Wellicht heeft u gehoord van de Europese natuurherstelwet. Deze wet is namelijk onderwerp van veel discussie geweest op het Europese toneel, met wisselende steuntoezeggingen van onder andere Nederland en Hongarije. Maar wat houdt deze wet precies in? In onderstaande blog zetten we de totstandkoming en consequenties van de wet voor u op een rij.
De Europese Commissie heeft een pakket aan maatregelen geïntroduceerd om Europa bestendig te maken tegen klimaatverandering en (verdere) aantasting van het milieu. Dit pakket aan maatregelen heet de Europese Green Deal. Met deze Green Deal wil de Europese Unie in 2050 het eerste klimaatneutrale continent zijn. De Green Deal bestaat uit verschillende initiatieven en wetsvoorstellen, waarvan de natuurherstelwet een belangrijk onderdeel is.
De natuurherstelwet (volledig: Verordening van het Europees Parlement en de Raad inzake natuurherstel en tot wijziging van Verordening (EU) 2022/869) is in juni 2022 gepresenteerd door de Europese Commissie, onder leiding van voormalig klimaat-eurocommissaris Frans Timmermans. De wet bevatte ambities en doelstellingen om schade aan de Europese natuur tegen 2050 volledig te herstellen. Maar deze grote ambities stuitten op veel kritiek. De wet werd als gevolg van deze kritiek grootschalig aangepast voordat deze in 2023 werd aangenomen door het Europees Parlement. Zo werden de voorheen juridische bindende doelstellingen, ook wel resultaatsverplichtingen genoemd, omgezet naar inspanningsverplichtingen. Deze inspanningsverplichtingen betekenen dat de lidstaat moet aan kunnen tonen hoe die zich heeft ingespannen om de doelstellingen te behalen.
Ook is het voorgestelde verslechteringsverbod uit de wet gehaald. Dit verslechteringsverbod verbood elke verslechtering van de staat van de natuur. Er bestaat nog steeds een streven naar het voorkomen van verslechtering, maar er wordt niet meer gesproken van een verbod. Tenslotte werd de uitzonderingsmogelijkheid opgenomen, waaruit volgt dat de wet niet in de weg mag staan aan bepaalde projecten, zoals de bouw en exploitatie van installaties voor belangrijke projecten.
In februari 2024 stemde het Europees Parlement in met het initiatiefvoorstel. Vier maanden later werd het wetsvoorstel voorgelegd aan de Raad van Ministers. Alle lidstaten van de Europese Unie worden bij deze bijeenkomst vertegenwoordigd door hun bevoegde ministers. Tijdens deze bijeenkomst voeren de ministers verschillende werkzaamheden uit, zoals het goedkeuren van wetsvoorstellen. Het was in dit geval aan de ministers die verantwoordelijk zijn voor het milieubeleid om het laatste akkoord te geven voor de natuurherstelwet. Eerder bestond er onder deze ministers geen meerderheid om voor de wet te stemmen. Bij de stemming in februari 2024 besloot de Oostenrijkse milieuminister Leonore Gewessler de wet op het laatste moment te steunen, een solo-actie die haaks tegenover de wens van haar nationale coalitiepartners stond. Hierdoor werd de wet met een nipte meerderheid aangenomen. De stemming kreeg op deze manier nog een onverwachtse wending. Per juni 2024 is de natuurherstelwet dus officieel aangenomen. Maar, wat zijn precies de consequenties voor Nederland nu deze natuurherstelwet is aangenomen?
Nederland spant zich op grond van de Europese Habitatrichtlijn al in om natuurgebieden te beschermen. Op grond van deze richtlijn heeft Nederland 162 natuurgebieden aangewezen als Natura 2000-gebieden. Voor deze gebieden geldt op grond van de Habitatrichtlijn een verslechteringsverbod. In de natuurherstelwet is een (aanvullende) lijst opgesteld met ecosystemen die als ‘beschadigd’ worden beschouwd. Hoewel het verslechteringsverbod uit de natuurherstelwet is gehaald, bestaat er voor deze aanvullende ecosystemen een inspanningsverplichting om de doelstellingen uit de wet te behalen. Zo moet Nederland zich inspannen om percentages van deze ecosystemen te herstellen, te noemen 30% in 2030, 60% in 2040 en 90% in 2050.
Daarnaast categoriseert de natuurherstelwet verschillende ecosystemen. Hierbij kan gedacht worden aan bosecosystemen, stedelijke ecosystemen of mariene ecosystemen. Voor bepaalde ecosystemen zijn specifieke doelstellingen opgenomen om te garanderen dat de huidige aantastingen hersteld worden. Een voorbeeld van zo’n specifieke doelstelling is de verplichting om maatregelen te treffen om de biodiversiteit van bosecosystemen te vergroten of de maatregel tot het planten van 3 miljard extra bomen tegen eind 2030.
Om deze doelstellingen en het herstel van de natuur zo succesvol mogelijk uit te voeren, moeten lidstaten tot en met 2050 meerdere nationale herstelplannen indienen bij de Europese Commissie. In deze herstelplannen geven de lidstaten aan hoe ze de (specifieke) doelstellingen van plan zijn te behalen. De herstelplannen zien op het volledige grondgebied van een lidstaat, vandaar dat overleg met decentrale overheden, inwoners en andere belanghebbenden wordt aangeraden namens de Europese Commissie. Het behalen van de doelstellingen komt namelijk bovenop de natuurambities die al bestaan. Het draagvlak voor ingrijpende natuurinitiatieven is momenteel al erg laag, vandaar dat de Europese Commissie hoopt het draagvlak voor de bestaande en de aanvullende ambities te vergroten door middel van inspraak.
Voldoen aan de natuurherstelwet wordt een opgave voor Nederland. Het bereiken van de bestaande ambities op het gebied van natuurbeleid was al niet verzekerd. De doelstellingen van de natuurherstelwet die nu bovenop de al bestaande ambities komen, maken dat er veel werk aan de winkel is. Hoewel de kosten op korte termijn aanzienlijk zijn (ingeschat rond de 76 miljard euro), wordt geschat dat de baten op lange termijn ruimer zijn (130 miljard). Het bereiken van de doelstellingen zorgt namelijk voor een gezondere leefomgeving, door verbeterde water-, bodem- en luchtkwaliteit.
Dit was in een notendop de totstandkoming en inhoud van de Europese natuurherstelwet.
