Er zijn maar weinig welstandsnota’s in de provincie Groningen die ruimte geven aan de toepassing van hout. Terwijl dit bouwmateriaal vele voordelen kent, zoals Libau laat zien in de brochure Ruimte voor hout!
Hout als bouwmateriaal wordt steeds populairder. Het biedt vele voordelen, zoals de opslag van CO2, de hernieuwbaarheid van het materiaal en de positieve effecten op de gezondheid van gebruikers. Desondanks zijn er weinig tot geen welstandsnota’s in de provincie Groningen die ruimte geven aan brede toepassingen van hout. Natuurlijk, via een hardheidsclausule in welstandsnota’s zijn afwijkingen van de criteria voor houtbouw mogelijk. Maar laten we niet onnodig kansen liggen om de noodzakelijke verduurzaming van de samenleving te bevorderen?
Steunpunt Ruimtelijke Kwaliteit (STRK)* en DAAD Architecten hebben onderzocht hoe houtbouw met ruimtelijke kwaliteit in de kernen van Groninger dorpen kan worden toegepast. Onlangs presenteerden zij de brochure ‘Ruimte voor hout!’ - om het gesprek over houtbouw bij beleidsmakers op gang te brengen, initiatiefnemers te inspireren en adviseurs tools in handen te geven voor ontwerpgesprekken.
Uitgekiend ontwerp
Uit het ontwerponderzoek gericht op de dorpen in Groningen is een aantal lessen geleerd. Om houtbouw met ruimtelijke kwaliteit te realiseren is het allereerst zaak het ontwerp zorgvuldig aan te laten sluiten op de omgeving. Maakt de beoogde houtbouw bijvoorbeeld onderdeel uit van een historische pit of lintbebouwing aan een uitvalsweg?
Daarnaast is het belangrijk een onderscheid te maken in schuurwoningen en houten woonhuizen. Schuurwoningen refereren aan schuren op ondergeschikte plekken op het erf en houten woonhuizen spiegelen zich aan de bakstenen huizen in het dorp. Eén van de aanbevelingen is dat houten huizen architectonisch geïnspireerd kunnen zijn op Groninger dorpsbebouwing, maar dat letterlijke kopieën beter vermeden kunnen worden. Er is zeker ruimte voor eigentijdse en moderne ontwerpen.
De derde en laatste les is dat hout vraagt om een uitgekiend ontwerp, detaillering en passende verwerking om ervoor te zorgen dat houten gebouwen mooi oud worden. Consequente uitwerking van het gekozen concept levert kwaliteit op. De bijzondere eigenschappen van hout brengen kansen met zich mee voor een uniek ontwerp. Denk hierbij aan grote horizontale raamopeningen of hoekramen, verspringingen van de gevel ‘op vlucht’ en uitkragingen.
Verduurzaming
‘Ruimte voor hout!’ laat zien dat ruimtelijke kwaliteit en duurzaam bouwen door de inzet van ontwerpkracht uitstekend hand in hand kunnen gaan. Tegelijk constateren we dat houtbouw maar één aspect is van de verduurzamingsopgave waar we in de fysieke leefomgeving in het algemeen en de bouw in het bijzonder voor staan de komende decennia. De opgave is veel breder: energietransitie, klimaatadaptatie, natuurinclusief etc. ‘Ruimte voor hout!’ is daarom ook vooral een oproep aan overheden om het bestaande beleid tegen het licht te houden en met ontwerpkracht een flinke verduurzamingsslag te maken en met nieuwe omgevingsprogramma’s condities te scheppen voor een mooie en volhoudbare leefomgeving.
Tim Willems-Kruize, Steunpunt Ruimtelijke Kwaliteit
*Libau organiseert voor de provincie Groningen het Steunpunt Ruimtelijke Kwaliteit, dat gemeenten en waterschappen ondersteunt bij het werken aan ruimtelijke kwaliteit. Er worden onder meer netwerksessies met ‘ruimtemakers’ georganiseerd en bijeenkomsten, zogenaamde ’specials’, over actuele thema’s.
