In het Klimaatakkoord zijn uitdagende klimaatdoelstellingen vastgesteld. Op gebouweigenaren en/of huurders rust een (actieve) energiebesparings- en informatieplicht om bij te dragen aan het behalen van deze doelstellingen. De overheid besteedt in toenemende mate aandacht aan de uitvoering en de naleving van deze verplichtingen. In deze blog staan wij stil bij de relevante ontwikkelingen en toenemende handhavingsrisico’s.
In Nederland is het Activiteitenbesluit Milieubeheer van toepassing op ‘inrichtingen’. Een inrichting is – kort gezegd – een gebouw of complex met enige mate van milieugevolgen. Dit zijn niet alleen fabrieken, maar ook restaurants, wasstraten en kantoren.
Op grond van het Activiteitenbesluit bestaat de verplichting om alle energiebesparende maatregelen met een terugverdientijd van maximaal vijf jaar te implementeren. Deze verplichting is van toepassing op zogenaamde type A en B-inrichtingen; de (middel)grootverbruikers. Hieronder vallen bijvoorbeeld kantoren en bedrijven die meer dan 50.000 kWh elektriciteit en meer dan 25.000 m³ gas in aardgasequivalenten verbruiken. De verplichting geldt niet voor (onder meer) kleinverbruikers en type-C-inrichtingen (die hebben aparte energiebesparingsverplichtingen).
Als uitgangspunt geldt dat de verplichting rust op de ‘drijver van de inrichting’. Afhankelijk van de feitelijke situatie en contractuele afspraken, is de drijver van een inrichting de gebouweigenaar en/of een huurder.
In de Activiteitenregeling zijn erkende energiebesparende maatregelen opgenomen waar per bedrijfstak ten minste aan moet worden voldaan. Het is ook toegestaan om alternatieve maatregelen te nemen, mits die maatregel ten minste gelijkwaardig is aan of beter is dan de erkende maatregel.
De implementatie van maatregelen vereist vaak een flinke investering. Hoewel die investering zich binnen vijf jaar zou moeten terugverdienen, moet de investering aan de voorkant worden gedaan. Hierbij kan worden gedacht aan dubbele beglazing, led-lampen, timers, maar ook aanvullende isolatie, zonnepanelen en warmtepompen komen vaak voor.
Op de verplichting tot het implementeren van bepaalde maatregelen bestaan uitzonderingen. Hiervan is sprake als het gebouw aan bepaalde bouwregelgeving voldoet of als een energielabel is afgegeven waaruit blijkt dat het gebouw al voldoende energiezuinig is. Uitzonderingen zijn bijvoorbeeld van toepassing op kantoorgebouwen die minimaal een energielabel C hebben.
Sinds 1 juli 2019 is ook de zogenaamde informatieplicht van toepassing. De informatieplicht houdt in dat eens per vier jaar een rapport moet worden opgesteld waarin wordt opgenomen welke energiebesparende maatregelen zijn geïmplementeerd. Nieuwe bedrijven/kantoren moeten dit rapport binnen een jaar na oplevering/oprichting indienen. Het rapport dient via de website van de RVO te worden geüpload.
De invoering van de informatieplicht draagt eraan bij dat de overheid actief kan monitoren in hoeverre aan de energiebesparingsplicht wordt voldaan. Het betekent dat gerichte controles uitgevoerd kunnen worden, bijvoorbeeld als een rapportage ontbreekt of als (mogelijk) niet aan de energiebesparingsplicht wordt voldaan.
De meest voorkomende vorm van handhaving bij niet-naleving van de verplichtingen is de oplegging van een last onder dwangsom. De overtreder krijgt dan een redelijke termijn om de overtreding beëindigen, op straffe van verbeurte van de dwangsom.
De minister van Economische Zaken en Klimaat (EZK) in totaal EUR 9.565.000.- beschikbaar gesteld om in 2020 en 2021 versterking en versnelling te bieden bij de uitvoering en naleving van de verplichtingen. Het bevoegd gezag, omgevingsdiensten en regionale uitvoeringsdiensten kunnen aanspraak maken op een bijdrage uit het fonds. Het handhavingsrisico neemt hierdoor toe.
De minister van EZK heeft recent aangekondigd dat op uiterlijk 1 januari 2023 een uitgebreidere energiebesparingsplicht in werking zal treden. De uitbreiding houdt een aanvullende verplichting in om specifieke CO2-reducerende maatregelen te nemen.
De uitvoering en naleving van de energiebesparings- en informatieplicht ligt onder een vergrootglas, met de nodige handhavingsrisico’s van dien. Daarnaast wordt de reikwijdte van de energiebesparingsplicht op korte termijn uitgebreid. Het is dus van belang om hiermee rekening te houden bij gebouwmanagement, maar ook in de huurrelatie tussen verhuurder/huurder.
