Als er grote, structurele veranderingen plaatsvinden in de maatschappij, noemen we dat een transitie. Transities zijn van alle tijden, maar we herkennen ze vaak pas achteraf. Mede door klimaatverandering vinden er veranderingen plaats in het waterbeheer. Vindt er ook een transitie plaats in het waterbeheer? Welke veranderingen zijn er nodig om met de effecten van klimaatverandering om te gaan? Hoever zijn we daarmee? En welke hulpmiddelen zijn er? Het themanummer ‘Transitiemanagement’ van het Tijdschrift Water Governance buigt zich over deze vragen in artikelen, casestudies, interviews en columns.
Een transitie van het waterbeheer is een fundamentele verandering in de manier waarop we omgaan met het water. Een transitie van een oud naar een nieuw systeem duurt vaak zo’n 20 tot 25 jaar. Het waterbeheer bestaat niet alleen uit fysieke onderdelen van het watersysteem zoals het water en de ondergrond. Ook socio-economische functies maken er deel van uit, zoals natuur, landbouw en de drinkwatervoorziening. Het waterbeheer moet deze functies mogelijk maken of beschermen. Meer uitleg over transities vind je in het openingsartikel Transities en water: samen betekenis geven aan complexiteit en in het artikel Klimaatadaptatie en transitiemanagement.
Het huidige systeem van waterbeheer is niet houdbaar op de lange termijn: door klimaatverandering en andere ontwikkelingen lopen we tegen de grenzen van dit systeem aan. Verschillende artikelen geven daar voorbeelden van. Zo laat het artikel De aanpak van bodemdaling vanuit transitieperspectief zien dat we niet kunnen doorgaan met het ontwateren van veenweidegebieden en het verlagen van het waterpeil om daar landbouw mogelijk te maken. Want daardoor blijft de bodem dalen. Een ander voorbeeld komt uit het artikel Transitie naar de waterbewuste stad. De watergangen en riolen in de stad zijn vaak niet berekend op extreme piekbuien die door klimaatverandering vaker voor gaan komen. In deze artikelen zie je dat het huidige waterbeheer steeds gericht is op vragen vanuit de maatschappij, zoals landbouw of de inrichting van steden.
Verschillende artikelen gaan in op hoe de transitie eruit kan zien en wat daarvoor nodig is. Een transitie vraagt in ieder geval om een andere manier van denken en werken. Denk bijvoorbeeld aan: ‘functie volgt waterpeil’ in plaats van ‘waterpeil volgt functie’. Of regenwater in steden lokaal zolang mogelijk vasthouden door de sponswerking van de stad te vergroten, in plaats van het water zo snel mogelijk afvoeren. Ook is het belangrijk dat verschillende sectoren met elkaar samenwerken: water moet een integraal onderdeel worden van de ruimtelijke ordening en gebiedsontwikkelingen. De artikelen bespreken ook meerdere praktijkvoorbeelden waarin water al op een nieuwe manier beheerd wordt.
Er zijn ook artikelen die laten zien welke hulpmiddelen kunnen helpen in de transitie. Een voorbeeld hiervan is het artikel Grensobjecten voor succesvolle stedelijke klimaatadaptatie. Deze grensobjecten spreken verschillende partijen aan en helpen daardoor om deze partijen bij elkaar te brengen. Zo’n grensobject kan een kaart of model zijn, maar ook een platform of werkwijze. Het artikel De Omgevingswet als drager van de ruimtelijke watertransitie? gaat in op de kansen die de Omgevingswet biedt voor de transitie en samenwerking met andere sectoren. Het artikel Nieuwe waterverhalen moeten wortelen in ons verleden beschrijft de kracht van verhalen. Om draagvlak te creëren voor verandering en om veranderingen te rechtvaardigen, zijn er nieuwe verhalen nodig. Een overzicht van alle hulpmiddelen vind je in het openingsartikel.
