Na een bewogen jaar in het omgevingsrecht sluiten de juristen eindelijk hun mappen en hangen zij de toga aan de kapstok: het zomerreces is begonnen. Daarom grijpt PONT | Omgeving de kans om in gesprek te gaan met onze partnerjuristen die regelmatig bijdragen aan ons kennisportaal. Wat drijft hen? Waar ligt hun fascinatie voor het omgevingsrecht? En welke zaak staat hen nog steeds bij? In deze eerste editie spreken wij een expert die het omgevingsrecht van top tot teen kent en een bibliotheek aan jurisprudentie-samenvattingen heeft geschreven: Mr. Yuval Schönfeld.
Wie is Yuval Schönfeld?
Yuval Schönfeld is al zo’n achttien jaar werkzaam als senior adviseur omgevingsrecht bij adviesbureau Pouderoyen Tonnaer. Zo’n driemaal per week is hij gedetacheerd bij een omgevingsdienst als jurist handhaving. Vanuit zijn functie geeft Yuval vaak juridisch advies bij complexe projecten en zaken binnen het omgevingsrecht, van vergunningverlening tot planschade, en over BOPA’s en wijzigingen van het Omgevingsplan. Ook vertegenwoordigt hij gemeenten en de provincie Limburg bij gerechtelijke procedures. Daarnaast geeft hij samen met PONT Academy de Basiscursus Handhaving Omgevingsrecht.
In zijn vrije tijd verdiept hij zich graag verder in het omgevingsrecht en schrijft hij graag artikelen en blogs over jurisprudentie en de Omgevingswet: “Het is voor mij een hobby. Ik vind het gewoon interessant om te zien wat er allemaal gebeurt in het omgevingsrecht en hoe de wetten worden toegepast”. Ook verzamelt hij opmerkelijke en wonderlijke casussen, waar hij regelmatig voor het vakblad de Gemeentestem een bloemlezing uit samenstelt. Daarnaast heeft Yuval een grote interesse voor films en kunst. Zo kijkt hij graag naar filmklassiekers van bijvoorbeeld Fellini, Truffaut of Hitchcock en gaat hij graag naar de arthousebioscoop van Maastricht. Ook houdt Yuval van het bezoeken van musea, vooral de kleinere minder bekende musea van ons land die een erg speciale sfeer hebben: “ik was laatst in het museum over de magisch realistische schilder Carel Willink in kasteel Ruurlo, niet alleen de schilderijen van Willink zijn prachtig (vooral het schilderij met de zeppelin), maar ook het kasteel en de bijbehorende tuin was echt een aanrader”.
Wat vind je zo fascinerend aan het omgevingsrecht?
‘‘De fysieke leefomgeving is erg tastbaar. Als je vanuit je huis de straat op gaat, zie je meteen al dingen die juridische vragen kunnen oproepen. Je ziet bijvoorbeeld bomen die wel of niet gekapt moeten worden, een bouwterrein waar een flatgebouw wordt gebouwd of een weg die wordt omgelegd. Dat zijn meteen al tastbare zaken. Je hoeft dus maar vijf minuten over straat te lopen en je ziet al heel veel potentiële projecten waar je als jurist bij betrokken kan worden.”
‘‘Daarnaast is het rechtsgebied heel dynamisch en maatschappelijk relevant. Veel politieke thema’s die in ons land spelen – van de stikstofproblematiek tot het woningtekort en de energietransitie – hebben allemaal omgevingsrechtelijke aspecten.”
‘‘Daarbij komt dat het omgevingsrecht nooit stilstaat. Op 1 januari 2024 is de Omgevingswet in werking getreden, de grootste wetswijziging sinds de Tweede Wereldoorlog. En nu zijn er alweer nieuwe ontwikkelingen. Zo zal de Wet Versterking Regie Volkshuisvesting ingrijpende wijzigingen op het omgevingsrecht hebben als het wordt aangenomen. In het omgevingsrecht beland je dus nooit in situatie dat je achterover kunt leunen en dat er niks nieuws meer te ontdekken valt. Het omgevingsrecht blijft altijd in beweging.”
Even een vakinhoudelijke vraag: Het doel van de Omgevingswet is om de inrichting van de fysieke leefomgeving integraal en toekomstbestendig aan te pakken. Als je vanuit je vakgebied kijkt, zijn de kerninstrumenten toereikend? Wordt het doel wel behaald?
‘‘Als je kijkt naar het omgevingsplan denk ik wel, omdat daarin ruimtelijke aspecten, milieuaspecten en zaken die nog in lokale verordeningen zijn geregeld, integraal worden benaderd, maar het blijft afwachten hoe dat zich in de praktijk gaat uitpakken.”
“Maar als je kijkt naar het instrument dat in de praktijk het meest wordt toegepast, de BOPA (Yuval heeft inmiddels al gepubliceerd over 44 BOPA-uitspraken, red.), dan zie je eigenlijk dat toch veel op de oude omgevingsvergunning voor het afwijken van het bestemmingsplan onder de Wabo lijkt. Het verdwijnen van de onlosmakelijke samenhang (die onder de oude wetgeving wél gold, red.) leidt er in de praktijk juist toe dat projecten worden opgeknipt in verschillende deelvergunningentrajecten (bijvoorbeeld eerst de omgevingsplanactiviteit, dan de technische bouwactiviteit en later pas de milieubelastende activiteit). Dit leidt juist tot minder integraliteit.
Terugkijkend op de vele jurisprudentieblogs die Yuval sinds de ingang van de Omgevingswet heeft gepubliceerd, constateert hij: ‘‘Kijk naar de jurisprudentie en je ziet maar drie uitspraken over het wijzigen van het omgevingsplan en 44 uitspraken over de BOPA.”
Welke opmerkelijke uitspraak staat je het meeste bij?
‘‘Ik herinner mij een zaak over de definitie van een souvenirwinkel in het bestemmingsplan van de gemeente Amsterdam. Voor een grote stad als Amsterdam is zo’n definitie erg belangrijk, omdat zij vaak het aantal souvenirwinkels willen terugbrengen. De uitspraak ging over een winkel die allemaal spullen met Super Mario en Spider-Man verkocht. De winkel betoogde dat de activiteiten van de zaak onder de definitie van ‘souvenirwinkel’ viel.”
Volgens de planregels van het bestemmingsplan Winkeldiversiteit Centrum van Amsterdam wordt een souvenirwinkel gedefinieerd als ‘‘een detailhandelsvestiging waarin de hoofdactiviteit of een van de activiteiten wordt gevormd door de handel in producten die in het teken staan van nationale-, streek- of stadssymbolen en/of namen’.
‘‘De appellant stelde dat Super Mario en Spider-Man ook ‘namen’ zijn, dus dat de winkel daarom onder de definitie van souvenirwinkel binnen het bestemmingsplan past. Deze zaak ging door tot de Raad van State waar de figuren Super Mario en Spider-Man in de statige rechtszaal werden besproken.” Yuval lacht. ‘‘Dan vraag ik me af: waar maken we ons eigenlijk druk om?”
