Op 1 oktober 2025 is de Vangnetregeling Omgevingswet gewijzigd 1). Het is de derde wijzigingsregeling sinds de vaststelling van de Vangnetregeling Omgevingswet 2) op 1 december 2023. In dit blog gaan wij in op de werking van de Vangnetregeling Omgevingswet en haar wettelijke grondslag.
De Vangnetregeling Omgevingswet is een ministeriële regeling en vult de Invoeringswet Omgevingswet, hoofdstuk 22 van de Omgevingswet (de wettelijke basis voor de bruidsschat) en de Aanvullingswetten bodem, geluid, grondeigendom en natuur aan met het oog op een goede invoering van de Omgevingswet. De huidige Vangnetregeling Omgevingswet bestaat uit een initiële regeling en drie wijzigingen.
De wettelijke basis van de Vangnetregeling Omgevingswet is artikel 5.1, derde lid, van de Invoeringswet Omgevingswet. Op basis van dit artikel kunnen regels worden bijgestuurd. Deze regeling wordt vastgesteld als een strikte toepassing van de Invoeringswet Omgevingswet, hoofdstuk 22 van de Omgevingswet of de vier Aanvullingswetten (geluid, bodem, natuur, grondeigendom) in specifieke situaties onredelijk is of leidt tot ernstige nadelige gevolgen voor de fysieke leefomgeving.
De bruidsschat bevat regels die vóór de Omgevingswet op rijksniveau werden geregeld, maar onder de Omgevingswet moeten landen in het omgevingsplan van gemeenten. De Vangnetregeling Omgevingswet bevat aanvullingen voor de regels van de bruidsschat in het omgevingsplan. De nieuwste wijzigingsregeling regelt onder meer een aanvulling op de regels over vergunningvrije mantelzorgwoningen.
De Vangnetregeling Omgevingswet vult de bruidsschat aan, maar de bruidsschat zelf wordt niet aangepast. De regels in de Vangnetregeling Omgevingswet gelden tijdelijk dus in samenhang met de bruidsschat. Een uitspraak van de rechtbank Overijssel bevestigt deze lijn. De regels in de Vangnetregeling Omgevingswet zijn geen onderdeel van het omgevingsplan en niet zichtbaar op regels op de kaart van het Omgevingsloket.
De regels van de Vangnetregeling Omgevingswet bestaan dus in samenhang met de bruidsschat. Dat betekent dat bij het toetsen aan de bruidsschat, ook gekeken moet worden naar de Vangnetregeling.
Dit geldt overigens alleen voor omgevingsplannen waarin de bruidsschat woordelijk hetzelfde luidt zoals de bruidsschat luidde op 1 januari 2024: dus in de gevallen dat een gemeente de bruidsschat alleen technisch heeft overgenomen in het omgevingsplan of nog niet heeft overgenomen. Heeft een gemeente wel de bruidsschat omgezet naar eigen regels dan zijn de vangnetbepalingen niet meer relevant. De aanvullingen in de regeling kunnen dan alleen van toepassing worden (indien gewenst) als een procedure voor wijziging van het omgevingsplan wordt doorlopen waarbij de VNG adviseert om de aanvullingen toe te voegen aan hoofdstuk 22 van het omgevingsplan. Dat heeft twee voordelen; de aanvullingen worden direct onderdeel van het omgevingsplan en daarmee zichtbaar op regels op de kaart én het helpt gemeenten de aanvullingen (indien gewenst) niet te vergeten zodra deze worden verwerkt in het nieuwe deel omgevingsplan.
