Met de komst van de Omgevingswet is de kruimelgevallenregeling vervallen. Hierdoor vallen deze activiteiten nu onder de normale procedure waarmee een omgevingsvergunning voor een buitenplanse omgevingsplanactiviteit (BOPA) wordt aangevraagd. Op het eerste gezicht lijkt dit een zwaarder toetsingskader met een grotere onderzoekslast. Gelukkig valt dat vaak mee. De BOPA is een lenig instrument. De BOPA biedt kansen om vergunningen efficiënt en doelgericht te kunnen motiveren. In dit artikel bekijken we de kansen om relatief kleine ontwikkelingen snel mogelijk te maken. Zonder onnodige lasten maar met voldoende rechtszekerheid.
Voor situaties waarbij een ontwikkeling niet past binnen het omgevingsplan, maar de afwijking van het omgevingsplan relatief klein is, maken we een BOPA-motivering. Die gaan regelmatig om kleine afwijkingen die voorheen onder de kruimelgevallenregeling vielen (onderdeel van het Besluit omgevingsrecht). Kenmerk van een kruimelgeval was, dat daarvoor een kortere voorbereidingsprocedure gold (de ‘reguliere’ in plaats van de ‘uitgebreide’). Onder de Omgevingswet bestaat deze regeling niet meer. Voor een BOPA geldt vaak hoe dan ook een reguliere procedure (8 weken), waarbij het college van B&W bevoegd gezag is.
Verder gold vroeger dat bij een kruimelgeval een beknoptere motivering (de ‘goede ruimtelijke onderbouwing’, artikel 2.12 Wabo) werd opgenomen. Dat verschil in wijze van motivering vinden we nu niet meer in de wet. Ook voor een zogenoemde beknopte BOPA moet gemotiveerd worden dat met de ontwikkeling wordt voldaan aan een evenwichtige toedeling van functies aan locaties (ETFAL). Echter: voor ‘kleinere’ afwijkingen is een beknopte onderbouwing voldoende, waardoor een aparte kruimelgevallenregeling overbodig is geworden.
Een belangrijk uitgangspunt is dat gemeenten bij een BOPA-aanvraag alleen die informatie mogen vragen die noodzakelijk is voor de beoordeling van de aanvaardbaarheid van de activiteit. Dit uitgangspunt houdt de procedure efficiënt voor de gemeente en de initiatiefnemer, en voorkomt onnodige lasten voor initiatiefnemers. Bij kleine ontwikkelingen, zoals functiewijzigingen binnen bestaande bebouwing, kan vaak worden volstaan met een summiere onderbouwing en beperkt onderzoek. De gemeente moet daarom per aanvraag kritisch kijken welke informatie nodig is. Hiermee wordt voorkomen dat onnodige informatie wordt gevraagd aan initiatiefnemers.
Ook voor tijdelijke vergunningen biedt de Omgevingswet extra flexibiliteit. De eisen op bijvoorbeeld geluid en geur zijn minder streng, waardoor gemeenten sneller maatwerkbesluiten kunnen nemen met beperkte impact op de omgeving.
Om de kleine afwijkingen eenvoudig en consequent te behandelen kunnen gemeenten ervoor kiezen om beleidsregels te formuleren en vast te stellen.
Zo heeft de gemeente Molenlanden een ‘BOPA light’ beleidsregel opgesteld. Deze ligt het verlengde van de voormalige kruimelregeling. Deze regeling maakt het makkelijker om bepaalde kleine ontwikkelingen te vergunnen, door de motiveringseisen te verlichten en de beoordeling efficiënt te laten verlopen.
Dit soort beleid kan van toepassing zijn op diverse kleine afwijkingen, bijvoorbeeld:
het bouwen of uitbreiden van kleine bijgebouwen (zoals een schuurtje of erker);
het tijdelijk afwijken van het omgevingsplan (bijvoorbeeld voor mantelzorgwoningen of tijdelijke woonunits);
het realiseren van een bed & breakfast of een bedrijf aan huis;
het hobbymatig gebruiken van agrarische gronden, zoals het plaatsen van een paardenbak of schuilgelegenheid;
Wijziging van het gebruik in afwijking van de bestaande gebruiksregels, maar waarbij de nieuwe situatie met het oog op bijvoorbeeld geluid en veiligheid niet gevoeliger wordt;
Een kleine uitbreiding van een bouwwerk binnen de bestaande bestemmingsgrenzen.
Een andere manier om kleine afwijkingen snel te kunnen behandelen is ervoor te zorgen dat het adviesrecht van de gemeenteraad op deze gevallen niet van toepassing is.
Een casus: beknopte motivering
Een recente aanvraag voor een tijdelijke opvanglocatie van vluchtelingen in bestaande gebouwen toont hoe je een BOPA-motivering effectief en beknopt kan opstellen. In dit geval vroeg de gemeente expliciet om de motivering zo kort mogelijk te houden. Alleen de relevante aspecten van de fysieke leefomgeving zijn benoemd en gemotiveerd in een overzichtelijke tabelvorm. Zo bleef de motivering overzichtelijk en relevant, zonder de toevoeging van uitgebreide standaardteksten over toetsingskaders of beleid die in dit geval geen meerwaarde bieden. Lekker compact en to-the-point!
Het werken met een beknopte BOPA-motivering biedt meerdere voordelen:
Efficiëntie: Tijdelijke vergunningen en kleinschalige projecten kunnen snel en doelgericht worden beoordeeld.
Lagere onderzoekslasten: Er wordt alleen informatie gevraagd die noodzakelijk is, zodat alleen relevante aspecten worden onderzocht/gemotiveerd.
Flexibiliteit: De focus ligt op relevante aspecten, wat meer ruimte geeft voor maatwerk.
Short cut: kruimelgevallen bij recht mogelijk maken
In dit artikel beschrijven we hoe je de BOPA snel en efficiënt kunt inzetten om kleine ontwikkelingen, vooral voormalige kruimelgevallen, mogelijk te maken. Maar: er is nog een kortere route. Zijn er kruimelgevallen, of andere kleine afwijkingen, die binnen de gemeente eigenlijk altijd worden verleend? Dan is het net zo makkelijk om ze in het omgevingsplan bij recht mogelijk te maken. En is een afweging specifiek op één of enkele punten vaak toch gewenst, dan kan ook een binnenplans vergunningstelsel, met een beperkt beoordelingskader, uitkomst bieden.
De reguliere BOPA-procedure biedt genoeg ruimte om vergunningen snel, efficiënt en op maat te motiveren. Door te focussen op wat echt noodzakelijk is, kunnen zowel tijdelijke als kleinschalige projecten soepel worden afgehandeld.
