De Europese Commissie heeft op 19 maart 2020 een Tijdelijke Kaderregeling aangenomen die geldt voor steunmaatregelen die naar aanleiding van de COVID-19 uitbraak worden ingesteld. Sindsdien zijn het staatssteunrecht en de coronacrisis onlosmakelijk met elkaar verbonden voor zowel centrale als lokale overheden. Zoals bekend biedt het staatssteunrecht overheden een kader waarbinnen zij ondernemingen financieel mogen steunen. Financiële steun wordt in het staatssteunrecht breed geïnterpreteerd: staatssteun kan in allerlei vormen worden toegekend, bijvoorbeeld als subsidies of leningen, maar ook als garanties en verlaagde huur- of verkoopprijzen.
Welke mogelijkheden hebben decentrale overheden om de Tijdelijke Kaderregeling te gebruiken? Lees meer hierover in dit blog.
De coronacrisis is directe aanleiding voor een enorme hoeveelheid steunmaatregelen die de continuïteit van ondernemingen of zelfs hele sectoren pogen te waarborgen. De Tijdelijke Kaderregeling van de Europese Commissie komt overheden daarin tegemoet door een versoepeling van de regels aan te bieden. De Tijdelijke Kaderregeling is gebaseerd op artikel 107(3)(b) en artikel 107(3)(c) van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (‘VwEU’). Dit artikel verklaart steunmaatregelen die een ernstige verstoring in de economie van een lidstaat opheffen, verenigbaar met de interne markt alsook steunmaatregelen die de ontwikkelingen van bepaalde vormen van economische bedrijvigheid vergemakkelijken. In een eerder verschenen blogserie hebben wij deze versoepelingen uiteengezet. Inmiddels zijn er door de Europese Commissie tientallen goedkeuringsbesluiten genomen voor uiteenlopende steunmaatregelen in meerdere lidstaten.
Ook decentrale overheden kunnen een beroep doen op de Tijdelijke Kaderregeling om lokale ondernemingen door de coronacrisis te helpen. Zo biedt de Tijdelijke Kaderregeling bijvoorbeeld de mogelijkheid om ondernemingen die als gevolg van de coronacrisis (tijdelijk) acute financiële problemen ondervinden, te steunen met een bedrag tot € 800.000,-. Dit kan uitkomst bieden voor ondernemingen die bijvoorbeeld door de social distancing regels tijdelijk geen of substantieel minder inkomsten meer hebben, zoals dansscholen. Voor lokale ondernemingen zoals sportverenigingen en culturele instellingen kan het verlenen van tijdelijke huurverlaging of huuruitstel ook een redding zijn in deze moeilijke tijden. Hier heeft bijvoorbeeld de gemeente Maastricht voor gekozen.
De Tijdelijke Kaderregeling is tot en met 31 december 2020 van kracht en wordt door de Commissie regelmatig geüpdatet.
Daarnaast zijn de reeds voor de coronacrisis bestaande mogelijkheden om staatssteun te verlenen ook relevant. Twee daarvan mogen in het kader van de coronacrisis zeker niet worden vergeten: de de-minimisverordening 1407/2013 en de algemene groepsvrijstellingsverordening (‘AGVV’). Het totale bedrag aan de-minimissteun dat per lidstaat aan een onderneming wordt verleend, is gemaximeerd op € 200.000,- over een periode van drie belastingjaren. Een voordeel van de AGVV, die een aantal categorieën van steun verenigbaar verklaart met het staatssteunrecht, is dat voor steun verleend op grond van de AGVV de normale aanmeldplicht is vervangen door een eenvoudigere kennisgevingsplicht. Dit biedt extra ruimte aan overheden om snel te kunnen handelen in tijden van crisis.
Decentrale overheden kunnen overigens niet alleen staatssteun verlenen, maar ook ontvangen. Voor invulling van het begrip ‘onderneming’ als begunstigde van staatssteun in artikel 107 VwEU wordt gekeken naar de economische activiteiten van een entiteit, niet naar haar status onder nationaal recht. Economische activiteiten bestaan uit het aanbieden van producten of diensten op een markt. Dit betekent dat ook een decentrale overheid als onderneming en dus als begunstigde van staatssteun kan worden aangemerkt voor zover zij economische activiteiten ontplooit.
Ditzelfde geldt voor overheidsbedrijven: ondernemingen waarin een overheid beleidsbepalende invloed kan uitoefenen. Overheden die participeren in ondernemingen dienen derhalve dubbel oplettend te zijn op zowel het verlenen als op het ontvangen van staatssteun.
