Wij Maken Nederland presenteert zienswijze op Ontwerp Nota Ruimte

Wij Maken Nederland verwelkomt de nota als een belangrijk fundament om opnieuw een breed gesprek te voeren over de toekomst van Nederland. Tegelijkertijd is volgens de initiatiefnemers dringend behoefte aan meer helderheid, keuzes en uitvoeringskracht. Tijdens een tiental bijeenkomsten in Noord, Oost, Zuid en West Nederland eerder dit jaar, schreven en tekenden zo’n 500 deelnemers de toekomstverhalen voor hun regio. De inzichten die dit heeft opgeleverd, zijn vergeleken met de Ontwerp Nota Ruimte.

1. Moedige keuzes en een uitvoerbaar plan gevraagd
Het netwerk benadrukt dat de Ontwerp Nota Ruimte een waardevol beleidsstuk is waar het nieuwe kabinet op verder kan bouwen. Tegelijk vraagt het de nieuwe minister voor Ruimtelijke Ordening om de ontbrekende elementen toe te voegen en scherpe keuzes te maken. Daarbij hoort volgens het netwerk:
• blik breed houden: ruimte is veel meer is dan alleen woningbouw;
• water en bodem écht leidend laten zijn bij alle ruimtelijke besluiten, om zo weerbaar te zijn voor de klimaatverandering;
• een duidelijke richting voor landbouw en natuur, met het Rijk als trekker van het biodiversiteitsherstel en met een toekomstbestendig perspectief voor boeren;
• keuzes maken over de economie van de toekomst, omdat niet alle ruimteclaims passen binnen de schaarse beschikbare ruimte. 

Het netwerk pleit voor heldere doelen. Er moet worden uitgewerkt hoe de drie principes (multifunctioneel, gebiedskenmerken centraal en geen afwenteling) en de dertien nationale belangen worden geborgd. Ook is een samenvatting nodig van de kernbeslissingen en hier moet steun voor worden gevraagd in de Tweede Kamer en in de samenleving. De aangevulde Nota Ruimte verdient het om te worden uitgewerkt tot een meerjarig uitvoerbaar plan. Hierbij moet worden voortgebouwd op de regionale ruimtelijke arrangementen die met de provincies en regio’s zijn opgesteld.

2. Iedere regio telt
De ontwerpnota kiest expliciet voor het uitgangspunt ‘Iedere regio telt’. Wij Maken Nederland ondersteunt dit uitgangspunt van harte en stelt dat dit moet worden versterkt met:
• ontschotte geldstromen richting regio’s;
• ruimte voor gebiedseigen oplossingen;
• het werken met een dubbel besluit, zoals werd gedaan bij het succesvolle programma Ruimte voor de Rivier: het doel van beleid wordt op nationaal niveau vastgelegd, de weg ernaartoe staat in de uitvoeringsnota, maar regio’s kunnen die uitvoering aanpassen als dat lokaal beter aansluit en hetzelfde doel bereikt.

In de gesprekken in alle landsdelen klonk één boodschap luid: heb vertrouwen in gemeenschappen en geef ze de ruimte. Het netwerk geeft aan dat bij de vertaling van de Nota Ruimte naar een uitvoerbaar plan het gebruik van de lokale uitvoeringskracht van bewoners en ondernemers de voorkeur moet krijgen.

3. Werk aan een langetermijnvisie en structurele dialoog
Wij Maken Nederland staat positief tegenover het voornemen om verder vooruit te kijken dan 2050, maar vindt het perspectief op 2100 nog veel te beperkt. Om de ruimtelijke consequenties van de demografische ontwikkeling en de klimaatverandering goed te kunnen doordenken, is het volgens het netwerk nodig om in Den Haag en overal in het land zogeheten ‘kraaiennesten’ op te richten: plekken waar beleidsmakers en ontwerpers afstand nemen van de actualiteit en naar de verre horizon kijken. 

Positief is dat de Ontwerpnota onderzoek aankondigt naar de mogelijkheid om een permanente maatschappelijke dialoog op regionaal niveau te organiseren. Wij Maken Nederland roept op om die maatschappelijke dialoog zo dicht mogelijk bij de mensen te organiseren. Via creatieve methoden – met cultuurmakers, kunstenaars en lokale gemeenschappen – moet gewerkt worden aan gedeelde toekomstbeelden. Een breed maatschappelijke dialoog is noodzakelijk.

4. Omarm lokale initiatieven
In heel Nederland bestaan al ontzettend veel initiatieven van bewoners en ondernemers die nu al oplossingen aanreiken voor de transities in wonen, werken, landbouw en klimaat. Deze initiatieven laten de toekomst zien door meer te redeneren vanuit maatschappelijke doelen en ook de logica en samenhang van de plek en minder vanuit bestaande systemen.

Het netwerk roept op om dergelijke initiatieven te omarmen en te faciliteren, bijvoorbeeld door het oprichten van een maatschappelijk investeringsfonds.

Campagne ‘Morgen is NU’
In aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van 2026 start Wij Maken Nederland de campagne ‘Morgen is NU’, waarbij in alle regio’s wordt gezocht naar inspirerende praktijken die de toekomst nu al zichtbaar maken. 

Ondertekenaars
Deze reactie op de Ontwerp Nota Ruimte is ondertekend door:
• Klaas Sietse Spoelstra en Bert van der Moolen (Noord Nederland)
• Hans Leeflang en Ron Buiting (Oost Nederland)
• Jeroen Niemans en Cees-Jan Pen (Zuid Nederland)
• Ruben Lentz en Flip ten Cate (West Nederland)
• Mariëlle Hoefsloot (Federatie Ruimtelijke Kwaliteit)

Lees de volledige reactie hier

Over Wij Maken Nederland
Wij Maken Nederland is een onafhankelijk netwerk van stad- en landmakers. In 2015 organiseerde het netwerk het Jaar van de Ruimte. Tien jaar later is geconstateerd dat ‘Den Haag’ opnieuw regie neemt bij de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland, wat goed nieuws is. De afgelopen jaren hebben veel ambtenaren en bestuurders intensief gewerkt aan complexe ruimtelijke afstemming, maar buiten die systeemwereld bleef het stil. Dit was voor Wij Maken Nederland aanleiding om het netwerk opnieuw bijeen te roepen, met een herstart op 16 mei in Den Haag. Met steun van onze partners — de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit, het Ministerie van de Toekomst, de Vereniging Deltametropool, Platform 31 en Nederland Verbeeld(t) — zijn daarna vier groepen in Noord, Oost, Zuid en West Nederland aan de slag gegaan. In een tiental bijeenkomsten verspreid over het land hebben zo’n 500 deelnemers hun toekomstverhalen geschreven en getekend voor hun regio. De resultaten van deze regionale dialogen zijn vergeleken met de Ontwerp Nota Ruimte.