De Omgevingswet ziet op de fysieke leefomgeving en daarmee ook op de bodem. De inwerkingtreding van de Omgevingswet zal daarom ook gevolgen hebben voor de Wet bodembescherming en het Besluit bodemkwaliteit. Zo komt er meer ruimte voor lokaal maatwerk, bijvoorbeeld omdat een omgevingsplan grote(re) invloed zal hebben op saneringsdoelstellingen. Verder kunnen er (strengere) lokale eisen aan het toepassen van bouwstoffen worden gesteld, komt er een informatieplicht voor het toepassen van immobilisaat en wordt de melding een vereiste voor het mogen toepassen van een partij grond.
Vooralsnog is de planning dat 1 juli 2022 de Omgevingswet in werking treedt. Daarom informeren we u dit jaar over de gevolgen van de inwerkingtreding van de Omgevingswet. Eerder schreven we artikelen over het omgevingsplan, leges onder de Omgevingswet, flexibiliteit en procedures onder de Omgevingswet, het Besluit bouwwerken leefomgeving, de technische bouwactiviteit, coördineren onder de Omgevingswet, de gewijzigde systematiek voor een aanvraag voor een toets aan het omgevingsplan, sturingsmogelijkheden, het overgangsrecht en de grote gevolgen van de Omgevingswet voor planschade, bijvoorbeeld vanwege de nieuwe beoordeling voor indirecte planschade en het vaste percentage voor het normaal maatschappelijk risico.
In dit artikel gaan we in op de wijzigingen op het gebied van de Wet bodembescherming en het Besluit bodemkwaliteit. De Omgevingswet (1) heeft namelijk gevolgen voor projecten op (potentieel) verontreinigde bodem en verandert de regels voor het stellen van (lokale) maatwerkregels, het toepassen van immobilisaat en het melden van partijen grond. Overigens moet worden opgemerkt dat de wijziging op het gebied van bodem omvangrijker zijn dan waar in dit artikel op in wordt gegaan.
Met de Omgevingswet is het de bedoeling dat het accent van de bodemregelgeving meer komt te liggen op het reguleren van activiteiten in plaats van het saneren van verontreinigingen. Als expliciet doel is uitgesproken dat het aantal benodigde bodemonderzoeken zou moeten afnemen. In de Omgevingswet worden twee standaardaanpakken voorgeschreven: het verwijderen van de verontreiniging of afdekken. Er blijft echter ook maatwerk mogelijk.
Net als voor veel andere aspecten zullen met de inwerkingtreding van de Omgevingswet het omgevingsplan en gemeente een grotere rol gaan spelen op het gebied van bodem. In het omgevingsplan kan worden bepaald dat voor bepaalde gebieden en functies een bodemonderzoek een indieningsvereiste voor een aanvraag voor een omgevingsvergunning is. Als blijkt dat niet wordt voldaan aan de toelaatbare kwaliteit, dan beschrijft het omgevingsplan welke saneringsmaatregel wordt getroffen. In paragraaf 4.121 van het Besluit activiteiten leefomgeving (hierna: Bal) is beschreven dat dit afdekken of ontgraven (of een combinatie daarvan) kan zijn, maar er kan ook (al dan niet op verzoek) door de gemeente tot een andere maatwerkoplossing worden beslist.
Het valt vanuit het perspectief van de ontwikkelaar en gebruiker zeer toe te juichen dat het de bedoeling is dat de nadruk komt te liggen op het gebruik van de gronden in plaats van de verontreiniging. Het valt wel nog te bezien of dat doel ook wordt bereikt. Lokale overheden krijgen immers ook meer ruimte voor maatwerk. Dat kan ook leiden tot strengere normen dan de normen die thans landelijk gelden. Bovendien leidt dat ertoe dat het voor ontwikkelaars en bouwers minder overzichtelijk wordt. Onder de Omgevingswet kunnen er op lokaal niveau namelijk verschillende waarden gaan gelden. Die waarden kunnen zelfs binnen een gemeente (per gebied) verschillen.
Het toepassen van bouwstoffen en grond is op dit moment geregeld in het Besluit en de Regeling bodemkwaliteit. Die regelingen blijven bestaan, maar een belangrijk deel van de materiële regels gaat over naar onder meer het Besluit activiteiten leefomgeving. Met de komst van de Omgevingswet veranderen er enkele concrete regels over toepassing van bouwstoffen en grond.
Toepassen bouwstoffen
Op dit moment is het niet verplicht het bevoegd gezag vooraf te informeren over de toepassing van bouwstoffen. Dit verandert. Met de Omgevingswet gaat voor de toepassing van AVI-bodemas en immobilisaat een informatieplicht gelden (4.1258 Bal). Er mogen ook (strengere) maatwerkregels worden gesteld over de toepassing van bouwstoffen. Dit zou tot gevolg kunnen hebben dat gemeenten beperkingen of wellicht zelfs een algeheel verbod voor het toepassen van bouwstoffen invoeren. De toepassing van IBC-bouwstoffen wordt landelijk verboden.
Meldingsvereiste grond
Op dit moment geldt dat het verplicht is te melden dat een partij grond wordt toegepast. Die meldingsplicht blijft bestaan en wordt zelfs verzwaard. Het toepassen van grond zonder melding wordt namelijk verboden. Nu is het toepassen zonder melding slechts een administratieve overtreding (het niet melden), maar met de Omgevingswet wordt daarmee ook de toepassing zelf verboden. Overigens gelden er ook onder de Omgevingswet uitzondering op de meldingsplicht, met name voor kleinschalige toepassingen (art. 4.1266, vierde lid Bal).
Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet wordt het voor initiatiefnemers (nog) belangrijker om tijdig na te gaan of het omgevingsplan een bodemonderzoek voorschrijft voor bepaalde functies. Er kan immers veel tijd worden verloren als pas na indiening van de aanvraag wordt geconstateerd dat nog aanvullende informatie moet worden ingewonnen. Verder is het van belang van tevoren goed na te gaan welke kwaliteit toelaatbaar wordt geacht en hoe die, indien nodig, moet worden bereikt. Dit kan per gemeente en zelfs per gebied verschillen.
Dit artikel is gebaseerd op de geconsolideerde tekst van de Omgevingswet en bijbehorende besluiten zoals gepubliceerd tot en met 23 november 2021.
