Over Morgen brengt de warmtransitie in praktijk. Dat doen we met zogeheten ’transitiepaden’. Een transitiepad schetst wat het alternatief voor aardgas in een wijk zou kunnen zijn, met welk tempo je daar naartoe kan werken en vooral: wat je nu al kan doen. In deze blog: het transitiepad voor wijken waar op termijn het overgaan op duurzaam gas het meest kansrijk is.
Er zijn in Nederland veel woningen waar het gewoonweg niet mogelijk of betaalbaar is om over te stappen op een warmtenet of om te kiezen voor individueel elektrische oplossingen.
Het gaat hier vaak om vooroorlogse buurten, waar het technisch gezien vaak niet mogelijk is om de gebouwen aan te sluiten op een warmtenet of zover te isoleren dat een elektrische oplossing mogelijk is. In die wijken en voor die woningen is er het transitiepad ‘overgaan op duurzaam gas’.
Voor gebouwen in wijken waar dit transitiepad het meest logisch is, is het belangrijk te starten met zoveel mogelijk op natuurlijke momenten over te gaan naar het basisniveau van isolatie, installatie en elektrisch koken. Niet alle gebouwen in dit soort buurten kunnen dit niveau technisch bereiken. Maar het inzetten op zoveel mogelijk besparen is nodig, omdat het op termijn gaat op het inzetten van schaars duurzaam gas.
Wat de warmteoplossing voor deze buurten inhoudt, is dat de woningen beschikken over individuele hybride warmtepompen waarbij een gasketel alleen op de koudste dagen van het jaar verwarmt. Op termijn zal de resterende gasvraag ingevuld worden met duurzaam gas, zoals groengas of waterstofgas.
Het huidige gasnet blijft in principe liggen. Deze buurten stappen gestaag over in het tempo van de gebouweigenaren. Doordat dit oude gebouwen zijn hebben zij waarschijnlijk alle tijd tussen nu en 2050 nodig om het basisniveau van isolatie te bereiken en de overstap te maken naar hybride.
Eigenaren van woningen en gebouwen in dit soort wijken hebben de keuze om niet mee te doen en te kiezen voor een alternatieve oplossing. Binnen deze buurten zullen individueel all-electric en lokale bronnetten voorkomen. Om zoveel mogelijk gas te besparen is dat zelfs wenselijk in dit soort buurten.
Op welke manier zijn onze eigen adviseurs al bezig met de warmtetransitie en het transitiepad in hun buurt en wat zijn hun overwegingen om als bewoner nu wel of misschien voorlopig nog geen maatregelen te nemen? En hoe helpt de gemeente hen daarbij?
We gaan in gesprek met Sanne de Boer. Deze Over Morgen-adviseur woont in een buurt waar het transitiepad besparen en duurzaam gas logisch lijkt.
In wat voor woning woon je en waar?
''Ik woon 19 jaar in het centrum van Weesp, in een woning uit 1920. De rest van de straat bestaat voornamelijk uit oudere panden en her en der een jaren ’80 nieuwbouwwoning ertussen. Kortom, de diversiteit van de woningen in het historisch centrum is groot. In de jaren ’60 en ’70 was het een verouderde buurt met veel achterstallig onderhoud en wilde je hier eigenlijk niet wonen. Inmiddels zijn veel woningen opgeknapt en is het een gezellig straatje geworden waar iedereen ’s zomers op de stoep leeft.''
Wat zijn de plannen van je gemeente met jouw wijk?
''De gemeente Weesp heeft afgelopen jaar een transitievisie warmte opgesteld. Hierin is te lezen dat het hele oude centrum voorlopig inzet op ‘energie besparen’ door middel van isolatie en het inzetten van hybride warmtepompen waar mogelijk.
En er is aangegeven dat bij alle nieuwere gebouwen ook gekeken gaat worden naar andere aardgasvrije alternatieven. Wat dit precies inhoudt, is niet specifiek benoemd. Maar er is water aanwezig dus wie weet kan dat in de toekomst nog een uitkomst zijn.''
Heb je inzicht in natuurlijke vervangingsmomenten in je woning?
''Zeker, we hebben zelf al heel veel stappen gezet de afgelopen jaren. Toen we in dit huis kwamen wonen werd het huis verwarmd met gaskachels, hadden we enkel glas in de ramen en isolatie was beperkt aanwezig.
De afgelopen jaren hebben we stap voor stap zoveel mogelijk energiebesparing gerealiseerd met goede isolatie, CV geïnstalleerd en zoveel mogelijk ingezet op dubbelglas. Met als hoogtepunt de warmteterugwinunit bij de douche (die je nooit terug verdient). Daarnaast hebben we zonnepanelen op het dak.''
Wat voor (verduurzamings)plannen heb je nog met je woning?
''We overwegen een hybride warmtepomp op termijn. We doen nu een test met 50 graden verwarming, kijken of we hiermee ons huis voldoende warm krijgen. Maar de echte koude test hebben we deze winter nog niet gehad.
Waarom we de aankoop van een hybridepomp nog niet in gang hebben gezet, is feit dat de CV nog prima werkt (en niet zo oud is) en we daarnaast ook twijfelen over het geluid. De huizen zijn hutje-mutje gebouwd hier en als je ’s nachts je raam open hebt staan hoor je veel. Dus ik voorzie wat aandachtspunten en burengedoe van eventueel gebrom van een unit (ook als geeft hij een zacht geluid). Maar misschien moeten we eens een testopstelling maken en het uitproberen?
Daarnaast willen we op de begane grond nog 2 kozijnen vervangen omdat we daar (door de oude schuif constructie) nog veel warmte verliezen.''
Hoe kom je aan informatie voor het maken van keuzes?
''We lezen veel op internet en Weesp heeft een mooi team energiecoaches.''
Wat heb je nodig van bijvoorbeeld je gemeente? Of wat is er nodig in jouw buurt?
''Kijkend naar de opgave in deze oude buurt is het belangrijk dat binnen de gemeente meer gezamenlijk gekeken gaat worden naar behoud van karakteristiek van de buurt in combinatie van verduurzaming van alle woningen.
Afhankelijk van de leeftijd van de woning heb je met een welstandscommissie te maken. Soms wegen de belangen van de welstand anders dan die vanuit duurzaamheid. Samen tot pragmatische plannen komen die duurzaamheid en behoud van karakteristiek samenbrengen wordt een essentiële stap.''
De afgelopen jaren werkten we bij Over Morgen dagelijks aan het begeleiden van gemeenten bij het ontwikkelen van Transitievisies Warmte en het informeren van bewoners over de warmtetransitie. Het is de bedoeling dat alle gemeentes uiterlijk dit jaar de Transitievisie Warmte afronden en vaststellen. Sommige gemeentes zijn vroeg begonnen en zijn inmiddels bezig met wijkgerichte aanpakken en andere gemeentes werken nu nog hard aan de visie.
In de transitievisie Warmte staat een aantal belangrijke onderdelen:
1. Welke wijken zijn kansrijk om voor 2030 al te beginnen met aardgasvrij en welke later?
2. Welk alternatief voor aardgas is in de wijken die voor 2030 aan de beurt zijn het meest kansrijk?
3. Met welke tussenstappen kunnen bewoners nu al aan de slag om hun woningen gereed te maken voor de transitie naar aardgasvrij?
Op deze manier heeft elke gemeente een globaal beeld van hoe de warmtetransitie er in de praktijk komt uit te zien en weten ook bewoners, woningcorporaties en andere stakeholders welke oplossingen kansrijk zijn.
De afgelopen jaren leerden ons dat het geven van richting belangrijk is, omdat dit houvast biedt voor alle betrokkenen. Tegelijkertijd is er veel behoefte aan inzicht in HOE dat eindbeeld tot stand komt: wat is de route om tot een warmteoptie te komen in een wijk en wat kunnen bewoners al doen?
De transitiepaden helpen daarbij. Een transitiepad schetst een fasering met tussenstappen en geeft aan welke soort aanpak past bij de waarschijnlijke warmteoptie: een wijkgerichte aanpak of een doelgroepgerichte aanpak. We onderscheiden de volgende vijf transitiepaden:
• All electric
• Warmtenet vóór 2030
• Warmtenet (waarschijnlijk) na 2030
• Besparen en op termijn duurzaam gas
• Besparen en herijken
De rol van hybride warmtepompen
Voor alle transitiepaden, behalve het transitiepad ‘warmtenet voor 2030’ geldt dat hybride warmtepompen een logische no-regret tussenoplossing kunnen zijn in de route naar aardgasvrij en de eindoplossing voor het transitiepad ‘besparen en op termijn duurzaam gas’. Hybride warmtepompen vormen een logische stap in het verduurzamen van de gebouwde omgeving.
In alle gevallen: isoleren
Altijd geldt dat, ongeacht de meest geschikte duurzame warmteoptie, het terugdringen van de gas- en warmtevraag en basisisolatiemaatregelen aan het gebouw nodig is! Denk aan schilmaatregelen zoals isolatie van gevel, dak en vloer, vervanging van het glas, aanpassingen in de binneninstallatie zoals radiatoren, ventilatie en het dichten van kieren, en elektrisch koken. De landelijke standaard voor woningisolatie helpt om te verduidelijken wat er nodig is in een woning, voordat die aardgasvrij kan worden.
