Het veranderende klimaat vraagt aanpassingen in onze leefomgeving. De zomers worden heter en droger, waardoor we te maken krijgen met hitte-eilanden, uitdroging van de natuur en zelfs hittestress. Heftige regenbuien kunnen daarnaast voor wateroverlast en overstromingen zorgen. Om onze leefomgeving te beschermen moeten we de openbare ruimte anders gaan inrichten. Hoe richten we de omgeving zo in dat het leefbaar blijft? En welke rol hebben overheden en burgers?

Waarom klimaatadaptatie?

Door het veranderende klimaat kan zogenaamde klimaatschade ontstaan. Niets ondernemen tegen deze verandering zou kunnen betekenen dat in Nederland er tot 2050 tussen de €77,5 en de €173,6 miljard aan klimaatschade is opgelopen. Om dit te voorkomen en te beperken is klimaatadaptatie nodig. Dit is ingewikkeld maar zeker niet onmogelijk – de vraag is alleen of het snel genoeg kan.

Klimaatadaptatie kan op verschillende vlakken geïmplementeerd worden, bijvoorbeeld in ontwerp en renovatie van wijken, infrastructuur, openbaar groen en de verdere inrichting van de openbare ruimte. Op al deze vlakken moeten we rekening gaan houden met toenemende hitte, droogte en wateroverlast.

Door stresstesten (zie ook hieronder) uit te voeren en een uitvoeringsplan op te stellen zijn de kosten van klimaatadaptatie veel breder in beeld te brengen. Daarnaast kunnen de baten veel opleveren voor de gezondheid, biodiversiteit, luchtkwaliteit en vastgoed- en grondwaarde.

De effecten die hierboven genoemd worden zijn vooral ruimtelijk en hebben invloed op onze fysieke leefomgeving. Meer over de klimaatadaptatie in nationaal en internationaal klimaatbeleid vindt u in het dossier Klimaatadaptatie op Klimaatweb.

De gebouwde omgeving

Binnen de gebouwde omgeving zullen er vooral maatregelen genomen worden tegen wateroverlast door extreme neerslag en hittestress. Om grote hoeveelheden neerslag succesvol af te voeren zal verdere verharding van wegen en straten voorkomen moeten worden, maar er kan ook gewerkt worden met het opvangen van regenwater om periodes van droogte door te komen. Verder kunnen bomen en planten fungeren als een zogenaamde temperatuurbuffer. Oppervlakken met planten – bijvoorbeeld groene daken – werken zowel isolerend als warmteregulerend. Zo heb je in een gebouw een lagere temperatuur bij een hoge buitentemperatuur en bespaar je bij lage buitentemperaturen stookkosten en energie, wat ook weer CO2 -uitstoot vermindert.

Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie

Het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie is een gezamenlijk plan van gemeenten, waterschappen, provincies en het Rijk om Nederland klimaatbestendig en waterrobuust in te richten. Zo worden gemeenten via dit Deltaplan aangeraden om een zogenaamde stresstest uit te voeren. In 2019 hebben gemeenten deze test uitgevoerd rondom vier klimaatthema’s: hitte, droogte, wateroverlast en overstroming. Er is ook afgesproken dat de resultaten van deze stresstesten openbaar gemaakt worden, zodat zowel burgers als bedrijven kunnen inzien om welke risico’s het gaat. Met de resultaten van de stresstest kan vervolgens een risicodialoog aan worden gegaan.

Risicodialoog en uitvoeringsplan

Tijdens een risicodialoog ontstaat er een gesprek tussen bijvoorbeeld een gemeente en verschillende praktijken om klimaatgerelateerde kwetsbaarheden verder in kaart te brengen. Hierna kan men komen tot een uitvoeringsplan dat op verschillende niveaus klimaatadaptatie uit kan voeren. Per 1 januari 2021 heeft het Rijk ook de Impulsregeling ingevoerd: hiermee kunnen gemeenten, provincies en waterschappen een bijdrage krijgen om de adaptatie te versnellen, adaptatiemaatregelen toe te voegen aan al geplande ruimtelijke maatregelen of nieuwe adaptatiemaatregelen op te zetten.