De Tweede Kamer heeft gisteren de Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) aangenomen. Mocht deze wet ook door de Eerste Kamer komen, dan heeft dat grote gevolgen voor de hele bouwsector.
Allereerst is de aannemer dan makkelijker aansprakelijk te stellen voor gebreken na oplevering, door elke opdrachtgever. Ook verandert de rol van Bouw- en Woningtoezicht en wordt er een kwaliteitsborger geïntroduceerd. Dat is geen overheidsorganisatie, maar een private partij die het ontwerp toetst aan het Bouwbesluit én tijdens de bouw toezicht houdt op het voldoen aan datzelfde Bouwbesluit. De beoogde ingangsdatum van de wet is 1 januari 2018.
Twee probleempunten
Bouwend Nederland onderschrijft de basisprincipes van de nieuwe wet: Positief is de kwaliteitsimpuls die uitgaat van het volledig nieuwe stelsel. In plaats van een papieren controle vooraf, wordt tijdens de bouw en bij oplevering intensiever getoetst op de wettelijke eisen uit het Bouwbesluit en specifieke zaken die de opdrachtgever aangeeft. De opdrachtgever krijgt daardoor meer bewijs van daadwerkelijk gebouwde kwaliteit en de bouwer krijgt meer mogelijkheden om zijn processen te optimaliseren. Bouwend Nederland heeft vanaf het allereerste moment echter aandacht gevraagd voor twee grote probleempunten in de nieuwe wet.
Ten eerste wordt de aansprakelijkheid van aannemers voor gebreken na oplevering onevenredig verzwaard, en er is ten tweede geen enkele zekerheid dat de bouwleges omlaag gaan, als gevolg van het wegvallen van taken bij de gemeenten. Het risico dat het nieuwe stelsel onevenredig duur wordt, is daardoor aanwezig.
Omkering bewijslast
Wat betreft de aansprakelijkheid vindt Bouwend Nederland een verzwaring van de aansprakelijkheid voor bouwbedrijven niet acceptabel in situaties waarin de opdrachtgever niet een consument is. Bij bouw voor andere opdrachtgevers dan consumenten, schakelen die opdrachtgevers immers bijna altijd adviseurs in en oefenen daarmee relevante invloed uit op het eindresultaat, bijvoorbeeld door aan de aannemer een gedetailleerd ontwerp voor te schrijven.
De verzwaring van de aansprakelijkheid van de aannemer voor verborgen gebreken na oplevering bestaat uit twee componenten. De wet zegt ten eerste dat van een verborgen gebrek al sprake is, wanneer het door de opdrachtgever bij oplevering niet is ontdekt. Daardoor is niet langer van belang of de opdrachtgever het gebrek bij oplevering redelijkerwijs had moeten ontdekken.
In de tweede plaats wordt de bewijslast omgekeerd. Bij gebreken na oplevering gaat de wet er voortaan van uit dat de aannemer daarvoor verantwoordelijk is, waarna het aan de aannemer is om aannemelijk te maken dat hij niet voor het gebrek verantwoordelijk is.
Waarschuwingsplicht
Het is lang niet altijd eenvoudig om dat tegenbewijs te leveren. Vaak zal het een kostbaar proces worden. Bouwend Nederland vindt het onterecht en onacceptabel om deze verzwaarde aansprakelijkheid te laten gelden wanneer de opdrachtgever een ander is dan een consument. Opdrachtgevers met deskundigheid, al dan niet ingehuurd, hebben deze extra bescherming niet nodig. We hebben dan ook bij de Tweede Kamer tot het laatste moment lobby gevoerd om dit te voorkomen. Helaas heeft een goed amendement van het CDA het in de Tweede Kamer niet gehaald. De Kamer stemde wel voor een amendement van de PvdA, waarin de waarschuwingsplicht voor bouwers wordt aangescherpt. Hoewel de gevolgen hiervan minder ver gaan dan een eerder amendement, voorziet Bouwend Nederland ook hier de nodige problemen voor bouwers.
Het standpunt van Bouwend Nederland over de bouwleges wordt breed gedeeld, in de politiek en in de bouwkolom. De Tweede Kamer besloot dan ook dat er een bestuursakkoord moet komen om daadwerkelijk invulling te geven aan de beoogde legesverlaging.
Hoe nu verder?
De Wet Kwaliteitsborging moet nu nog door de Eerste Kamer worden behandeld. Bouwend Nederland zet richting de Eerste Kamer de komende weken haar lobby voort op het gebied van de aansprakelijkheid, de bewijslast en de leges. Ook is er in de Tweede Kamer nog een amendement aangenomen over het verplicht stellen van een zogenaamd opleverdossier voor de consument. Daardoor is er een groter risico op nog verdere lastenverzwaring voor het bouwend bedrijfsleven. Alle reden dus voor Bouwend Nederland om de senatoren indringend te wijzen op de gebreken in deze wet.
Assistentie bij Kwaliteitsborging
Mocht de Eerste Kamer ondanks een brede lobby toch instemmen met de Wet Kwaliteitsborging, dan gaat de invoering daarvan in twee fasen.
Op 1 januari 2018 treden de wijzigingen in het Burgerlijk Wetboek in werking voor alle bouwers en alle bouwwerken. Dit heeft gevolgen voor de wijze waarop u als bouwers de contractuele relatie met uw opdrachtgevers, met ontwerpende partijen en met onderaannemers en toeleveranciers vormgeeft. Om de juridische, praktische en financiële gevolgen te beheersen, zullen al bij contractvorming goede afspraken gemaakt moeten worden.
Ook de invoering van het nieuwe stelsel van kwaliteitsborging heeft grote gevolgen voor bouwers. Op 1 januari 2018 treedt de wet in werking voor bouwwerken in Gevolgklasse 1. Dat zijn eenvoudige vergunningplichtige bouwwerken, waaronder woningen, kleine bedrijfshallen en infrastructurele werken voor langzaam verkeer.
Bouwbesluit
De intensiteit van toetsing en toezicht zal toenemen ten opzichte van wat u bij de meeste gemeenten gewend bent. Bij de oplevering van het bouwwerk moet de kwaliteitsborger op basis van uw documentatie aangevuld met zijn eigen keuringen, verklaren dat het bouwwerk aan het Bouwbesluit voldoet. Zonder zon verklaring mag het bouwwerk niet in gebruik worden genomen.
Dat vraagt van bouwers een aanscherping van de eigen kwaliteitsborging; het nog beter documenteren van wat u bouwt, van keuringsregistraties en dergelijke. Niet alleen het vastleggen van afwijkingen en hoe die zijn opgelost is van belang. Juist het aantoonbaar maken dat wat gebouwd is, goed is.
Hulp voor uw bedrijfsvoering
Gelijktijdig met de voortzetting van de lobby bij de Eerste Kamer, werkt Bouwend Nederland aan informatie en tools om de leden te faciliteren bij hun voorbereiding op de nieuwe wet. Voorlichtingsbijeenkomsten over de hoofdlijnen van de nieuwe wet zijn al gestart en zullen op regionaal niveau de komende weken verder worden uitgerold.
Ten behoeve van de contractering van onderaannemers en toeleveranciers, en de contractuele afspraken met opdrachtgevers, zullen nieuwe modelcontracten worden ontwikkeld. Ook zal een speciale pagina op deze website worden ingericht met praktische informatie en antwoorden op veelgestelde vragen. Ook ten aanzien van interne kwaliteitsborging en het werken met een kwaliteitsborger, zal Bouwend Nederland u ondersteunen door middel van voorlichting, tools en trainingen.
