Nu we bijna een jaar op weg zijn met de Omgevingswet, maakt PONT | Omgeving de balans op met experts uit het veld. In dit interview geeft mr. Shanna Derksen, advocaat/partner bij Wijn & Stael Advocaten en expert in het omgevingsrecht, milieurecht en bestuursrecht, haar visie op de voor- en nadelen van het nieuwe stelsel.
Tekst: Ben Adriaanse, redactie PONT | Omgeving.
‘De invoering van de Omgevingswet heeft voor een enorme verandering gezorgd in hoe we ruimtelijke ordening aanpakken. Een belangrijk voordeel van de Omgevingswet is de meer geïntegreerde benadering van verschillende aspecten zoals ruimte, milieu en waterbeheer. Maar eerlijk gezegd, de voordelen wegen op dit moment nog niet op tegen de nadelen, vooral als we kijken naar de complexiteit van het nieuwe stelsel. Gemeenten en initiatiefnemers zijn nog zoekende, wat in de praktijk zorgt voor vertragingen en frustratie. Zeker de digitale ondersteuning via het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) had beter gekund.’
‘Er zijn zeker punten waar het beter kan. Wat vooral opvalt, is dat de regelgeving en het DSO voor veel mensen nog erg onduidelijk zijn. Ook zie ik dat kleinere gemeenten vaak moeite hebben om zich de nieuwe systematiek en regelgeving eigen te maken. Regelmatig is er ook onvoldoende capaciteit bij gemeenten. Omgevingsplanwijzigingen worden vooruitgeschoven en het onder de knie krijgen van werken met BOPA’s wordt daardoor ook lastig.’
‘Ja, absoluut. Wat we merken, is dat de combinatie van het oude en het nieuwe recht voor verwarring zorgt. Zeker bij omgevingsvergunningaanvragen die onder het oude recht worden afgewikkeld, terwijl aan de andere kant voor dezelfde activiteit algemene regels op grond van de Omgevingswet gelden. Of als omgevingsvergunningen onder het nieuwe recht worden aangevraagd op basis van bestemmingsplannen die onderdeel uitmaken van het tijdelijke deel van het omgevingsplan. Die bestemmingsplannen zijn niet opgesteld met het oog op de Omgevingswet en daardoor sluit het nieuwe stelsel niet aan op het toetsingskader uit het oude recht. Dit is soms lastig schakelen.’
‘De BOPA is op dit moment hét middel voor veel gemeenten en initiatiefnemers om nieuwe initiatieven mogelijk te maken. Veel gemeenten willen nog niet beginnen aan het wijzigen van het omgevingsplan, omdat zij de eerste ervaringen met het omgevingsplan willen afwachten. Dat is begrijpelijk. De BOPA is een goed instrument om ervoor te zorgen dat projecten snel(ler) van de grond komen. Ik denk overigens dat hier ook een keerzijde aan zit. De vraag is of het continu werken met BOPA’s bij afwijkingen van het omgevingsplan op de lange termijn de juiste oplossing is. De BOPA’s moeten straks namelijk allemaal ingepast worden in het omgevingsplan en daarin kunnen juridische complicaties en mogelijke vertragingen ontstaan. In sommige gevallen kan het daarom wel zinvol zijn om nu al in te zetten op omgevingsplanwijzigingen, vooral als projecten een groter gebied beslaan.’
‘De BOPA wordt in de praktijk vaak ingezet om snel een omgevingsvergunning te krijgen, maar er is nog veel onduidelijk over wanneer en hoe je een BOPA inzet. Het valt ons op dat er vooral veel discussie is over de inzet van de BOPA voorafgaand aan het indienen van de aanvraag. Daarbij helpt het ook niet dat de regels en procedures per gemeente verschillen. Mijn advies aan gemeenten en initiatiefnemers is dan ook om van tevoren samen te inventariseren wat de formele eisen zijn die in de gemeente voor het betreffende project gelden (denk aan de toepasselijke procedure, het al dan niet verplicht zijn van participatie, de vraag of de raad bindend adviesrecht heeft). Initiatiefnemers weten dan waar ze aan toe zijn. Dat voorkomt veel vertragingen.’
‘Ik vind de integratie van het ruimtelijk en milieuspoor een stap in de goede richting. Het maakt maatwerk mogelijk, iets waar gemeenten maar ook bedrijven veel behoefte aan hadden. Natuurlijk, het vraagt om een nieuwe manier van werken, en we zijn nog zoekende naar hoe we dit het beste kunnen implementeren. Maar ik ben ervan overtuigd dat dit meer ruimte biedt voor gemeenten om gebieden beter in te richten, en dat is absoluut een vooruitgang.’
‘Er zijn zeker mogelijkheden, vooral als we kijken naar de BOPA en kortere procedures. Maar in de praktijk blijkt het vaak langzamer te gaan dan we zouden willen. Er zijn nog steeds obstakels, zoals het gebrek aan geschikte bouwlocaties en de stikstofproblematiek. Het is belangrijk dat overheden wat pragmatischer worden en beter samenwerken met alle betrokkenen om die obstakels sneller uit de weg te ruimen.’
‘De wetswijziging heeft ervoor gezorgd dat we steeds meer betrokken worden bij de interpretatie van de Omgevingswet, het begeleiden van BOPA’s en het adviseren over overgangsrecht. Wat ik merk, is dat we vaak aan de voorkant van projecten betrokken worden, waar we met onze expertise echt het verschil kunnen maken. Door aan het begin van een project duidelijk te maken wat er juridisch speelt, kunnen we samen met onze cliënten sneller stappen zetten. De komende jaren worden druk, maar ook ontzettend interessant voor ons.’
