De VNG introduceerde onlangs het VTH Kompas: een instrument dat gemeenten helpt hun VTH-organisatie gericht te ontwikkelen en de samenwerking te versterken. Paloma Stam, afdelingsmanager VTH bij de gemeente Gooise Meren, behoorde tot de eersten die ermee aan de slag gingen. In dit gesprek deelt zij haar ervaringen, van de eerste indruk tot de verrassende inzichten die het VTH Kompas opleverde.
De pilot met het VTH Kompas is Paloma Stam goed bevallen, daar kan ze direct duidelijk over zijn. Het doel en de opbouw spraken aan. ‘Ik vind het een heel mooie tool om redelijk objectief te zien waar je als gemeente staat op VTH-gebied en welke stappen je hebt te zetten. De 7 thema’s waren duidelijk en herkenbaar. Het zijn precies de onderwerpen waar ik als afdelingsmanager mee bezig ben.’
Digitalisering en data, beleid en strategie en organisatieontwikkeling sprongen eruit. ‘Digitalisering is enorm actueel. En beleid en strategie vormen natuurlijk de basis. Terwijl organisatieontwikkeling weer een thema is waar ik zelf momenteel mee bezig ben. Het Kompas biedt houvast voor het doorontwikkelen en op welke vlakken je dat moet doen.’
Stam noemde de tool bewust ‘redelijk’ objectief. ‘Uiteindelijk vul je als organisatie het Kompas zelf in. Je kijkt dan toch door je eigen bril.’ Een advies van haar kant aan collega-gemeenten die met de tool aan de slag willen, is dan ook om een objectief persoon aan te laten haken. ‘Ik denk dat je dan nog meer uit het VTH Kompas haalt. Want zonder die kritische blik loop je het risico jezelf iets mooier voor te doen’, zegt ze eerlijk. ‘Het is menselijk om je eigen afdeling soms rooskleuriger neer te zetten dan in werkelijkheid het geval is. Een ‘onafhankelijke derde’ voorkomt dit.’
Zo’n derde vormde voor De Gooise Meren de pilot-begeleider van de VNG. ‘Hij kon dingen verduidelijken, als er ergens verwarring over ontstond. Maar belangrijker: hij stelde kritische vragen. Als wij zeiden dat we al op een bepaald ambitieniveau zaten, vroeg hij: waar blijkt dat uit? Kun je dat onderbouwen? Dat is heel waardevol.’
‘Ik denk dat je nog meer uit het VTH Kompas haalt met een objectieve derde erbij die kritische vragen stelt’
Het radarbeeld van de huidige situatie en de ambitie vond Stam een mooi visueel resultaat om te delen. ‘Het geeft direct globaal inzicht, vooral richting directie en collega’s die minder in de inhoud zitten.’ Maar voor haarzelf zat de grootste waarde dieper. ‘De achterliggende informatie is voor mij als manager het belangrijkst. Waar staan we nu? Wat willen we? En waar moeten we eerst aandacht aan besteden?’
Dat leidde tot concrete keuzes. Zo gaat Gooise Meren binnen beleid en strategie meer sturen op maatschappelijke doelen. ‘We willen outcome-gericht werken: niet alleen registreren wat we doen, maar hoe dat bijdraagt aan maatschappelijke doelen.’ Ze geeft een voorbeeld: ‘We controleren op verhuur via Airbnb. Je kunt zeggen: we hebben 30 controles gedaan. Maar veel relevanter is dat we 20 woningen hebben teruggegeven aan de woningvoorraad. Zo’n maatschappelijk resultaat zegt een bestuurder ook veel meer dan het aantal controles.’
Het Kompas bevestigde punten die Stam al vermoedde. ‘Zoals ik eerder aangaf, wist ik dat we moesten werken aan organisatieontwikkeling, ook in relatie tot de kwaliteitscriteria. Het Kompas helpt me om dat te prioriteren en gestructureerd aan te pakken.’ En daarnaast leverde de tool verrassende inzichten op.
‘Bijvoorbeeld dat we het financieel goed voor elkaar hebben. Dat is natuurlijk breder dan VTH, maar het is fijn om te kunnen denken: niets meer aan doen!’ Een ander inzicht betrof de samenwerking. ‘We konden kiezen voor het hoogste ambitieniveau, waarin we intensief integreren met ketenpartners. Maar wij realiseerden ons dat dat voor ons niet nodig is. We werken al goed samen op verschillende niveaus en bereiken daarmee onze maatschappelijke doelen’ Met andere woorden: niet alles hoeft altijd méér, groter of intensiever. ‘Sommige dingen zijn gewoon goed genoeg. Dat vond ik een geruststellende constatering.’
‘We konden kiezen voor het hoogste ambitieniveau, maar soms is een lager ambitieniveau ook voldoende om onze maatschappelijke doelen te bereiken. Dat vond ik een geruststellende constatering.’
De uitkomsten van het Kompas zijn inmiddels gedeeld met de directie. ‘We hebben afgesproken dat de inzichten input vormen voor het uitvoeringsprogramma VTH en ons afdelingsplan.’ Maar Stam denkt verder. ‘Het zou mooi zijn als de tool geschikt wordt voor evaluaties. Hoe ziet het plaatje er over een jaar uit? Dus meer dan een eenmalig product, maar een Kompas dat meegroeit met de organisatie.’
En over de organisatie gesproken: tot slot tipt Stam het Kompas niet in je eentje te gebruiken. ‘Vul het met meerdere mensen van de afdeling in. Dat zorgt voor draagvlak, motivatie en inhoudelijke kwaliteit.’ Gooise Meren deed dat met 4 collega’s: 2 beleidsadviseurs, de teamleider toezicht en handhaving en de coördinator vergunningen. ‘Het was heel waardevol om samen boven de materie te hangen en van een afstandje te kijken wat we nu eigenlijk doen en hoe we ervoor staan. Het maakte ook trots om te zien wat we al voor elkaar hebben gekregen.’ Die trots helpt ook bij het erkennen van verbeterpunten. ‘Als je goed in beeld hebt wat je al hebt bereikt, is het minder erg om toe te geven dat sommige dingen nog aandacht nodig hebben.’
