De Afdeling advisering van de Raad van State heeft op 12 november 2025 het advies vastgesteld over het wetsvoorstel om de Energiewet te wijzigen om het EU-wetgevingspakket te implementeren over het verbeteren van de opzet van de elektriciteitsmarkt van de Unie en het verbeteren van de bescherming van de Unie tegen marktmanipulatie op de groothandelsmarkt voor energie. Het advies is op 17 november 2025 gepubliceerd op de website van de Raad van State.
Met het wetsvoorstel geeft de regering uitvoering aan regelingen van de Europese Unie die de elektriciteitsmarkt willen hervormen. Die regelingen vormen het zogenoemde EMD-pakket. EMD staat voor Electricity Market Design. De Europese regelingen zijn tot stand gekomen naar aanleiding van de sterke stijging van de energieprijzen na het uitbreken van de Oekraïne-oorlog en het opleggen van economische sancties aan Rusland.
Op dit moment kunnen consumenten en bedrijven die elektriciteit terugleveren energie delen met andere afnemers. Dat kan nu alleen als ze klant zijn bij dezelfde leverancier. Het voorstel regelt dat zij ook energie kunnen delen als ze verschillende leveranciers hebben. Energie delen is niet meer dan een administratieve verrekening: afnemers die energie delen, mogen energie tegen elkaar wegstrepen in hun energierekening, maar er verandert fysiek niets aan de elektriciteit die zij afnemen of terugleveren.
In het wetsvoorstel wordt gekozen voor een variant waarbij energie wordt gedeeld volgens een vast percentage. De regering kiest niet voor een dynamische variant, waarbij er nooit méér elektriciteit wordt gedeeld dan de ontvanger tegelijkertijd verbruikt. De Afdeling adviseert de weging tussen de voor- en nadelen van beide varianten beter inzichtelijk te maken. Daarnaast kan energie delen gevolgen hebben voor de btw-heffing. In de toelichting bij het wetsvoorstel gaat de regering hier beperkt op in. De Afdeling adviseert de regering hierover meer informatie op te nemen in de toelichting.
Het wetsvoorstel regelt dat de minister, om redenen van nationale veiligheid, bindende aanwijzingen kan geven aan elektriciteits- of aardgasbedrijven om veilig te stellen dat essentiële overheidsorganisaties en bedrijven verzekerd zijn van elektriciteit. De Afdeling advisering vindt dit een verstandig voorstel. Het is immers steeds belangrijker geworden dat Nederland weerbaar is tegen geopolitieke dreigingen. Energie is een essentiële voorziening en onze open energiemarkt is kwetsbaar. Wel vindt de Afdeling advisering dat deze bevoegdheid van de minister niet nauwkeurig is afgebakend, want hiermee kan diep worden ingegrepen in de markt. Om de bevoegdheid beter af te bakenen kan het beste worden aangesloten bij het Europese stelsel. Dat is echter niet voldoende. Als een energietekort dreigt, is het niet alleen van belang om te voorzien in leveringszekerheid voor essentiële organisaties, maar ook om te bepalen welke afnemers minder of geen elektriciteit krijgen. Dat is iets waarover niet één minister kan beslissen bij het vaststellen van zo'n bindende aanwijzing, maar is een zaak van algemeen regeringsbeleid. De Afdeling adviseert daarom deze afweging van prioriteiten te maken bij koninklijk besluit. Daarnaast adviseert zij in de toelichting bij het wetsvoorstel in te gaan op het belang van de energiesector voor de nationale veiligheid en daarbij ook in te gaan op het stelsel van noodbevoegdheden.
De Europese Elektriciteitsrichtlijn biedt lidstaten de mogelijkheid om wettelijke instrumenten te introduceren om te kunnen ingrijpen bij een plotselinge, sterke stijging van de energieprijzen. De regering maakt met het wetsvoorstel geen gebruik van deze mogelijkheid. Bij eerdere gelegenheden is gebleken dat het bij een plotselinge prijsstijging niet eenvoudig is om tijdig effectieve maatregelen te nemen en daarbij ongewenste neveneffecten te voorkomen. De Afdeling adviseert in de toelichting bij het wetsvoorstel nader in te gaan op de mogelijkheid om in een energieprijscrisis het noodzakelijke wettelijke instrumentarium ter beschikking te hebben, en het wetsvoorstel zo nodig aan te vullen.
