De leefomgevingsplannen van de politieke partijen leiden tot grote verschillen op de thema’s klimaat en energie, en stikstof en natuur. Waar sommige partijen grote stappen willen zetten richting de klimaat- en stikstofdoelen, raken ze bij andere partijen uit zicht. Dat constateert het PBL in de analyse van verkiezingsprogramma’s, waarbij het met het CPB heeft meegewerkt aan de publicatie Keuzes in Kaart. Het CPB heeft de verkiezingsprogramma’s geanalyseerd op de budgettaire en economische gevolgen op andere thema’s. De partijen BBB, CDA, ChristenUnie, D66, GL-PvdA, JA21, NSC, SGP, Volt en VVD deden mee aan de analyse.
Op het vlak van het behalen van klimaatdoelstellingen op de langere termijn worden fundamenteel andere keuzes gemaakt, blijkt uit de analyse. De partijen ChristenUnie, D66, GL-PvdA en Volt behalen de meeste reductie van broeikasgasemissies, bij CDA wordt een kleinere stap gezet, bij BBB en JA21 neemt de uitstoot van broeikasgassen juist toe.
Een voorbeeld van zo’n keuze is de CO2-heffing voor industriële bedrijven. BBB, CDA, JA21, NSC, SGP, VVD willen deze heffing afschaffen, andere deelnemende partijen niet. En waar bij CDA, ChristenUnie, GroenLinks-PvdA en VVD extra subsidies een belangrijke rol spelen bij het verduurzamen van bedrijven, leggen D66 en Volt meer de nadruk op extra heffingen. De maatregelen kunnen met name bij Volt, D66 en GroenLinks-PvdA leiden tot relatief hoge toename van broeikasgasemissies buiten Nederland. Dit komt doordat vervuilende activiteiten minder in Nederland maar meer in het buitenland plaatsvinden. Naast de industrie zijn gebouwde omgeving, mobiliteit en landbouw de belangrijkste sectoren waar partijen emissiereductie realiseren.
Er zijn eveneens grote verschillen in de mate waarin partijen via uitgaven en regelgeving de landbouw willen hervormen. GroenLinks-PvdA, D66, ChristenUnie en Volt realiseren met hun maatregelen een aanzienlijke stap naar de stikstofdoelen door de ammoniakuitstoot uit de landbouw te verlagen en ook de uitstoot uit industrie en mobiliteit te verlagen. Ook de CDA en VVD verhogen de inspanningen in de landbouw. Bij de andere onderzochte partijen daalt de stikstofuitstoot niet meer dan op basis van het huidige beleid te verwachten is.
Veel partijen zetten in op maatregelen die uiteindelijk leiden tot een kleinere veestapel, al verschilt de mate waarin en de manier waarop ze dit voor zich zien. CDA en VVD doen dat met vrijwillige stoppersregelingen. GroenLinks-PvdA en Volt willen krimp bereiken door belasten en normeren, wat zal leiden tot het stoppen van veehouders. ChristenUnie en D66 zitten daar tussenin en trekken geld uit voor compensatie. Bij de plannen van BBB en JA21 is geen extra daling van de ammoniakuitstoot te verwachten.
De meeste partijen willen deze verkiezingen extra geld uittrekken voor natuurherstel in het landelijk gebied. Alleen JA21, Volt en BBB doen dat niet. CDA, ChristenUnie, GroenLinks-PvdA, D66 en VVD willen het landelijk gebied anders inrichten: er komen zones rondom natuurgebieden waar de landbouw minder intensief mag zijn. Boeren kunnen daar subsidies krijgen om aan landschapsbeheer te doen. GroenLinks-PvdA en D66 trekken daarnaast geld uit om de natuurgebieden zelf uit te breiden.
“De verkiezingsprogramma’s van de verschillende partijen laten zien dat er forse verschillen zijn in de aanpak van de verschillende leefomgevingsthema’s”, stelt PBL-directeur Marko Hekkert. “Partijen maken fundamenteel andere keuzes in het stikstofbeleid en in het klimaatbeleid.”
