Wat is burgerparticipatie?

Een van de belangrijkste onderwerpen in het omgevingsdomein is burgerparticipatie. Burgerparticipatie is een term die verwijst naar het betrekken van burgers bij besluitvorming en beleidsvorming op het gebied van de fysieke leefomgeving. Dit kan bijvoorbeeld gaan om de bouw van nieuwe woningen, de aanleg van wegen en infrastructuur, het behoud van natuur en landschap, of de ontwikkeling van duurzame energiebronnen. Burgerparticipatie is een belangrijk onderdeel van een democratische samenleving en heeft als doel om de betrokkenheid van burgers bij de besluitvorming te vergroten en zo de kwaliteit van beslissingen te verbeteren. Door burgers te betrekken bij het proces van beleidsvorming kunnen hun kennis, ervaringen en ideeën worden meegenomen in de besluitvorming en kan er een breed draagvlak ontstaan voor de uiteindelijke beslissingen.

Er zijn verschillende vormen van burgerparticipatie, variërend van informeren en consulteren tot coproduceren en meebeslissen. Bij informeren wordt de burger geïnformeerd over plannen en ontwikkelingen, bij consulteren wordt de burger om feedback gevraagd, bij coproduceren werken burgers en beleidsmakers samen aan het ontwikkelen van beleid en bij meebeslissen hebben burgers een stem in de uiteindelijke besluitvorming. Burgerparticipatie kan op verschillende manieren vormgegeven worden, bijvoorbeeld door het organiseren van informatiebijeenkomsten, workshops, online platforms of door het inzetten van buurtcoaches. Het is belangrijk dat de vorm van burgerparticipatie past bij de doelgroep en het onderwerp, en dat er voldoende tijd en middelen beschikbaar zijn om het proces goed te laten verlopen. Lees hier een uitgebreid artikel met suggesties voor lokaal participatiebeleid.

Het is belangrijk om te benadrukken dat burgerparticipatie geen garantie is voor consensus of unanieme steun voor beslissingen. Het doel van burgerparticipatie is om burgers een stem te geven en hun ideeën en belangen mee te nemen in de besluitvorming. Het is aan beleidsmakers om alle informatie en feedback zorgvuldig te wegen en uiteindelijk een beslissing te nemen die in het algemeen belang is. In het kort is burgerparticipatie een manier om burgers te betrekken bij de besluitvorming en beleidsvorming op het gebied van de fysieke leefomgeving. Het vergroot de betrokkenheid van burgers, kan leiden tot een breed draagvlak en zorgt voor een betere kwaliteit van beslissingen. Het is belangrijk dat burgerparticipatie zorgvuldig wordt vormgegeven en dat er voldoende tijd en middelen beschikbaar zijn om het proces goed te laten verlopen.

Wat is overheidsparticipatie?

Overheidsparticipatie is de betrokkenheid van de overheid bij initiatieven en ideeën van burgers en maatschappelijke organisaties. Hierbij ondersteunt de overheid de actieve rol van burgers en geeft ruimte voor participatie in het bestuurlijke proces. Dit kan bijvoorbeeld door het aanbieden van voorzieningen en het beschikbaar stellen van budgetten waarmee burgers zelf plannen kunnen uitvoeren in hun buurt.

Het doel van overheidsparticipatie is om de betrokkenheid en invloed van burgers te vergroten en de kwaliteit van beleid te verbeteren door rekening te houden met de inbreng vanuit de samenleving. De overheid kan hierbij knellende regels wegnemen waar dat mogelijk is en ondersteunt burgers via verschillende platforms en organisaties om zo de betrokkenheid van burgers bij thema’s als democratie, samenleving en politiek te vergroten.

De VNG heeft een handreiking voor gemeenten gemaakt over de toepassing van participatie in algemene zin.

Participatie en de Omgevingswet

Een belangrijk doel van de Omgevingswet is dat iedereen kan meepraten over plannen in de leefomgeving. Participatie wordt zelfs wettelijk verplicht onder de Omgevingswet. Dit moet ervoor zorgen dat omwonenden vroegtijdig betrokken worden en dat rekening wordt gehouden met verschillende perspectieven.

In de Omgevingswet wordt participatie zo georganiseerd:

1. Kennisgeving van toekomstige omgevingsplannen, waarin opgenomen is wat, wanneer en wie in welke rol betrokken worden. (vanuit de overheid)
2. Motiveringsplicht waarin opgenomen is hoe andere organisaties, bedrijven en burgers betrokken worden bij de voorbereiding. (vanuit de (lokale) overheid)
3. Bij de aanvraag en beoordeling van een omgevingsvergunning moet worden meegenomen hoe participatie is georganiseerd en wat dit heeft opgeleverd. (vanuit initiatiefnemers)

De Omgevingswet biedt verschillende instrumenten om participatie te bevorderen:

Allereerst is er de verplichting tot het opstellen van een participatieplan door de initiatiefnemer van een ruimtelijk project. In dit plan wordt beschreven hoe en wanneer participatie plaatsvindt, welke partijen worden betrokken en wat er met de inbreng van deze partijen wordt gedaan.

Daarnaast is er het instrument van de omgevingsvisie. Dit is een strategisch document dat de gewenste ontwikkeling van de fysieke leefomgeving beschrijft. Het opstellen van een omgevingsvisie gebeurt in samenspraak met belanghebbenden, waardoor participatie ook hier een belangrijke rol speelt.

Verder biedt de Omgevingswet de mogelijkheid tot het organiseren van een zienswijzeprocedure. Dit houdt in dat belanghebbenden gedurende een bepaalde periode hun mening kunnen geven over een voorgenomen besluit of plan.

Ook is er de mogelijkheid om bezwaar te maken tegen een genomen besluit.

Tot slot zijn er verschillende vormen van participatie die de initiatiefnemer van een project kan toepassen, zoals een informatiebijeenkomst, een klankbordgroep of een co-creatietraject. Hierbij wordt samengewerkt met belanghebbenden om tot een gedragen oplossing te komen. De VNG heeft een aparte handreiking voor gemeenten over Participatie om relatie tot de omgevingstafel en een notitie over de sturingsmogelijkheden bij de omgevingsvergunning.

Kortom, participatie is een belangrijk onderdeel van de Omgevingswet en wordt geregeld door verschillende instrumenten en mogelijkheden. Door participatie wordt de betrokkenheid van belanghebbenden vergroot en kan er gezamenlijk gewerkt worden aan een leefomgeving die aansluit bij de wensen en behoeften van alle partijen.