Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet per 1 januari 2024 is het voorkeursrecht niet meer opgenomen in de Wet voorkeursrecht gemeenten (de ‘Wvg’ is vervallen) maar in de Omgevingswet. Aandachtspunt voor gemeenten bij het vestigen van het voorkeursrecht onder de Omgevingswet is de inschrijving van het voorkeursrecht.
De verplichting tot inschrijving van het voorkeursrecht viel vóór de inwerkingtreding van de Omgevingswet onder de Wet kenbaarheid publiekrechtelijke beperkingen onroerende zaken (‘Wkpb’).
Door de inwerkingtreding van de Omgevingswet volgt de inschrijfverplichting uit de Omgevingswet zelf. Het voorkeursrecht moet hierdoor worden ingeschreven in de Basisregistratie Kadaster (‘BRK’) en niet meer in de Basisregistratie Kadaster Publiekrechtelijke beperkingen (‘BRK-PB’).
De inschrijfverplichting van het voorkeursrecht staat specifiek in artikel 16.82a Omgevingswet. Hierin staat dat de voorkeursrechtbeschikking moet worden ingeschreven in de openbare registers. Met voorkeursrechtbeschikking wordt in ieder geval bedoeld het besluit, de perceelslijst en de grondtekening. Dit volgt uit artikel 7.1 Omgevingsbesluit.
Nadat een voorkeursrechtbeschikking bekend is gemaakt (lees: is toegezonden aan de belanghebbenden), moet de beschikking binnen vier dagen worden ingeschreven in de openbare registers. Om de voorkeursrechtbeschikking in te schrijven moeten de stukken ter inschrijving worden aangeboden aan het Kadaster. De snelste en eenvoudigste manier is het digitaal aanbieden van de stukken via SYVAS (Systeem Voor het Aanbieden van Stukken).
De procedure om (de juiste) toegang te krijgen tot het SYVAS-systeem kan enkele weken duren. Gemeenten doen er daarom goed aan om dit geruime tijd voor het nemen van de voorkeursrechtbeschikking te regelen. Een andere mogelijkheid – als digitale inschrijving via het SYVAS-systeem nog niet mogelijk is door het ontbreken van het daarvoor vereiste certificaat – is dat de stukken per post ter inschrijving worden aangeboden aan het Kadaster. Het Kadaster stelt diverse eisen aan het ter inschrijving aanbieden via de post, zoals het overhandigen van een verklaring van eensluidendheid en eisen voor de opmaak.
Een tijdige en juiste inschrijving van de voorkeursrechtbeschikking is van belang omdat ingeval de voorkeursrechtbeschikking niet tijdig (lees: binnen vier dagen na bekendmaking) is ingeschreven, het voorkeursrecht “onverwijld” moet worden ingetrokken (artikel 9.5, eerste lid Omgevingswet). Ander belangrijk punt is dat het voorkeursrecht in werking treedt op het tijdstip van inschrijving. Onder de Wvg was de inwerkingtreding van het voorkeursrecht anders geregeld. Een voorkeursrecht trad toen in werking de dag na bekendmaking van het voorkeursrecht in het Gemeenteblad.
Sinds een aantal jaar moet de terinzagelegging van de voorkeursrechtbeschikking met bijbehorende stukken behalve in fysieke vorm ook langs elektronische weg plaatsvinden. Dit volgt uit de Bekendmakingswet. In het Gemeenteblad (waarin kennis moet worden gegeven van de terinzagelegging) en in de bekendmakingsbrief aan de belanghebbenden dient een hyperlink naar de desbetreffende gemeentelijke voorziening (vindplaats), zoals de website van de gemeente, te worden opgenomen. Deze verplichting voorkomt dat belangstellenden uitsluitend door middel van een fysiek bezoek aan het gemeentehuis kennis kunnen nemen van de relevante stukken. Een verplichting die ook al gold onder de Wvg, maar toch belangrijk genoeg is om nog even te benoemen.
Het is belangrijk dat de inschrijving en terinzagelegging van het voorkeursrecht tijdig en juist gebeurt. Door de Omgevingswet is de wijze van inschrijven veranderd. Wij zijn op de hoogte van deze en andere wijzigingen van het voorkeursrecht onder de Omgevingswet en adviseren u daar graag over.
