In de achterliggende maanden hebben de energieregio’s een concept Regionale Energie Strategie (RES) opgesteld. De regio’s tonen een grote bereidheid om bij te dragen aan het halen van het doel uit het Klimaatakkoord om in 2030 35 terawattuur (TWh) elektriciteit op te wekken uit zon en wind. Wel komen knelpunten naar voren, onder andere rond de capaciteit van het netwerk.
Er liggen nog fundamentele keuzes op tafel over verantwoordelijkheden, financiering en regelgeving. Keuzes die niet alleen bij de regio’s liggen maar ook bij andere partijen - niet in het minst bij het Rijk. Alle RES’en onderstrepen het belang van een ‘eerlijke verdeling van lusten en lasten’. Het organiseren van bestuurlijk draagvlak en het creëren van maatschappelijke betrokkenheid verkeren nog in een beginstadium.
Tussentijdse analyse
Dat zijn enkele van de waarnemingen van het PBL in een tussentijdse analyse van de concept Regionale Energie Strategieën (RES'en). Het PBL heeft de (voorlopige) concept RES’en bestudeerd die begin juni 2020 openbaar waren. Ondanks de impact van corona, is het met een ruimere planning bijna alle energieregio’s gelukt om rond de oorspronkelijke deadline te publiceren. De tussentijdse analyse dient ertoe om betrokkenen zicht te geven op wat nodig kan zijn om tot een goede RES te komen. De tussentijdse analyse biedt een spiegel op nationaal niveau op basis van de individuele RES’en. De analyse levert geen kwantitatieve doorrekening en geen benchmark of beoordeling per regio.
Het PBL heeft naar de concepten gekeken vanuit de thema’s die de handreiking van het Nationaal Programma RES benoemt: elektriciteit, Regionale Structuur Warmte, ruimtegebruik, energiesysteemefficiëntie en bestuurlijk draagvlak en maatschappelijke betrokkenheid.
Hoog bod vanuit regio’s overtreft ruimschoots doel van 35 TWh
De totstandkoming van de RES’en is een proces van onderop. Opvallend is dat het opgetelde bod van regionale ambities het nationale doel van 35 TWh ruimschoots overschrijdt en op ongeveer 50 TWh uitkomt. De nu aangeleverde RES’en zijn voorlopige concepten. Er zullen nog veel keuzes gemaakt moeten worden, zoals over de uiteindelijke verdeling tussen zon en wind. Voor zover het gaat om nieuwe ambities, bovenop de huidige productie en productie op grond van een subsidiebeschikking (SDE+), lijken veel regio’s de voorkeur te geven aan zon. De voorkeuren van regio’s voor kleinschalige, ruimtelijk gemakkelijker inpasbare installaties zijn vaak niet het meest kostenefficiënt qua netwerk, technologie en omvang.
Regio’s zijn ook gestart met de Regionale Structuur Warmte, maar de uitwerking ervan wacht veelal nog op de gemeentelijke warmteplannen. Die worden uiterlijk in 2021 door de gemeentes vastgesteld.
Ruimtelijke uitwerking vraagt nog veel aandacht
Alle regio’s geven in hun concept-RES aandacht aan het ruimtegebruik. De mate van uitwerking verschilt sterk tussen regio’s en deelregio’s. De ruimtelijke consequenties van een RES zijn in de meeste gevallen nog niet zichtbaar. Soms zijn zoekgebieden ruim gekozen en vaag omgrensd. Ruimtegebruik beperkt zich vaak tot het ‘inpassen’ van energie-installaties in zoekgebieden. Over ruimtelijke belangen die regiogrenzen overschrijden, zoals bij Natura 2000-gebieden, is bovenregionale afstemming nodig.
RES’en stellen capaciteit elektriciteitsnetwerk op de proef
Regionale netbeheerders hebben voor de meeste RES’en netimpactanalyses gemaakt. In vrijwel alle regio’s zijn knelpunten in het netwerk gesignaleerd. Hierbij speelt onder andere de voorkeur van veel regio’s voor zon boven wind een rol. Regio’s en netbeheerders zoeken naar passende oplossingen, maar afspraken over kosten en over prioritering bij een chronisch tekort aan capaciteit op het netwerk zijn nog niet gemaakt.
Bestuurlijk draagvlak en maatschappelijke betrokkenheid in beginstadium
Alle regio’s geven aandacht aan participatie en lokale inbreng, maar op heel verschillende manieren. Regio’s zijn onzeker over wat het beste moment is om burgers te laten participeren. Vaak is die participatie pas later in het proces voorzien, bijvoorbeeld op een moment dat zoekgebieden voldoende concreet zijn om erover in gesprek te gaan. De voorlopige concept-RES is ook nog niet altijd formeel voorgelegd aan besluitvormende organen, zoals gemeenteraden. Wel zijn gemeenteraden op allerlei manieren geïnformeerd en zijn zij soms al akkoord gegaan met eerdere kaderstellende documenten (startdocumenten, oudere energieakkoorden).
Monitor concept-RES door het PBL 1 februari 2021 beschikbaar
Vanaf 1 oktober gaat het PBL de dan beschikbare netimpactanalyses en alle dertig concept RES’en analyseren voor de Monitor concept-RES. Dit eindrapport richt zich vooral op het nader kwantificeren van doelbereik in het licht van de vele onzekerheden. Het eindrapport zal uiterlijk 1 februari 2021 gepubliceerd worden.
///
01-10-2020 | Rapport
Het PBL heeft, op verzoek van het Nationaal Programma Regionale Energie Strategieën (RES’en), een tussentijdse analyse gemaakt van de (voorlopige) concept-RES’en die begin juni 2020 openbaar waren. De RES is een van de manieren uit het Klimaatakkoord om klimaatdoelen te kunnen bereiken.
Met een RES brengen regio’s samen met maatschappelijke partners, bedrijfsleven en bewoners regionaal gedragen keuzes tot stand voor de opwekking van duurzame elektriciteit, de warmtetransitie in de gebouwde omgeving en de daarvoor benodigde opslag en energie-infrastructuur.
Tussentijdse analyse om het leerproces te versnellen
Deze tussentijdse analyse dient ertoe alle betrokkenen vroegtijdig zicht te geven op wat er nog nodig kan zijn om tot een definitieve RES te komen. Het kan zo leerprocessen rond de RES versnellen. De tussentijdse analyse biedt een doorkijk vanuit het nationale niveau naar de verzamelde regionale RES’en. De analyse levert geen kwantitatieve doorrekening en geen benchmark of beoordeling per regio.
Thema’s uit handreiking Nationaal Programma RES
Het PBL heeft naar de voorlopige concept-RES’en gekeken vanuit de thema’s die de handreiking van het Nationaal Programma RES benoemt: elektriciteit, Regionale Structuur Warmte, ruimtegebruik, energiesysteemefficiëntie en bestuurlijk draagvlak en maatschappelijke betrokkenheid.
Monitor concept-RES
Na 1 oktober 2020 analyseert het PBL alle 30 regionale plannen voor de monitor concept-RES die op 1 februari 2021 wordt gepubliceerd. De nadruk bij de monitor concept-RES ligt op nadere kwantificering van het doelbereik binnen de context van de meer kwalitatieve thema’s. Het PBL-rapport ‘Systematiek Monitor RES’ geeft de hoofdlijnen van de aanpak.
