Uitgestelde inwerkingtreding, we kennen het van de Omgevingswet. Op 26 april 2016 in het Staatsblad 1) verschenen, maar de inwerkingtreding is al een paar keer en recent opnieuw uitgesteld, nu tot 1 januari 2021. Maar er is nog een belangrijke wet die al ruim vijf jaar in de ijskast staat: titel 4.5 Awb, een algemene regeling voor nadeelcompensatie. Het is nog koffiedik kijken, maar er zijn signalen dat de regering nu toch echt werk wil gaan maken van inwerkingtreding van deze regeling.
1)
https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stb-2016-156.html
Waarom zit titel 4.5 Awb in de ijskast?
Titel 4.5 Awb (Nadeelcompensatie) is als onderdeel van de Wet nadeelcompensatie en schadevergoeding bij onrechtmatige besluiten op 15 februari 2013 in het
Staatsblad
verschenen. Het andere onderdeel van die wet, titel 8.4 Awb (Schadevergoeding bij onrechtmatige besluiten) is op 1 juli 2013 in werking getreden, maar de invoering van titel 4.5 Awb is tot nader order uitgesteld. De reden daarvan is dat er nog een stevige portie aanpassingswetgeving nodig is om de diverse nadeelcompensatieregelingen in de bijzondere wetten in lijn te brengen met de algemene titel 4.5 Awb. Dat zou eenvoudig kunnen zijn (alle bijzondere regelingen schrappen) ware het niet dat binnen een aantal departementen weerstand is tegen de opzet van titel 4.5 Awb. Het eerste artikel van deze titel (artikel 4:126 Awb) beperkt het recht op nadeelcompensatie namelijk niet tot een lijst van specifieke besluiten, zoals bijvoorbeeld in het planschaderecht gebruikelijk is, maar koppelt het recht op nadeelcompensatie heel algemeen aan de uitoefening van een taak of bevoegdheid door een bestuursorgaan. Bij de aanpassingswetgeving ligt dus telkens een keuze voor. Aansluiten bij het open systeem van titel 4.5 Awb of bij het gesloten systeem van het planschaderecht? Die keuze blijkt niet zo eenvoudig. Harmonisatie is goed, maar sommigen vrezen dat het open systeem van artikel 4:126 Awb tot een stortvloed van nadeelcompensatieclaims gaat leiden.
De Omgevingswet
De beoogde regeling voor nadeelcompensatie in de Omgevingswet (afdeling 15.1) heeft de zaak niet eenvoudiger gemaakt. Het ministerie van (toen nog) Infrastructuur en Milieu koos begin 2017 namelijk voor een opzet die op belangrijke onderdelen afwijkt van titel 4.5 Awb en voorrang zou krijgen. Omdat nadeelcompensatie juist in het omgevingsrecht veel voorkomt, zou titel 4.5 Awb daarmee enorm aan betekenis inboeten. Daar is weer veel kritiek op gekomen van nadeelcompensatiespecialisten. Ik verwijs naar een recente
blog
van Berthy van den Broek (Universiteit Utrecht). Zij zet de moeizame verhouding tussen deze belangrijke toekomstige nadeelcompensatieregelingen (titel 4.5 Awb en afdeling 15.1 Omgevingswet) helder uiteen. Haar inschatting is dat geen van beide nadeelcompensatieregelingen op korte termijn in werking zal treden.
Wijzigingswet Awb
De nieuwe minister van Rechtsbescherming zit echter niet stil. Hij heeft onlangs een voorstel tot wijzing van de Algemene wet bestuursrecht in consultatie gebracht die de inwerkingtreding van de nadeelcompensatieregeling van titel 4.5 Awb een stapje dichterbij brengt. De nadeelcompensatieregelingen in bijzondere wetten die door titel 4.5 Awb overbodig zijn geworden worden geschrapt. Verder maakt het wetsvoorstel het mogelijk om de algemene nadeelcompensatieregeling van titel 4.5 Awb alvast in werking te laten treden, maar daarbij een uitzondering te maken voor de omgevingsrechtelijke wetten waarop de speciale nadeelcompensatieregeling van afdeling 15.1 van de Omgevingswet op van toepassing zal worden. Anders gezegd, titel 4.5 Awb wordt klaargestoomd voor invoering vooruitlopend op de inwerkingtreding van de Omgevingswet. De toelichting bij het wetsvoorstel zegt dat op een aantal plaatsen ook met zoveel woorden. Hoewel het zal gaan om een afgeslankte regeling (het omgevingsrecht doet immers niet mee) zal de invoering van titel 4.5 Awb toch een historisch moment markeren.
Komt titel 4.5 Awb binnenkort uit de ijskast?
Zoals gezegd, het is nog koffiedik kijken, maar één ding is zeker. Met de wijzigingswet die de nieuwe minister in procedure heeft gebracht, worden de nadeelcompensatieregelingen van titel 4.5 Awb en afdeling 15.1 Omgevingswet ontkoppeld. Voor de inwerkingtreding van de algemene regeling van de Awb hoeft dus niet langer te worden gewacht totdat alle aanpassingen in de omgevingsrechtelijke wetgeving uitgediscussieerd zijn. Natuurlijk, de regering heeft nog steeds de mogelijkheid om titel 4.5 Awb in de ijskast te laten tot de Omgevingswet in werking treedt, maar nodig is het niet meer. Het kan dus snel gaan, vanaf nu!
Door Tijn Kortmann op Stibbeblog
