Burgemeesters mogen beperkingen stellen aan demonstraties bij abortusklinieken om wanordelijkheden te voorkomen. Zo mogen zij demonstraties direct voor de ingang van de abortuskliniek verbieden, zo lang de locatie waar wel mag worden gedemonstreerd, maar binnen zicht- en gehoorafstand van de kliniek is. Op deze manier kunnen bezoekers van de kliniek zelf bepalen of ze een directe confrontatie met de demonstranten aangaan of niet. Dit staat in een uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State van vandaag (3 december 2025) over demonstraties bij abortusklinieken.
In de uitspraak over een demonstratie in Groningen geeft de Afdeling bestuursrechtspraak een algemeen kader over wanneer een burgemeester een specifieke locatie mag aanwijzen voor demonstraties bij abortusklinieken om wanordelijkheden te voorkomen. Ook heeft de Afdeling bestuursrechtspraak vandaag drie andere uitspraken gedaan over demonstraties bij abortusklinieken, waarvan twee in Heemstede en een in Amsterdam.
Iedereen heeft het recht om te demonstreren, maar dat recht is niet onbeperkt. In de Grondwet en de Wet openbare manifestaties is bepaald dat het demonstratierecht kan worden beperkt om de gezondheid te beschermen, in het belang van het verkeer en/of om wanordelijkheden te voorkomen. Alleen als één of meerdere van deze belangen in het geding is, kan een burgemeester beperkingen stellen of voorschriften verbinden aan een demonstratie. In alle vier de zaken hadden de burgemeesters om wanordelijkheden te voorkomen bepaald dat de demonstraties niet direct voor de ingang van de abortuskliniek mochten plaatsvinden. De demonstrerende organisaties zijn het daar niet mee eens.
Naar het oordeel van de Afdeling bestuursrechtspraak is er bij een demonstratie bij een abortuskliniek sneller sprake van wanordelijkheden dan bij een andere demonstratie. Dat heeft te maken met de locatie en de kwetsbaarheid van de bezoekers van abortusklinieken. Rond een abortuskliniek hoort een bepaalde mate van orde en rust te heersen, net als bij een ziekenhuis. Het is een plek waar mensen komen die hun eigen grondwettelijke rechten uitoefenen en recht hebben op en behoefte hebben aan zorg. Deze mensen bevinden zich in een kwetsbare positie waardoor de aanwezigheid van demonstranten hen eerder, sterker en persoonlijker zal raken en daardoor voor hen veel indringender zal zijn dan in de meeste andere gevallen.
Burgemeesters mogen dus om wanordelijkheden te voorkomen een andere locatie voor de demonstratie aanwijzen dan direct voor de ingang van een abortuskliniek. Maar zij moeten wel voor ogen houden dat die alternatieve locatie binnen zicht- en gehoorafstand moet zijn van bezoekers van de kliniek. Want iedereen heeft het recht om te demonstreren, ook bij een abortuskliniek. Maar door een specifieke locatie aan te wijzen voor demonstranten kunnen bezoekers van een abortuskliniek zelf bepalen of zij een directe confrontatie met de demonstranten willen aangaan of niet.
In de Groningse zaak gaat het om het besluit van de burgemeester om beperkingen te stellen aan een demonstratie van Stichting Schreeuw om Leven bij de abortuskliniek van Stichting Stimezo Groningen. De stichting mocht van de burgemeester niet direct voor de ingang van de abortuskliniek demonstreren, maar wel op de grasstrook aan de overkant van de weg. De Afdeling bestuursrechtspraak is van oordeel dat de burgemeester deze alternatieve locatie mocht aanwijzen, zodat bezoekers van de abortuskliniek zelf kunnen bepalen of ze een directe confrontatie met de demonstranten aangaan of niet.
Lees hier de uitspraak met zaaknummer 202303955/1.
In twee uitspraken over demonstraties van Verein Donum Domini en Pro Life Heemstede bij abortuskliniek Beahuis & Bloemenhovekliniek in Heemstede had de burgemeester van Haarlem een wegvak aan de Claus Sluterweg aangewezen voor de demonstratie. Dat besluit mocht de burgemeester naar het oordeel van de Afdeling bestuursrechtspraak nemen. In het geval van Verein Donum Domini werd in tweede instantie een locatie aan de Herenweg aangewezen. Maar die locatie ligt voor de demonstranten te ver weg van de abortuskliniek om hun demonstratierecht goed uit te kunnen oefenen, aldus de Afdeling bestuursrechtspraak. De locatie ligt weliswaar tegenover de hoofdingang van de kliniek, maar die wordt minder vaak gebruikt dan de achteringang. Bovendien werd het demonstratievak gescheiden van de hoofdingang door een drukke weg met vier rijbanen en twee fietspaden.
Lees de uitspraak met zaaknummer 202207459/1 over Verein Donum Domini en de uitspraak met zaaknummer 202300010/1 over Pro Life Heemstede.
In Amsterdam wees de burgemeester voor de demonstratie van een deelnemer aan de beweging ‘Pro Life Amsterdam’ bij een abortuskliniek aan de Sarphatistraat een locatie aan de overkant van de straat aan. De Afdeling bestuursrechtspraak heeft de bezwaren van de vrouw tegen die locatie ongegrond verklaard.
Lees hier de uitspraak met zaaknummer 202306212/1.
