Alle soorten van bedrijven kunnen zich kwalificeren voor een vertrouwensbenadering Een zogenoemd handhavingsconvenant waarin afspraken zijn vastgelegd over de toepassing van systeemtoezicht met reality-checks blijft echter voorbehouden aan bedrijven die goed scoren qua beheersing van ambachtelijke risico’s, goed naleefgedrag en de bekendheid bij het bevoegde gezag. Bij vergunningplichtige activiteiten kan deze aanpak leiden tot – binnen de kaders van de regelgeving – ruimere vergunningsvoorwaarden.
Alle soorten van bedrijven kunnen zich kwalificeren voor een vertrouwensbenadering Een zogenoemd handhavingsconvenant waarin afspraken zijn vastgelegd over de toepassing van systeemtoezicht met reality-checks blijft echter voorbehouden aan bedrijven die goed scoren qua beheersing van ambachtelijke risicos, goed naleefgedrag en de bekendheid bij het bevoegde gezag. Bij vergunningplichtige activiteiten kan deze aanpak leiden tot binnen de kaders van de regelgeving ruimere vergunningsvoorwaarden.
Om de vertrouwensbenadering te kunnen toepassen moet het toezicht een cultuuromslag ondergaan, waarbij de inspecteur niet meer alleen op zoek gaat naar wat fout gaat bij een bedrijf, maar ook oog heeft voor de zaken die juist wel goed gaan. Toezichthouders moeten daarbij intensief gaan samenwerken en op elkaars bevindingen bij bedrijven vertrouwen en deze ook onderling delen.
Het realiseren van een vertrouwensbenadering is niet niks doen:
De wetgever moet voorkomen dat nieuwe wet- en regelgeving onnodige regels bevatten die slechts één wijze van naleving toestaan.
Bestaande wetten en regelingen moeten worden doorgelicht en ontdaan van dergelijke detailvoorschriften. Complicerende factor is dat veel wetten en regels Europees of zelfs internationaal tot stand komen, waar de vertrouwensbenadering zeker nog geen gemeengoed is. Nederland heeft hierbij pionierswerk te verrichten. Lopende trajecten als het Regeldrukprogramma en domeingewijze doorlichting van wet- en regelgeving door de Inspectieraad zijn goede initiatieven in dit verband.
De politiek moet de moed tonen om de samenleving duidelijk te maken dat een risicoloze samenleving niet bestaat. De risicoregelreflex als standaard antwoord op incidenten moet worden vermeden. De politiek moet daarbij ook slecht naleefgedrag benoemen en daarnaar handelen. Naming en faming van goed naleefgedrag bevordert de interactie tussen bedrijven en samenleving over het naleefgedrag.
De toezichthouders moeten hun handelingsrepertoire vergroten en op zoek gaan naar wat goed gaat bij de bedrijven. Hierbij moet de toezichthouder in het optreden onderscheid maken aan de hand van de gedragspatronen bij de naleving. Bij de betrouwbare nalever is daarbij horizontaal toezicht met reality checks een passende maatwerkvorm van toezicht. Aandachtspunt hierbij is dat MKB-bedrijven door het veelal ontbreken van uitgebreide risicomanagementsystemen een andere benadering vergen om te voorkomen dat alleen grote bedrijven van de vertrouwensbenadering kunnen profiteren. Aandachtspunt is ook de vaak gebrekkige informatiepositie van de toezichthouder waardoor lang niet altijd de ondertoezichtstaande bedrijven goed in beeld zijn. Dit noopt ondermeer tot betere samenwerking tussen de toezichthouders. Ook het in ontwikkeling zijnde Ondernemingsdossier kan hierbij op termijn behulpzaam zijn.
De bedrijven moeten bereid zijn de eigen verantwoordelijkheid ten volle te nemen voor de naleving en voor een bedrijfscultuur waarin deze naleving mogelijk is. Daarbij hoort ook het naar toezichthouders transparant zijn over het eigen naleefgedrag. Goed nalevende bedrijven zouden zich daarbij zelf voor een handhavingsconvenant moeten aanmelden. Productcertifceerders zouden de kwaliteit van hun certificaten verder moeten versterken om wet- en regelgeving zonder productvoorschriften beter mogelijk te maken. Procescertificeerders zouden een zodanige kwaliteit van de certificaten moeten nastreven dat de overheid daarop kan vertrouwen. Aandachtspunt daarbij is dat deze certificaten de markt voor nieuwe toetreders open moeten houden.
De vertrouwensbenadering
De vertrouwensbenadering is een benadering van publieke risicobeheersing die inspeelt op een professioneel omgaan door ondernemers met de maatschappelijke risicos van de eigen bedrijfsactiviteiten. Uitgangspunt daarbij is dat de professioneel opererende ondernemer met grote kennis van het bedrijfsproces en de risicos daarvan deze risicos voor de samenleving zoveel mogelijk beperkt. Deze bedrijven treffen de benodigde maatregelen om hun wettelijke verplichtingen na te komen. Zij hebben een cultuur waarbij management en medewerkers zich bewust zijn van de risicos, van de noodzaak van maatregelen, en bereid zijn tot het registreren/melden van overtredingen/fouten en daarvan willen leren.
De overheid maakt hiervan gebruik bij de borging van de publieke veiligheid door de ondernemer te stimuleren professioneel met de eigen risicos om te gaan en geeft hiervoor de ruimte. Dit gebeurt zowel met zachte als met harde hand. De vertrouwensbenadering uit zich in wet- en regelgeving door het achterwege laten van gedetailleerde regels die voorschrijven hoe het (wel genormeerde) doel van de wetgever moet worden bereikt. De exacte wijze van naleving wordt daarbij overgelaten aan de professionele kennis en beheersing van de ondernemer van het eigen bedrijfsproces mits daarmee de wettelijke doelen als openbare veiligheid, goede leefomgeving en dergelijke kunnen worden geborgd. Dergelijke wet- en regelgeving biedt bedrijven meer flexibiliteit om te ondernemen, te innoveren en in te spelen op veranderende marktomstandigheden, waardoor de economie versterkt kan worden.
Toezichthouders spreken hun vertrouwen in deze structureel goednalevende bedrijven uit en beperken hun toezichtacties bij deze bedrijven tot reality-checks, waarbij het aantal afhankelijk is van de risicos voor de samenleving. Naming-and-faming van deze bedrijven versterkt daarbij de stimulans voor bedrijven tot structureel goed naleefgedrag. Deze goede naam is echter niet blijvend gegarandeerd. Handhavingsconvenanten waarin deze vorm van toezicht is vastgelegd kunnen bedrijven ook weer verliezen bij verslappen van het naleefgedrag.
Download hier het rapport:
Regeldruk op maat. Een aanpak voor verlichting van de regeldruk bij betrouwbare nalevers.
Dit rapport is een bijlage van:
