergunning en het vervangen van de huurtoeslag door een op inkomen gebaseerde eigendomsneutrale ondersteuning. Bovendien dient zowel de hypotheekrentaftrek (in een periode van tien jaar) te worden afgeschaft, als de overdrachtsbelasting voor alle eigenaar-bewoners.
Huisvesting arbeidsmigranten
Huisvestiging voor arbeidsmigranten moet regionaal geregeld worden om onveilige huisvesting tegen te gaan. In bepaalde gemeenten leidt dit tot overlast en de verkamering van woningen. Er worden landelijke prestatieafspraken met woningcorporaties gemaakt en er komen betere afspraken over de voorwaarden waaraan huisvesting van tijdelijke werkers moet voldoen. Het ministerie van Ruimtelijke Ordening ondersteund hierbij.
De ChristenUnie pleit voor een beter ruimtelijk beleid. Het Rijk moet grote ruimtelijke vraagstukken samenbrengen en op een centrale plek duidelijke, richtinggevende keuzes maken. Het zorgt daarbij voor de juiste randvoorwaarden (middelen en capaciteit) waarbinnen decentrale overheden lokaal kunnen handelen, in lijn met de Omgevingswet. Op deze manier komt er een goede balans in ruimte voor natuur, recreatie, wonen, verkeer, werken en landbouw, waardoor er lokaal en regionaal draagvlak en maatschappelijke acceptatie ontstaat.
Leefbaarheid
Slim ruimtegebruik, en het inzetten op het onderhouden zijn leidend voor verbetering van de leefbaarheid. De opgaven rond de energietransitie, landbouw, verstedelijking, klimaatadaptatie en biodiversiteit vragen ingrepen die lokaal vaak goed zijn te combineren. Zo zijn waterberging en energieopwekking prima te combineren met doelen voor natuur, landbouw, landschap en recreatie. In de uitwerking van de Nationale Omgevingsvisie naar bijvoorbeeld omgevingsagenda’s moet meervoudig ruimtegebruik de norm zijn.
Omdat de invoering van de Omgevingswet de komende jaren veel inspanningen vergt van provincies en gemeenten, terwijl de financiën onder druk staan, moeten er geoormerkte extra middelen komen voor decentrale overheden om de grote ruimtelijke transities mogelijk te maken.
Daarnaast is er in het verkiezingsprogramma veel aandacht voor de kracht van regio’s. Op initiatief van de ChristenUnie kwam er de afgelopen kabinetsperiode een uitgebreid regiobeleid, in de vorm van concrete regiodeals. Daarbovenop moet er een regiocheck worden ingevoerd die de impact van beleid op de krimp van grensregio’s inzichtelijk maakt. De woningmarkt, de arbeidsmarkt, het onderwijs, de zorg en mobiliteit zijn thema’s waar veel beleid op wordt gemaakt dat nadelig kan uitpakken voor de krimpregio’s.
Naast de grote bouwplannen, is het de bedoeling dat er geïnvesteerd wordt in de natuur. Een goed natuurbeleid moet rekening houden met vier grote uitdagingen: versnippering, verzuring, vermesting en verdroging. Het doel van de ChristenUnie is om de afname van biodiversiteit en natuurrijkdom te stoppen en te bouwen aan een robuust netwerk van Nederlandse natuurgebieden en Nationale Parken.
Natuur en landschap
Grote open landschappen mogen niet steeds kleiner worden. Verrommeling en versnippering moeten worden tegengegaan. De uitwerking van de Nationale Omgevingsvisie op regionaal en lokaal niveau biedt ruimte voor lokale afwegingen, met oog voor het belang van grote en open landschappen en gebieden met unieke cultuur-historische waarde zoals de Veenkoloniën.
De Rijksoverheid en de provincies moeten streven naar een uitbreiding van het Nederlands bosareaal van minimaal 10% en een kwaliteitsimpuls voor de bestaande bossen.
De Natura2000 gebieden, het Nationaal Natuurnetwerk en de ecologische verbindingen ertussen moeten voor 2030 gerealiseerd worden. Daarbij stelt de ChristenUnie voor om aandacht contouren voor de natuurgebieden vast te stellen, die dankzij de bijbehorende onderzoeksplicht voor nieuwe ontwikkelingen helpen deze gebieden beter te beschermen.
Landbouw
De ChristenUnie streeft naar een landbouwsector die in balans is met de natuurlijke omgeving: een extensieve landbouwsector, met een kleinere veestapel en minder veevoer van ver. De ChristenUnie wil een kringloop van voedingsstoffen en mineralen die op lokaal en regionaal niveau in balans is. Dit helpt structurele overbemesting van landbouwgrond en depositie van de voedingsstoffen in de natuur te voorkomen.
De omslag naar een echte kringlooplandbouw op Europees niveau moet het voor boeren aantrekkelijk en lonend maken om maatregelen te nemen op het gebied van klimaat, milieu en biodiversiteit. Dat kan bijvoorbeeld ook door inkomensondersteuning te koppelen aan vergroening, in plaats van het aantal hectares.
Stikstof
Om het herstel van biodiversiteit te stimuleren moet de depositie van stikstof omlaag. Uitgangspunt is dat alle grote uitstotende sectoren, dus landbouw, verkeer en industrie, hier een bijdrage aan leveren.
Aangezien de reductie van de maximumsnelheid naar 100 kilometer per uur bijdraagt aan een groot aantal beleidsdoelstellingen waaronder stikstof, moet dit ook tussen 19:00 uur en 07:00 uur op autosnelwegen gelden.
‘’Filteren van rookgassen en een schone lucht’’.
Opvallend is dat er in het verkiezingsprogramma expliciet wordt gesproken over het filteren van rookgassen. Recent is gebleken dat na het verkeer, houtstook de belangrijkste emissiebron van fijnstof is. De ChristenUnie wil daarom dat er voor het stoken van hout in nieuwbouw alleen ecodesign kachels met rookgasfiltering zijn toegestaan, en dat binnen de bebouwde kom bestaande openhaarden en houtkachels worden voorzien van rookgasreiniging. Particulieren kunnen hiervoor een beroep doen op een subsidie of duurzaamheidslening. Ook moet Rijk zich extra inzetten om meer gemeenten en provincies het Schone Lucht Akkoord te laten ondertekenen, zodat de ambitie van 50% gezondheidswinst ruimschoots wordt gehaald. Nu staat de teller op 10 provincies en 79 gemeenten.
Ook GroenLinks is vóór de terugkeer van het ministerie van VROM die een belangrijke rol speelt bij het mooier en duurzamer inrichten van Nederland.
De wooncrisis vraagt volgens GroenLinks om een radicale omslag. Daarom moet de Nederlandse traditie van volkshuisvesting als publieke taak in ere worden hersteld. Hierbij zijn bereikbaarheid en betaalbaarheid van (vooral bestaande) woningen leidend.
Woningnood
De overheid moet volgens GroenLinks weer regie nemen op de woningmarkt en vanuit het volkshuisvestingsfonds komen met een woningbouwoffensief voor (sociale) huurwoningen en koopwoningen. Uitgangspunt is dat meer mensen toegang krijgen tot een sociale huurwoning.
Via een volkshuisvestingsfonds wordt de bouw van 1 miljoen nieuwe woningen voor 2030 gerealiseerd, waarvan minstens 40 procent onder sociale huur valt. Ook pleit GroenLinks voor de bouw van tienduizenden studentenwoningen, waarbij gezamenlijke woonvormen worden gestimuleerd om contact tussen studenten te bevorderen. Wel geldt: in natuur tussen steden en dorpen wordt niet gebouwd.
Omdat veel huidige woningen niet altijd goed aansluiten op de woonbehoeften van mensen, moeten er meer passende woningen gebouwd worden. Tegelijkertijd moet de ontwikkeling van nieuwe, gezamenlijke en duurzame woonvormen voor onder andere alleenstaanden, samengestelde gezinnen, ouderen en mensen met een beperking die zorg nodig hebben, gestimuleerd worden. Kortom: alle nieuwbouwwoningen worden goed toegankelijk en levensloopbestendig gebouwd. Ook geldt dat nieuwe woningen zoveel mogelijk gebouwd moeten worden binnen de grenzen van de huidige bebouwing, en bij uitzondering op landbouwgrond. Speculatie met grond, in de verwachting dat daar woningbouw zal komen, zal worden ingedamd door de groene zones rond bebouwde gebieden tot anti-speculatiezones te maken.
De verhuurderheffing moet afgeschaft worden, en de vrijgekomen middelen moeten woningcorporaties volledig investeren in de bouw en het beheer van voldoende betaalbare woningen, het verlagen en bevriezen van te hoge huren, de leefbaarheid van wijken en de verduurzaming van woningen.
Betaalbaarheid
Sociale huurwoningen mogen volgens GroenLinks niet meer worden verkocht aan grote buitenlandse beleggers, maar alleen aan wooncoöperaties, particulieren, overheden of andere corporaties. De verkoop aan particulieren wordt volledig gecompenseerd door de toevoeging van sociale huurwoningen aan de voorraad.
Daarnaast mogen woningcorporaties ook huurwoningen voor middeninkomens bouwen, dat betekent dat de markttoets definitief zal verdwijnen, als het aan GroenLinks ligt. Ook moet de WOZ-waarde verwijderd worden uit het woningwaarderingsstelsel om te voorkomen dat de huur in populaire gebieden omhoogschiet.
Huisvesting arbeidsmigranten
GroenLinks wil de positie van arbeidsmigranten versterken door de koppeling van contracten voor werk, huisvesting en vervoer te verbieden en streng te handhaven op fatsoenlijk werkgeverschap. Gemeenten waar arbeidsmigranten werken, hebben de verantwoordelijkheid om voor goede huisvesting te zorgen. Provincies zien daarop toe.
Het creëren van meer groen in de steden, klimaatadaptief bouwen, en zorgen dat water beter wordt opgevangen en verwerkt, zijn drie kernpunten van het ruimtelijk beleid.
Leefbaarheid
Bij nieuwe woningbouw komen normen voor de aanleg van groen, bijvoorbeeld in de vorm van een park, voedselbos, volkstuinen en moestuinen. Klimaatadaptie is essentieel, zowel in bebouwde als in groene gebieden. GroenLinks wil overstappen op een fundamenteel ander waterbeheer: van water afvoeren naar slim water vasthouden, waarbij zoveel mogelijk voor natuurlijke maatregelen gekozen wordt.
In plaats van waterschappen komen er ‘klimaatschappen’ die een grote rol in het aanjagen van klimaatadaptatie in de regio krijgen en samen met iedere gemeente een klimaatadaptatieplan opstelt. Ook geldt dat alle grondwateronttrekking vergunning plichtig wordt.
In kleinere steden en landelijke gebieden wil GroenLinks investeren in het open en bereikbaar houden van voorzieningen, zoals scholen en ziekenhuizen. Goede bereikbaarheid met de fiets en het openbaar vervoer staan daarbij bovenaan. In en rond grotere steden moet ingezet worden op meer ruimte voor de fiets, goedkoper en beter openbaar vervoer en autoluwe stadscentra. Om vervoersarmoede tegen te gaan worden nieuwe woonwijken vanaf het begin goed bereikbaar met de fiets en het openbaar vervoer.
GroenLinks heeft ambitieuze plannen voor het bereiken van een gezonde (leef)omgeving en wil de natuur in Nederland centraal stellen.
Natuur en landschap
GroenLinks wil 100.000 hectare nieuwe natuur aanleggen in Nederland, waaronder het planten van ruimt 17 miljoen bomen (voor elke inwoner één), om zo klimaatverandering tegen te gaan en banen te creëren in natuurbescherming en -aanleg. Daarnaast is het de bedoeling dat Nederland mooier wordt voor zowel inwoners als toeristen.
De komst van een vitaal netwerk van verbonden natuurgebieden, een basiskwaliteit van de natuur in steden en natuurrijke agrarische gebieden staan hoog in de agenda. Naast de stikstofwet moeten ook andere natuurdoelen wettelijk beter worden gewaarborgd.
GroenLinks is een van de weinige partijen die van zwerfafval een prominent agendapunt in het programma heeft gemaakt. Het doel is dat alle plastic producten en verpakkingen in 2030 voor 50 procent uit gerecycled plastic bestaan. Naast blikjes moet er ook statiegeld komen op glazen wijnflessen om te voorkomen dat deze niet meer in de natuur terechtkomen. GroenLinks wil het gratis verstrekken van plastic producten, zoals hamburgerbakjes en koffiebekers, aan banden leggen en ‘onzinplastic’ zoals plastic theezakjes en vochtige doekjes met plastic erin, verbieden.
Landbouw
De toekomst van de landbouw is volgens de partij duurzaam, lokaal, gezond en diervriendelijk. Er moet worden ingezet op de ontwikkeling en export van kennis over duurzame en regeneratieve landbouw en efficiënte lokale voedselsystemen. Met de introductie van een heffing op broeikasgassen en stikstof in de landbouw wordt natuur-inclusieve landbouw gestimuleerd. Belastingvrijstellingen op niet-duurzame vormen van landbouw moet afgeschaft worden.
Stikstof
De natuur moet beter beschermd worden door wettelijk vast te leggen dat de uitstoot van stikstof in 2030 met 50 procent moet zijn gedaald. Industrie, verkeer en landbouw moeten daar allemaal eerlijk aan bijdragen, net als de luchtvaart.
‘’Geef de natuur rechten’’
Omdat de natuur volgens de partij een eigen plek aan de onderhandelingstafel verdient, moet de natuur - net als in andere landen – rechten krijgen, bijvoorbeeld via rechtspersoonlijkheid. Daarnaast moet ecocide, de (grootschalige) beschadiging, vernietiging of het verlies van natuur en ecosystemen, strafbaar worden gemaakt.
De PVV is een vreemde eend in de bijt, maar kan niet genegeerd worden in de peilingen. Hoewel onderwerpen zoals huisvesting, betaalbaarheid (van woningen) en natuur wel genoemd worden in het verkiezingsprogramma, ontbreekt er een helder en concreet uitvoeringsplan over hoe deze aangepakt moeten worden.
De huidige wooncrisis is volgens de PVV veroorzaakt door de ‘massa-immigratie’ en de huisvesting van asielzoekers in sociale huurwoningen.
Woningnood
Volgens de PVV moet de regie op de woningbouw weer terug naar het Rijk: er komt een minister van Wonen die de Nederlanders op nummer één zet. En daarnaast om ervoor te zorgen dat bureaucratie, lange procedures en eindeloze discussies bij provincies en gemeenten over waar wel en waar niet gebouwd mag worden, ophoudt.
Ook moeten snel méér woningen worden bijgebouwd: méér sociale huurwoningen, méér middenhuur-woningen en méér koopwoningen – voor starters, gezinnen en ouderen. Gemeenten moeten meer én sneller nieuwe bouwgrond beschikbaar stellen en bouwvergunningen verstrekken – niet alleen in de stad, maar ook daarbuiten. Ook moet de permanente bewoning van vakantiehuizen mogelijk zijn.
Betaalbaarheid
De PVV wil wonen betaalbaar maken door huren fors te verlagen en verdere huurverhoging tegen te gaan.
Huisvesting arbeidsmigranten
In het verkiezingsprogramma van de PVV wordt niet gesproken over de huisvesting van arbeidsmigranten.
De PVV presenteert geen concrete plannen wanneer het aankomt op het ruimtelijk beleid. Volgens de partij wordt de afname van ‘’Nederlandse gezelligheid’’ in wijken, stranden of in winkelcentra veroorzaakt door buitenlandse agressie. Stappen om de leefbaarheid van woonwijken en krimpregio’s te verbeteren worden niet genoemd.
De partij is ervan overtuigd dat het goed gaat met het milieu, en dat de natuur er de laatste decennia op vooruitgegaan is gegaan. De PVV stelt dat ‘’de luchtkwaliteit in Nederland sinds 1980 enorm is verbeterd, net als de kwaliteit van het oppervlaktewater’’. We koesteren de natuur die we hebben, maar doorgeslagen milieu- en natuurwetgeving schaffen we af. Tevens vindt de PVV dat het landschap bescherming verdient tegen het vernietigende klimaatbeleid zoals windturbines en zonneparken.
Landbouw
Boeren in Nederland moeten hun werk kunnen blijven doen, en tegelijk zorgen voor het Nederlandse landschap. De natuur moet goed worden beheerd, maar het hoeft volgens de PVV niet allemaal stikstofarm te zijn.
Stikstof
De PVV spreekt in het verkiezingsprogramma over een niet-bestaand stikstofprobleem wat volgens de partij een groot deel van de woningbouw heeft stilgelegd. De PVV wil de in hun ogen belemmerende regelgeving rond stikstof en PFAS direct van tafel – net als de regelgeving rond geluid, lucht, milieu, verduurzaming en klimaat, want ‘’hoe meer regels, hoe langer de woningbouw duurt én hoe duurder het wordt.’’
‘’We hebben een minister voor ouderenhuisvesting nodig’’
Naast de minister van Wonen pleit de PVV ook voor een minister voor ouderenhuisvesting om tienduizenden nieuwe verpleeghuisplekken en aangepaste woningen voor ouderen te realiseren.
Volgende week deel 2 in deze serie. Dan leggen we de programma’s van CDA, SP en PvdD onder de loep.
Op naar 17 maart: Leefomgeving in de verkiezingsprogramma’s - deel 1 (VVD, D66, PvdA)
Ook benieuwd op welke manier deze partijen de klimaattransitie voor zich zien, en wat ze beloven de komende vier jaar te gaan doen? Neem dan een kijkje op Klimaatweb
