Op 10 oktober jl. is het langverwachte rapport van het Adviescollege ICT-toetsing verschenen. De Eerste Kamer had het Adviescollege om dit rapport verzocht om meer inzicht te krijgen in de huidige staat van het DSO. Veel Eerste Kamerleden hebben in de aanloop naar het rapport al aangegeven dat de resultaten van grote invloed zullen zijn op hun stemgedrag begin november om de Omgevingswet al dan niet per 1 januari 2023 in werking te laten treden. Het Adviescollege bestempelt de besluitvorming over de datum van inwerkingtreding als een ''lastig dilemma'' en spreekt van ''forse beperkingen'' bij inwerkingtreding op 1 januari. Senatoren Mary Fiers (PvdA) en Saskia Kluit (Groen Links) reageren voor Omgevingsweb op dit advies.
Het Adviescollege is gevraagd om met name onderzoek te doen naar de betrouwbaarheid, stabiliteit en technische werking van de landelijke voorziening DSO-LV en naar de Tijdelijke Alternatieve Maatregelen (TAM’s) die zijn bedoeld als vangnet voor het functioneren van de planketen binnen het DSO als geheel.
Het Adviescollege concludeert: ''De wijze waarop ketentesten zijn ingevuld en uitgevoerd geeft onvoldoende zekerheid over de stabiliteit, betrouwbaarheid en technische werking van de DSO-keten. Het Adviescollege adviseert daarom om een stevige kwaliteitsimpuls te geven aan indringend ketentesten. De TAM’s verlagen weliswaar de risico’s van de inwerkingtreding maar introduceren ook extra complexiteit. Het Adviescollege adviseert daarom om de centrale regie op de inzet van TAM’s te versterken.''
Een aanbeveling voor een specifieke datum van inwerkingtreding wordt er niet gedaan. Zowel spoedige inwerkingtreding als uitstel brengen volgens het Adviescollege namelijk maatschappelijke risico's met zich mee. Wel krijgen de leden van de Eerste Kamer een aantal adviezen die zij mee kunnen nemen in hun besluitvorming. Zo wijst het Adviescollege de Kamerleden erop dat bij invoering op 1 januari 2023 er maximaal moet worden ingezet om deze maatschappelijke risico's te beperken en de tekortkomingen in het DSO op te lossen. Bij uitstel moet niet snel weer een nieuwe datum worden geprikt, maar moet echt de tijd worden genomen voor een fundamentele heroriëntatie op de ambities van het DSO en de daarbij horende transformatie.
Afgelopen weken klonken er steeds meer kritische geluiden over de staat van het DSO en een spoedige invoering van de Omgevingswet. Een overhaaste inwerkingtreding zou bijdragen aan een ''dalende lijn van de woningbouwproductie'', volgens de vereniging van projectontwikkelaars NEPROM. ''De Eerste Kamer heeft onder voorbehoud op 1 november een debat ingepland staan over de beoogde inwerkingtreding per 1 januari. De tussenliggende periode van minder dan twee maanden is gewoon te kort voor een zorgvuldige overgang. Daarvoor is minimaal een termijn van zes maanden nodig, vanaf het moment dat alle systemen daarvoor gereed zijn," aldus NEPROM-voorzitter Desirée Uitzetter. Ook veel gemeenten lijken inwerkingtreding per 1 januari 2023 niet te zien zitten en zijn onvoldoende in staat om met het DSO te werken en om de werking ervan te testen. "Bij veel gemeenten zijn de loketten al dicht voor nieuwe plannen en projecten", aldus Uitzetter.'' (1)
''Mijn beeld van het rapport van het Adviescollege is: de digitale signalen staan op rood.
Duidelijk te lezen is dat het functioneren van het DSO niet robuust getest is (Integraal Keten Testen) door de minister. Het Adviescollege stelt daarom dus dat ''de stabiliteit, de betrouwbaarheid en de technische werking onvoldoende is aangetoond.'' Dat is in zichzelf reden tot grote zorg. Waarom is het blijkbaar niet gelukt om goed te testen? Dat lijkt me een belangrijke vraag voor de minister. Vindt hij zelf dat op basis van de uitgevoerde testen het verantwoord is om tot invoering over te gaan?
Maar er is ook volop reden tot zorg omdat de testresultaten, van hetgeen wel getest is, ook nog veel onopgeloste digitale knelpunten hebben blootgelegd. De tijdelijke oplossingen (TAM’s), die de minister voor ogen had, geven weer nieuwe en andere problemen.
Wat me verder opvalt is dat het adviescollege een tweeledig advies geeft voor het vervolg op basis van 2 scenario’s, namelijk:
1) Als er gekozen wordt voor snelle invoering dan is er echt een kwaliteitsimpuls nodig.
2) Als er gekozen wordt voor verregaand uitstel dan is een fundamentele heroriëntatie nodig.
Volgende week spreekt de Eerste Kamer het Adviescollege ICT-toetsing. Ik wil hen dan vragen wat hun eigen analyse is. Ze hebben nu een aantal keren de thermometer in het DSO gestoken. Ik ben benieuwd naar hun visie op een (eventuele) fundamentele heroriëntatie. Wat zijn volgens hen argumenten voor en tegen? En op welke onderdelen zou die heroriëntatie dan moeten toezien? Ik hoor van enkele deskundigen dat de uitgangspunten van het DSO te complex zijn waardoor er sowieso een heroriëntatie nodig is. Ik ben benieuwd naar de visie van het Adviescollege ICT-toetsing hierop.
Naast het DSO zijn er vanuit de uitvoeringspraktijk meer zorgen over de implementatie van de Omgevingswet geuit zoals het personeelstekort bij de overheden, onvoldoende oefentijd en vertragingen van bouwplannen etc.
De Eerste Kamer is in afwachting van een enquête die de minister heeft uitgezet onder de uitvoeringsprakijk. Naar aanleiding van een toezegging aan mij. Deze resultaten krijgen we voor het debat. Ervan uitgaand dat de vele kritische signalen uit de uitvoeringspraktijk (ik heb veel uitvoerders gesproken en zie ook de enquête van Binnenlands Bestuur) ook doorklinken in de resultaten van deze enquête ben ik heel benieuwd wat de minister en de koepels gaan doen.
Uitvoeringsseinen op rood en de digitale seinen op rood betekent volgens mij remmen (lees: niet invoeren per 1 januari 2023). We krijgen vrijdag een voortgangsbrief van de minister. Ik schat overigens in dat de minister zelf voor uitstel gaat pleiten. Ik denk dat het goed is dat de minister bij opnieuw uitstel (nu voor de zoveelste keer vlak voor de invoering op de rem) zelf kiest voor een fundamentele heroriëntatie. Wat zijn de onderliggende problemen? Waarom gaat het steeds mis? Zonder goede analyse is de kans op herhaling immers levensgroot.''
''Wij vinden dat het rapport van het adviescollege voldoende aanwijzingen geeft dat het systeem nog steeds niet stabiel of gereed is. Dat het adviescollege bij uitstel verwijst naar 'fundamenteel herzien' van het DSO toont voldoende aan dat invoering per 01-01-2023 jarenlang tot grote problemen zal leiden.
Wij hopen dan ook dat de koepels en de minister nu niet de vlucht vooruit kiezen en wederom snel een niet-onderbouwde nieuwe datum prikken. We denken dat het goed is wanneer men eerst goed onderzoekt wat er moet gebeuren en wat vervolgens een realistische planning daarvoor is. Diepgaand testen en oefenen met het systeem is daarbij onontbeerlijk en ook het oplossen van de bekende juridische problemen die veel experts zien.
Nederland heeft al genoeg crises zonder onnodig nieuwe problemen met een gebruiksonvriendelijk DSO of instabiele Omgevingswet op de hals te halen.''
Ook Eerste Kamerleden die in eerste instantie voor inwerkingtreding per 01-01-2023 leken te zijn, twijfelen nu. Zo zegt Eerste Kamerlid Martine Baay-Timmerman (50Plus): "Het is niet waarschijnlijk dat 1 januari het systeem zal werken zoals het moet werken. Als ik dit rapport zo lees acht ik een invoering op 1 januari niet haalbaar." Ook Fractie Frentrop, Forum voor Democratie en D66 spreken zich inmiddels kritisch uit. D66 geeft aan ''grote bedenkingen'' te hebben bij een spoedige inwerkingtreding. (2)
Op 18 oktober staat het gesprek tussen de Eerste Kamer met Deloitte en het Adviescollege ICT-toetsing gepland waarin het recent uitgebrachte advies uitvoerig zal worden besproken. Maar eerst verschijnt op vrijdag 14 oktober de voortgangsbrief van minister De Jonge. Het is nog niet duidelijk of hierin ook een eventuele nieuwe datum van inwerkingtreding bekend wordt gemaakt.
NEPROM, ' NEPROM: Invoering Omgevingswet is onverantwoord', https://www.omgevingsweb.nl/nieuws/neprom-invoering-omgevingswet-is-onverantwoord/.
Nieuwsuur, 'Politieke steun voor snelle invoering omstreden Omgevingswet brokkelt af', https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2448112-politieke-steun-voor-snelle-invoering-omstreden-omgevingswet-brokkelt-af.
Advies Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO-LV)
Rapport Adviescollege ICT-toetsing: 2 softwareleveranciers reageren
NEPROM: Invoering Omgevingswet is onverantwoord
