De extreem zware neerslag in juli 2021 boven de Ardennen, de Eifel en Zuid-Limburg had verwoestende gevolgen. In Duitsland en België vielen er ruim 220 dodelijke slachtoffers, in Nederland was er veel schade. Stel nu dat deze ‘waterbom’ noordelijker was gevallen? Onderzoekers van Deltares zijn tijdens een hackaton van drie dagen met deze vraag aan de slag gegaan. Zij kwamen tot vier belangrijke conclusies.
In juli 2021 was er in een gebied zo groot als half Nederland meer dan 110 mm neerslag gevallen in minder dan drie dagen. Op sommige plekken viel er zelfs meer dan 200 mm in twee dagen. Een uitzonderlijke situatie. De eerste vraag tijdens de hackaton was of zo’n extreme neerslaggebeurtenis als in juli 2021 ook boven centraal Nederland zou kunnen vallen. Uit het onderzoek blijkt dat dit in theorie kan.
De belangrijkste conclusies uit de hackaton zijn:
Als dezelfde extreme neerslag in centraal Nederland zou vallen, zou het op grote schaal ernstige en ook langdurige wateroverlast veroorzaken. Ook zou het veel stress opleveren en tot gevaarlijke situaties kunnen leiden in gebieden waar de waterafvoer niet kan worden beheerst. De totale schade kan oplopen tot meer dan een miljard euro.
Omdat half Nederland bij zo’n gebeurtenis met ernstige wateroverlast te maken zou krijgen, zou dat tot enorme logistieke uitdagingen leiden voor waterbeheerder en crisismanagers. Het zou bijna onmogelijk zijn om de beschikbare mensen en materialen op de juiste locaties te krijgen.
In vrij afwaterend gebied kunnen kades doorbreken. Bij de Overijsselse Vecht kunnen zelfs de primaire keringen doorbreken, wat tot dodelijke slachtoffers zou kunnen leiden. Dan zou er een grootschalige evacuatie overwogen moeten worden. De omstandigheden maken zo’n evacuatie ingewikkeld: er kunnen er op bepaalde plekken transportverbindingen en nutsvoorzieningen uitgevallen zijn en iedereen is al druk bezig op andere kwetsbare plekken.
Overlast is niet te voorkomen, maar een ramp wel. Dat moeten we ons goed voorbereiden op zo’n situatie van zeer extreme neerslag. Zo kunnen we de gevolgen beperken en het herstel versnellen.
De onderzoekers komen tot zo’n zeven aanbevelingen om een ramp te voorkomen:
Verbeter de voorspellings- en monitoringssystemen.
Ontwikkel stresstesten om de gevolgen van zeer extreme neerslag voor de regionale en bovenregionale watersystemen in beeld te brengen, en voer ze uit. Besteed daarbij expliciet aandacht aan de duur van de overlast, herstel en systeemgedrag.
Wissel meer risico-informatie uit over de grens, ook over de regionale wateren.
Maak of actualiseer voor dit soort extreme omstandigheden locatiespecifieke adaptatiemaatregelen, draaiboeken of andere handelingsperspectieven.
Evalueer de capaciteit voor crisisbeheersing: voor, tijdens en na.
Beperk de mogelijke gevolgen via ruimtelijk beleid: bouw bijvoorbeeld niet in gebieden die tijdens zo’n gebeurtenis gevaarlijk kunnen zijn.
Werk aan het bewustzijn van burgers en organisaties.
Deltares heeft de resultaten gedeeld met de beleidstafel ‘Wateroverlast en Hoogwater’. Deltares en de beleidstafel zullen de aanbevelingen samen met waterschappen, Rijkswaterstaat, Veiligheidsregio’s en andere belanghebbenden oppakken.
