Op 10 oktober jl. is het langverwachte rapport van het Adviescollege ICT-toetsing verschenen. De Eerste Kamer had het Adviescollege om dit rapport verzocht om meer inzicht te krijgen in de huidige staat van het DSO. Veel Eerste Kamerleden, waaronder Mary Fiers, hebben in de aanloop naar het rapport al aangegeven dat de resultaten van grote invloed zullen zijn op hun stemgedrag begin november om de Omgevingswet al dan niet per 1 januari 2023 in werking te laten treden. Het Adviescollege bestempelt de besluitvorming over de datum van inwerkingtreding als een 'lastig dilemma' en spreekt van 'forse beperkingen' bij inwerkingtreding op 1 januari. Wij vroegen softwareleveranciers Lieuwe Koopmans en Rob van de Plassche op het advies te reageren.
Het Adviescollege is gevraagd om met name onderzoek te doen naar de betrouwbaarheid, stabiliteit en technische werking van de landelijke voorziening DSO-LV en naar de Tijdelijke Alternatieve Maatregelen (TAM’s) die zijn bedoeld als vangnet voor het functioneren van de planketen binnen het DSO als geheel.
Het Adviescollege concludeert: ''De wijze waarop ketentesten zijn ingevuld en uitgevoerd geeft onvoldoende zekerheid over de stabiliteit, betrouwbaarheid en technische werking van de DSO-keten. Het Adviescollege adviseert daarom om een stevige kwaliteitsimpuls te geven aan indringend ketentesten. De TAM’s verlagen weliswaar de risico’s van de inwerkingtreding maar introduceren ook extra complexiteit. Het Adviescollege adviseert daarom om de centrale regie op de inzet van TAM’s te versterken.''
Een aanbeveling voor een specifieke datum van inwerkingtreding wordt er niet gedaan. Zowel spoedige inwerkingtreding als uitstel brengen volgens het Adviescollege namelijk maatschappelijke risico's met zich mee. Wel krijgen de leden van de Eerste Kamer een aantal adviezen die zij mee kunnen nemen in hun besluitvorming. Zo wijst het Adviescollege de Kamerleden erop dat bij invoering op 1 januari 2023 er maximaal moet worden ingezet om deze maatschappelijke risico's te beperken en de tekortkomingen in het DSO op te lossen. Bij uitstel moet niet snel weer een nieuwe datum worden geprikt, maar moet echt de tijd worden genomen voor een fundamentele heroriëntatie op de ambities van het DSO en de daarbij horende transformatie.
Afgelopen weken klonken er steeds meer kritische geluiden over de staat van het DSO en een spoedige invoering van de Omgevingswet. Een overhaaste inwerkingtreding zou bijdragen aan een ''dalende lijn van de woningbouwproductie'', volgens de vereniging van projectontwikkelaars NEPROM. ''De Eerste Kamer heeft onder voorbehoud op 1 november een debat ingepland staan over de beoogde inwerkingtreding per 1 januari. De tussenliggende periode van minder dan twee maanden is gewoon te kort voor een zorgvuldige overgang. Daarvoor is minimaal een termijn van zes maanden nodig, vanaf het moment dat alle systemen daarvoor gereed zijn," aldus NEPROM-voorzitter Desirée Uitzetter. Ook veel gemeenten lijken inwerkingtreding per 1 januari 2023 niet te zien zitten en zijn onvoldoende in staat om met het DSO te werken en om de werking ervan te testen. "Bij veel gemeenten zijn de loketten al dicht voor nieuwe plannen en projecten", aldus Uitzetter.'' (1)
''Het adviescollege is heel duidelijk in haar oordeel over de stand van zaken van het DSO. Het systeem is nog niet betrouwbaar en stabiel genoeg en delen zijn nog nauwelijks getest. Over de invoeringsdatum is het Adviescollege veel voorzichtiger. Ze proberen hier iedereen een beetje te vriend te houden zo lijkt het wel. Er worden 2 oplossingen geschetst:
1. Invoeren op 1 januari 2023 of snel daarna maar dan moet wel rekening worden gehouden met dat zaken misgaan en moet je hierop voorbereid zijn. Oftewel we gaan alvast rijden met de auto waarvan de rem niet betrouwbaar is en zetten daarom voor de zekerheid een helm op.
2. Het hele ontwerp fundamenteel herzien. Hiervoor zijn enkele jaren nodig.
Optie 1 kiezen is in mijn ogen een heilloze weg omdat het probleem in het ontwerp zit. We kunnen wel gaan rijden, maar als we tijdens het rijden ontdekken dat we de rem niet kunnen repareren, weet je zeker dat het fout afloopt.
Soms is het beter om uit te huilen en opnieuw te beginnen helaas.''
''Mijn expertise is toepasbare regels. De discussies over het functioneren van het DSO concentreren zich heel erg op de planketen en minder op de toepasbare regels. Maar op het moment van invoering hebben alle burgers en bedrijven van Nederland direct te maken met het functioneren van het DSO-loket. Concreet de check en de aanvragen in het DSO, dat zijn de toepasbare regels.
In de basis werkt de techniek achter de toepasbare regels naar behoren, maar ik heb wel flinke zorgen over de begrijpelijkheid/gebruiksvriendelijkheid van het DSO vanuit de initiatiefnemer. En voor de initiatiefnemer is het project uiteindelijk allemaal gestart.
Een paar belangrijke voorbeelden:
Zowel het Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen publiceren nu toepasbare regels in het DSO. Er zijn behoorlijk wat werkzaamheden waar meerdere overheden regels voor maken. Dat betekent dat een initiatiefnemer 3 verschillende vragenlijsten voor zich krijgt die niet op elkaar afgestemd zijn. Mijn inschatting is dat initiatiefnemers daar niet of nauwelijks uitkomen, gefrustreerd raken en gemeenten massaal gaan bellen.
Er zijn initiatiefnemers die de check overslaan en direct naar de aanvraag gaan. Het is heel erg lastig als leek om bij de juiste aanvraag te komen, omdat de zoektermen vaak niet overeenkomen met de zoekvraag van de initiatiefnemer. Het resultaat kan een telefoontje richting gemeente zijn of het indienen van een verkeerde aanvraag.
Ik denk dat de genoemde issues (en ook een aantal andere niet genoemde issues) heel vervelend zijn, maar niet fundamenteel verkeerd zitten in de standaarden zoals mogelijk het geval is binnen STOP/TPOD (planketen). Dus ze zijn volgens mij op te lossen, maar ik ga er vanuit dat daar behoorlijk wat tijd voor nodig is.
Ook aan de achterkant zijn er vraagstukken, zoals de impact van TAM IMRO uit de planketen op de toepasbare regels. Niet alle aspecten daarvan zijn helder in beeld en getest. Hetzelfde geldt wanneer er van TAM IMRO overgestapt wordt op STOP/TPOD.
Mijn advies: stop met het noemen van een datum. Zet eerst de belangrijkste punten op een rij en los die op in de juiste volgorde. Zodra je het einde in zicht hebt, dan komt daar een invoeringsdatum uitrollen.
Ik lees vaak dat politici/bestuurders zeggen dat inwerkingtreding per 1 januari noodzakelijk is voor het oplossen van grote maatschappelijke vraagstukken. Dat verwijs ik graag naar het rijk der fabelen.''
NEPROM, ' NEPROM: Invoering Omgevingswet is onverantwoord', https://www.omgevingsweb.nl/nieuws/neprom-invoering-omgevingswet-is-onverantwoord/.
Advies Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO-LV)
Rapport Adviescollege ICT-toetsing: 2 senatoren reageren
NEPROM: Invoering Omgevingswet is onverantwoord
