Wat werkt beter: een bezwaarprocedure met of zonder een externe adviescommissie? André van Montfort, Marc Wever, heinrich winter en ik kregen de kans dat in Amsterdam te onderzoeken, vanwege een experiment om in een aantal willekeurige bezwaarprocedures tegen besluiten van het Amsterdamse gemeentebestuur, hoorzitting en advies in bezwaar te laten doen door een onafhankelijke externe bezwaaradviescommissie, dit in afwijking van de reguliere Amsterdamse bezwaarbehandeling waarin het horen van de bezwaarmaker gebeurt door personen die werkzaam zijn onder de verantwoordelijkheid van het gemeentebestuur.
In het kader van dat onderzoek, waaraan de student-assistenten Melek Uzun en Rutger de Jong een enorm waardevolle bijdrage hebben geleverd, hebben 134 bezwaarmakers in een webenquête hun ervaringen met ons gedeeld. Daarnaast hebben we onder meer commissieleden en bezwaarambtenaren geïnterviewd en hoorzittingen geobserveerd.
Twee opvallende bevindingen van het onderzoek:
1. De onafhankelijkheid van degenen die bezwaarmakers horen, speelde in de discussie die leidde tot het opzetten van het experiment met een externe commissie een belangrijke rol. Voor bezwaarmakers bleek onafhankelijkheid slechts van ondergeschikt belang te zijn bij de waardering van de hoorzitting. Belangrijker bleek of degenen die het horen voor hun rekening nemen deskundig waren en of ze goed konden luisteren.
2. We vonden geen noemenswaardige verschillen tussen de externe en ambtelijk behandeling van het bezwaar op het punt van de door bezwaarmakers ervaren procedurele rechtvaardigheid.
Een waardevolle bijvangst van het onderzoek vond ik de informatie over het Sigma-project dat bij Juridisch Bureau van de gemeente wordt uitgevoerd. Daarin wordt voor (categorieën van) bezwaarzaken een passende aanpak gezocht, door snel contact te zoeken met bezwaarmakers en andere betrokkenen om te horen waarom bezwaar is gemaakt en hoe de zaak het beste kan worden opgelost.
Een belangrijke aanbevelingen is dan ook om de bevinding dat extern en ambtelijk horen beide passend kunnen zijn, te gebruiken bij het verder verkennen van de kansen van de Sigma-werkwijze: leg in alle zaken snel contact met de bezwaarmaker, bespreek de reden voor het bezwaar, zoek naar oplossingen, maak bij de bezwaarbehandeling zowel gebruik van de mogelijkheid van extern als van ambtelijk horen en houd bij die keuze rekening met de voorkeur van de bij de bezwaarprocedure betrokken partijen.
Het rapport is hier te vinden, de reactie van de burgemeester hier.
Tot slot: bedankt voor alle hulp vanuit Amsterdam bij de uitvoering van het onderzoek, met name van Lucia Ling Ket On en Joris Tuijten.
