We horen steeds dat het slecht gaat met de natuur. In Europa wordt daarom gepraat over strengere wetten die de natuurgebieden, de bodem en de dieren beter moeten beschermen. Hoe staat de natuur in Nederland er eigenlijk voor? Dit artikel zet de feiten voor je op een rij.
Dat ligt eraan hoe je het bekijkt. Het aantal wettelijk beschermde Natura2000-gebieden is ongeveer 15 procent van ons land, rivieren en meren. Tel je daar de gebieden van het Natuurnetwerk Nederland (NNN) bij op, dan kom je op 26 procent. Verder is 24 procent van ons kust- en zeegebied officieel beschermd.
Die bescherming betekent dat het natuurgebied niet kleiner mag worden. Ook mag de bijzondere natuur waarvoor het als natuurgebied is aangewezen, niet worden aangetast. Tenslotte mag de verbinding met andere natuurgebieden niet verloren gaan.
Helaas wordt die natuur niet altijd goed beschermd. Soms bestaat een natuurgebied eigenlijk alleen op papier. Van alle beschermde typen ecosystemen in Nederland is maar 12 procent in ‘gunstige’ staat, 35 procent is ‘matig’ en 53 procent ‘ongunstig’. Van alle Europese landen presteren alleen Italië, Letland, Spanje, Denemarken en België wat dit betreft nog slechter dan Nederland.
40 procent van de soorten in Nederland staat op de Rode Lijst. Dat betekent dat ze binnenkort misschien niet meer hier voorkomen. Vooral met weidevogels en insecten zoals bijen en vlinders gaat het slecht. Sinds 1995 is het aantal rodelijstsoorten licht gestegen, ook al worden ze gemiddeld iets minder bedreigd. Ook zie je overal steeds minder verschillende soorten; de biodiversiteit neemt af.
Daar staat tegenover dat er nieuwe soorten bijkomen, bijvoorbeeld door klimaatverandering, handel en transport. Sommige van die soorten worden ‘invasief’, wat betekent dat ze inheemse soorten verdringen, economische schade veroorzaken of gevaarlijk kunnen zijn voor de gezondheid.
Je kunt het aantal soorten zien als een thermometer van hoe goed het gaat met de natuur. Problemen zoals verzuring door stikstof, teveel bestrijdingsmiddelen en droogte zorgen voor minder soorten. En dat zorgt weer voor kettingreacties in de natuur.
Bijvoorbeeld, minder leven in de bodem leidt tot slechtere plantengroei. Minder planten betekent minder eten voor insecten die van die planten leven. Vogels en zoogdieren eten insecten, en hebben dus ook minder voedsel – enzovoorts. Het evenwicht tussen de verschillende soorten wordt verstoord.
Mensen hebben hier ook last van: denk maar aan slechte oogsten, overlast van plaaginsecten of de verspreiding van besmettelijke (dier)ziektes.
Nederland heeft landelijke ‘meetnetten’. Daarin zitten professionals en vrijwilligers die onderzoek doen naar de natuur volgens vastgestelde methoden. De gegevens die ze verzamelen gaan naar onderzoeksinstituten, overheden, terreinbeheerders en ecologische bureaus voor analyse. Het Centraal Bureau voor de Statistiek berekent de trends.
Alle resultaten worden gebundeld in rapporten voor het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en de provincies, die ze weer doorgeven aan de Europese Unie en de Verenigde Naties.
De grootste bedreigingen zijn klimaatverandering, versnippering, grond- en watervervuiling (vooral door intensieve landbouw), de uitbreiding van steden en wegen, invasieve soorten en verstoring door recreanten.
Op zee is er last van de scheepvaart, aanleg van windmolenparken, schadelijke visserijmethoden en van olie- en gasplatforms. Die factoren versterken elkaar ook nog eens, waardoor de bedreiging groter wordt.
De natuur kan zich pas weer herstellen als er voldoende ruimte is en de druk afneemt. Daarom is het belangrijk dat er meer beschermd natuurgebied komt met betere verbindingen. De Europese Natuurherstelwet stelt voor dat 30 procent van het oppervlak beschermd moet worden.
Er zijn ook mogelijkheden om de natuur buiten beschermde natuurgebieden te versterken, bijvoorbeeld door duurzamere huizen, door een andere manier van landbouw en veeteelt, of door betere afspraken in de financiële sector. Wat we nodig hebben zijn groene oplossingen waar iedereen baat bij heeft, zowel de natuur als de mensen.
