Even leek het er het afgelopen jaar op dat de bouw de moeilijkste tijd van de huidige economische en financiële crisis achter de rug had. Helaas sloeg het noodlot in de laatste twee kwartalen van 2011 opnieuw toe. Gemiddeld nam de bouwproductie over het hele jaar genomen nog wel toe met 3,5% naar een niveau van € 56,1 miljard. Maar de krimp in de hele economie mist zijn weerslag op de bouw niet. Aldus Taco van Hoek, directeur van het EIB, tijdens de jaarlijkse presentatie van de toekomstverwachtingen voor de bouw.
Even leek het er het afgelopen jaar op dat de bouw de moeilijkste tijd van de huidige economische en financiële crisis achter de rug had. Helaas sloeg het noodlot in de laatste twee kwartalen van 2011 opnieuw toe. Gemiddeld nam de bouwproductie over het hele jaar genomen nog wel toe met 3,5% naar een niveau van 56,1 miljard. Maar de krimp in de hele economie mist zijn weerslag op de bouw niet. Aldus Taco van Hoek, directeur van het EIB, tijdens de jaarlijkse presentatie van de toekomstverwachtingen voor de bouw.
Het EIB becijfert dat de totale woningbouwproductie in 2012 met 4% afneemt. De nieuwbouw van woningen daalt met 4,5% iets scherper dan herstel en verbouw. Het aantal vergunningen nam in 2011 opnieuw af en bovendien duurt het langer voordat een in voorgaande jaren afgegeven vergunning in productie wordt genomen. De bouwproductie valt hierdoor terug tot iets boven het dieptepunt in 2010. Het aantal voltooide woningen daalt van 58.000 woningen in 2011 naar 57.000 in 2012. De herstel- en verbouwproductie van woningen daalt met 3½%. De daling wordt versterkt door het aflopen van de tijdelijke btw-regeling, die in 2011 zorgde voor het naar voren halen van de productie. De sterkste daling in 2012 ondervindt de utiliteitsbouw. Het is hier vooral de nieuwbouw die door de verslechterde winstperspectieven in de marktsectoren en bezuinigingen in de budgetsectoren met 8% opnieuw fors krimpt en in 2012 een nieuw dieptepunt bereikt. Herstel en verbouw van utiliteitsgebouwen is wat minder conjunctuurgevoelig, waardoor de daling van de productie zich beperkt tot 3%. Het onderhoud toont nog wel een groei, maar blijft met 1% achter bij de trendmatige structurele groei.
Ook goed nieuws
Toch is er ook goed nieuws, aldus Van Hoek. De woningbouwproductie zal op de middellange termijn een stevig herstel laten zien. Die groei is echter niet vóór 2014 te verwachten. Het beeld voor de andere bouwsectoren is minder positief, al is ook hierop de middellange termijn een bescheiden groei te verwachten. De bouw zal over de hele linie nog veel geduld moeten hebben, aldus Van Hoek. De vooruitzichten zijn in elk geval voor 2012 en 2013 nog niet gunstig. Als je ziet wat er nu in de pijplijn zit, kun je dat daaruit afleiden. We verwachten dat de vraag en de vergunningen al eerder een opverend beeld laten zien, maar ook dan is het productieherstel in de woningbouw toch echt voor 2014 en verder. Maar dan is het ook wel een stevig herstel. De reden daarvoor, aldus Van Hoek, is het feit dat er sprake is van een onderdrukte vraag, die uiteindelijk echt zal loskomen. De Nederlandse woningmarkt vertoont nog altijd een krapte. Tel daarbij op dat er de afgelopen twee jaar jaarlijks slechts resp 56.000 en 58.000 woningen zijn toegevoegd en deze trend zich ook de komende twee jaar zal voortzetten. Dit betekent een uitbreiding van de woningvoorraad die cumulatief over deze vier jaren dan met 50.000 woningen achterblijft bij de trendmatige huishoudensgroei. Onder deze omstandigheden zal de woningmarkt steeds meer krapte gaan vertonen. Er ontstaat als het ware een aangroeiende wachtrij van jonge mensen die de overstap naar een zelfstandige woning hebben uitgesteld, maar die op zeker moment deze beslissing niet langer willen of hoeven uit te stellen, aldus het rapport.
Sanering in de kantorensector
Tegenover de relatief gunstige prognoses voor de woningbouw op de middellange termijn staan mindere verwachtingen voor de utiliteitsbouw. Hier zal het herstel bescheiden blijven. Dat heeft alles te maken met structurele kwesties als de situatie in de kantorensector, waar eigenlijk eerst een sanering nodig is. Bovendien wordt er ook geen krachtige groei van de werkgelegenheid verwacht in de komende jaren, zodat de vraag naar kantoorruimte maar beperkt groeit. Daarnaast zijn er de bezuinigingen vanuit overheden, die ertoe zullen leiden dat er weinig geïnvesteerd zal worden in de nieuwbouw voor culturele doelen en sportvoorzieningen, maar bijvoorbeeld voor stadsdeelkantoren. Eenzelfde beeld verwacht Van Hoek voor de gww-sector. Ook hier hooguit een bescheiden herstel doordat budgetten onder druk staan. Wel kan de groei van de woningbouw leiden tot opleving in het bijbehorende grondwerk. Conclusie is dat het herstel in de utiliteitsbouw en de gww-sector niet uitbundig zal zijn. Al met al heeft een crisis in de bouw in de afgelopen decennia dan nog nooit zo lang geduurd als deze: alles bij elkaar een jaar of vijf.
Werkgelegenheid
Uiteraard heeft ook de werkgelegenheid in de bouw de nodige klappen te verduren gekregen. De werkgelegenheid in de bouw is in 2011 nog eens met 10.000 arbeidsjaren teruggelopen. Voor 2012 wordt een terugval in dezelfde orde van grootte voorzien. Alles bij elkaar zal de werkgelegenheid van werknemers tussen 2008 en 2013 met 40.000 fulltime arbeidsplaatsen teruglopen. Op de middellange termijn zal de werkgelegenheid van werknemers weer kunnen oplopen met bijna 25.000 arbeidsjaren in 2017, maar het niveau van voor de crisis wordt niet meer gehaald.
Door Bouwend Nederland Podium
