In het maatschappelijk debat is er in toenemende mate zorg of bereikbaarheid van voorzieningen en banen nog wel voor iedereen gegarandeerd is in Nederland. In dit rapport heeft het PBL met historische microdatasets veranderingen in de bereikbaarheid van voorzieningen en banen in Nederland onderzocht tussen 2012 en 2022, en de mate waarin veranderingen in de ruimtelijke ordening en in het vervoersysteem hieraan hebben bijdragen.
Afschalen openbaar vervoer heeft geleid tot afname bereikbaarheid voorzieningen en banen
Het onderzoek laat zien dat de afschaling van het openbaar vervoer heeft geleid tot een absolute daling van de bereikbaarheid van voorzieningen in de onderzochte periode. Met name in de avonden en weekenden is de reisduur steeds langer geworden, vooral vanuit landelijk gebied en de stadsranden. De fiets draagt weliswaar bij aan de bereikbaarheid, maar regionale voorzieningen zijn per fiets beperkt bereikbaar. De al grote bereikbaarheidsverschillen tussen mensen met en zonder toegang tot een auto zijn hierdoor verder toegenomen.
Ook banen werden minder goed bereikbaar door de afschaling van het openbaar vervoer, maar dit werd deels gecompenseerd door toename van de werkgelegenheid. Het zijn vooral lager opgeleiden die te lijden hebben onder de verslechtering van het openbaar vervoer in het bereiken van werk: het soort banen voor deze groep ligt vaker op moeilijker met de bus te bereiken plekken. Hoewel de fiets in combinatie met ov bijdraagt aan de bereikbaarheid van banen is dit nog altijd aanzienlijk lager dan de autobereikbaarheid. De beschikking over een auto is hierdoor voor deze groep steeds meer een voorwaarde voor toegang tot werk.
Veranderingen in bereikbaarheid zijn gevolg van politieke keuzes en zijn relevant voor beleidsmakers
De afschaling van het openbaar vervoer, de concentratie van voorzieningen in stedelijk gebied en de verschuiving van werkgelegenheid naar autolocaties zijn deels het gevolg van politieke keuzes. Indien de overheid bereikbaarheid belangrijk vindt, zijn er verschillende richtingen te overwegen om de bereikbaarheid te verbeteren door middel van vervoers- en ruimtelijk beleid. Investeren in het ov en fietsnetwerk ligt voor de hand, juist ook op plekken waar veel mensen zijn geraakt door de afgenomen bereikbaarheid. Door locaties nabij stedelijke centra en rond ov-knooppunten beter te benutten voor voorzieningen en werkgelegenheid kan de bereikbaarheid eveneens toenemen. Ook woningbouw op dergelijke locaties kan een hoge bereikbaarheid bieden en aansluiten bij de bestaande ov- en fietsinfrastructuur.
Beter bereikbaar?
