Begin dit jaar publiceerde De essentie een onderzoeksrapport over de samenhang tussen de energietransitie en stikstofuitstoot van de industrie. Met een positieve boodschap over stikstofreductie die al sneller wordt bereikt dan verwacht. De Tweede Kamer liet het echter afweten: vanwege te weinig belangstelling in de Kamercommissie EZK werd de technische briefing geschrapt. Tot ongenoegen van de onderzoekers. “We hebben een helder verhaal. Voor het eerst staat het zwart op wit.”
Foto: Moostocker / Getty Images
Voor een klimaatneutrale toekomst is een uitbreiding van de energie-infrastructuur als het hoogspanningsnet, het naar het land brengen van windenergie en waterstofnetwerken van vitaal belang. Maar het aanleggen daarvan loopt nu vaak vertraging op vanwege verwachte stikstofeffecten.
Ter illustratie: volgens de NVDE hadden in 2023 zo’n 60 procent van de energietransitieprojecten minimaal 6 maanden tot 2 jaar vertraging door stikstof. Kan die noodzakelijke versnelling niet worden opgevoerd?
Met die vraag in het achterhoofd vroeg het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) adviesbureau De essentie om de samenhang tussen de energietransitie en de stikstofuitstoot in de industrie te onderzoeken.
“Er was geen goed kwantitatief beeld over, waardoor niemand echt wist waar we het nu precies over hebben,” zegt onderzoeker Ruud Broekman. Sinds februari dit jaar ligt er een flink rapport op tafel met een aantal bevindingen waar de politiek iets mee kan.
En die stemmen hoopvol, volgens Broekman. “Wat we hebben aangetoond, is dat de uitstoot van stikstof die vrijkomt bij de bouw van grote infrastructuurprojecten ten behoeve van duurzame industrie al heel snel wordt gecompenseerd, soms zelfs al binnen één jaar.”
De aanleg van (duurzame) energie-infrastructuur leidt weliswaar tot een ongewenste, tijdelijke verhoogde stikstofneerslag in Natura2000-gebieden, maar zorgt op de wat langere termijn dus voor structureel minder uitstoot door de industrie, wat dan weer positieve gevolgen heeft voor de leefomgeving en de natuur.
Het is, volgens EZK en diverse hoofdrolspelers in de energietransitie, de eerste keer dat het zo duidelijk op papier staat en in kaart is gebracht, vult Broekmans collega Marieke van Helvoort aan. “Als je je strikt houdt aan de huidige wet- en regelgeving met betrekking tot vergunningverlening, kom je niet verder. Dit rapport geeft aanleiding om de energietransitie kracht bij te zetten. Er kan wat worden geforceerd.”
Broekman: “Het laat zien dat je binnen een termijn van enkele jaren, met het aanleggen en uitbreiden van het energienetwerk een positief effect hebt op de natuur.” De onderzoeksresultaten tonen aan dat de stikstofbalans al na drie jaar positief kan zijn, mits de industrie de ambities grotendeels weet waar te maken.
Eindelijk eens positief stikstoknieuws en dus een mooi moment voor een politieke beraadslaging in de Tweede Kamer, zou je denken. Dat liep vorige week alleen net even anders.
Er was een technische briefing gepland in de Kamercommissie Economische Zaken en Klimaat waarin het rapport zou worden besproken – nota bene op verzoek van de Kamercommissie zelf - maar die werd op het laatste moment afgelast. De reden: te weinig aanmeldingen.
Tot onbegrip van Broekman, die er zelf zijn onderzoeksresultaten uiteen zou zetten. Hij spreekt over een gemiste kans. “We hebben een helder verhaal over de mogelijkheden. Het staat nu eindelijk eens zwart op wit. En dan gaat zo’n technische briefing niet door. Dat is frustrerend.”
Tegelijkertijd laat het rapport ook zien dat het aandeel van de industrie in stikstofverhaal niet zo heel groot is. Van de totale emissies komt slechts 13 procent voor rekening van bedrijven en industrie. Het aandeel van de landbouw in het stikstofprobleem is een stuk groter. “In de politiek wordt vaak gesteld dat alle uitstoters evenredig moeten bijdragen aan het beperken van de stikstofuitstoot. Als je dat zo stelt, is dit niet het narratief dat past”, zegt Broekman.
Een van de partijen die pleit voor ‘evenredig bijdragen’ is de BBB, tevens een partij die momenteel aan de formatietafel zit. Het stikstofdossier is een heet hangijzer in deze formatie. In een reactie zegt Kamerlid Henk Vermeer: “Alle sectoren moeten evenredig bijdragen aan de beperking van uitstoot als die beperkt moet worden.” Hij zit tevens in de commissie Economische Zaken en Klimaat en was een van de leden die afwezig was tijdens de technische briefing.
Vermeer: “Ik kon niet aanwezig zijn vanwege formatiegesprekken. Maar ik was juist graag bij de briefing geweest, omdat ik onder meer vragen heb over de scope en de afbakening van het onderzoek waarbij grote uitstoters als de energiesector en bedrijven buiten clusters en onder de 10.000 kg NOx niet zijn meegenomen.”
Dat de Kamer het heeft laten afweten, wil overigens niet zeggen dat er niets gebeurt, benadrukt Van Helvoort. “Minister Jetten laat bekijken welke juridische mogelijkheden er zijn voor snellere vergunningverlening. Maar ja, het blijft jammer dat er geen breed politiek mandaat is vanuit de Kamer. Samen kun je op zoek naar oplossingen, is ons idee.”
De voorzitter van de Kamercommissie, Chris Stoffer (SGP) is ook om een reactie gevraagd, maar heeft daar geen gehoor aan gegeven.
