De Amsterdamse haven, een cruciale schakel in het nationale en internationale transportnetwerk, staat voor een aanzienlijke uitdaging door klimaatverandering. Deltares heeft een gedetailleerd rapport opgesteld dat inzicht biedt in de risico’s en noodzakelijke maatregelen om de haven veerkrachtig en duurzaam te maken. Deze case study onderzoekt de belangrijkste bevindingen en aanbevelingen van Deltares, evenals de stappen die al zijn gezet.
De gevolgen van klimaatverandering zijn niet meer te negeren. De afgelopen jaren zijn er steeds vaker extreme weersomstandigheden waargenomen, zoals de droge zomers in 2018 en 2022 en de hevige regenval in Limburg in 2021. Voor de Amsterdamse haven betekent dit dat zij zich moet aanpassen aan vijf belangrijke klimaateffecten:
1. Verzilting: De toegang vanaf zee wordt bedreigd door een toename van zout in het Noordzeekanaal.
2. Beperkingen in de bereikbaarheid van het achterland: Lage rivierafvoeren hinderen de binnenvaart.
3. Wateroverlast op hotspotlocaties: Bepaalde gebieden binnen de haven zijn kwetsbaar voor wateroverlast.
4. Hittestress: De toenemende frequentie van tropisch warme dagen heeft impact op de operationele efficiëntie.
5. Tijdelijke beperkingen op koelwaterlozingen: Hoge watertemperaturen kunnen leiden tot beperkingen op koelwaterafvoeren.
Deze effecten zijn afhankelijk van de snelheid van klimaatverandering en vereisen zowel korte- als langetermijnstrategieën.
Deltares heeft in haar rapport een scala aan maatregelen aangedragen om de Amsterdamse haven weerbaar te maken tegen de impact van klimaatverandering:
1. Versterking van de kennispositie: Een solide kennisbasis is essentieel voor effectieve klimaatadaptatie. Deltares adviseert de haven om nauwer samen te werken met stakeholders en bestaande kennisprogramma’s te integreren.
2. Optimalisatie van sluisgebruik: Door het huidige sluisgebruik te optimaliseren, kan verzilting in de zomerperiode worden beperkt. Dit omvat het invoeren van tijdslots voor het schutten van schepen en het in gebruik houden van kleinere sluizen.
3. Kleinschalige systeemmaatregelen: Bij een verdere opwarming zijn maatregelen zoals de verbetering van de werking van de selectieve onttrekking bij de Zeesluis IJmuiden noodzakelijk. Dit vereist aanvullend onderzoek naar de effectiviteit en kosten van deze maatregelen.
4. Grootschalige systeemmaatregelen: Voor de lange termijn moeten mogelijk ingrijpende maatregelen overwogen worden, zoals het compartimenteren van het Noordzeekanaal of de ontwikkeling van een zeewaartse haven. Dit zijn kostbare opties, maar kunnen cruciaal zijn afhankelijk van de klimaatontwikkelingen.
Een belangrijke stap in de aanpak van verzilting is de samenwerking met Rijkswaterstaat aan een verziltingsprotocol. De bouw van een zoutdam, die naar verwachting in 2025 operationeel is, is een direct resultaat van deze samenwerking. Dit protocol is ontworpen om de extra zoutinname door het schutten bij de Zeesluis IJmuiden te monitoren en te reguleren.
Daarnaast is de haven betrokken bij het TRANS2-initiatief, dat zich richt op het creëren van een klimaatbestendig achterlandtransport. Dit initiatief beoogt het verbeteren van de binnenvaartlogistiek onder veranderende klimaatvoorwaarden, wat de concurrentiepositie van de haven zal versterken.
Naast de technische maatregelen is het ook van belang dat de haven zich richt op een klimaatadaptieve inrichting. Deltares adviseert om het haventerrein te stresstesten op basis van extreme neerslag en om waterbergingscapaciteit te creëren. Voorbeelden zijn het aanleggen van Wadi’s en het bevorderen van groene daken, wat niet alleen de ecologische impact vermindert, maar ook bijdraagt aan de leefbaarheid van het havengebied.
De aanpak van Deltares biedt de Amsterdamse haven een solide basis om zich aan te passen aan de gevolgen van klimaatverandering. Door een combinatie van kennisversterking, optimalisatie van infrastructuur en innovatieve groene maatregelen kan de haven niet alleen zijn huidige functie behouden, maar ook zijn rol in de toekomst waarborgen. Deze case study toont aan dat met proactieve planning en samenwerking de Amsterdamse haven voorbereid kan zijn op de uitdagingen van een veranderend klimaat, wat een voorbeeld kan zijn voor andere havens.
Bekijk hier het volledige rapport.
